Chorzy na łuszczycę i łuszczycowe zapalenie stawów w Polsce wciąż mają ograniczone możliwości leczenia. Dotyczy to zwłaszcza dzieci

W Polsce nadal brakuje kompleksowego leczenia dla chorych na Å‚uszczycÄ™ i Å‚uszczycowe zapalenie stawów – alarmujÄ… lekarze. W programie lekowym dla ciężkiej Å‚uszczycy plackowatej czas leczenia wynosi tylko 96 tygodni. Po ich upÅ‚ywie terapia jest przerywana, a pacjent musi czekać na kolejne zaostrzenie choroby, bo dopiero wtedy leki mogÄ… zostać ponownie wÅ‚Ä…czone. Lekarze wprost nazywajÄ… tÄ™ sytuacjÄ™ absurdem. WÅ›ród postulatów dermatologów jest też apel o wprowadzenie do programu lekowego leczenia Å‚uszczycy plackowatej najnowszego leku z grupy inhibitorów interleukiny 17. W przypadku ŁZS brakuje leków biologicznych najnowszej klasy, skierowanych przeciwko IL-23. Problemem jest również fakt, że roÅ›nie populacja dzieci, u których wykrywana jest Å‚uszczyca. StÄ…d też pilnie potrzebne jest zwiÄ™kszenie portfolio leków biologicznych dla najmÅ‚odszych pacjentów.

– Pacjent z Å‚uszczycÄ… i Å‚uszczycowym zapaleniem stawów choruje na chorobÄ™ przewlekÅ‚Ä…. Kiedy dochodzi do zajÄ™cia stawów w przebiegu Å‚uszczycy, wiąże siÄ™ to z przewlekÅ‚ym bólem. Pacjent, nawet jeżeli jest dobrze leczony, ma okresy zaostrzeÅ„ choroby i może pojawić siÄ™ sytuacja, kiedy trzeba zmienić leczenie. JeÅ›li natomiast pacjent jest leczony zbyt późno, to zmiany, które już sÄ… zaawansowane, czÄ™sto sÄ… nieodwracalne, nawet jeżeli wÅ‚Ä…czymy leczenie. W przypadku Å‚uszczycowego zapalenia stawów opóźnienia diagnostyczne sÄ… duże i czÄ™sto pacjenci majÄ… już nieodwracalne zmiany w ukÅ‚adzie ruchu, a to powoduje dolegliwoÅ›ci bólowe wynikajÄ…ce ze zniszczenia stawów – wyjaÅ›nia w rozmowie z agencjÄ… Newseria Biznes prof. dr hab. n. med. Brygida Kwiatkowska, krajowy konsultant w dziedzinie reumatologii, kierownik Kliniki Wczesnego Zapalenia Stawów, zastÄ™pca dyrektora ds. klinicznych Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie.

Łuszczyca rozwija siÄ™ w wyniku zaburzenia odpowiedzi ukÅ‚adu odpornoÅ›ciowego, który stajÄ…c siÄ™ nadaktywny, stymuluje namnażanie siÄ™ komórek skóry i przerost naskórka. Stan zapalny dotyczy nie tylko skóry, ale caÅ‚ego organizmu. Na Å‚uszczycÄ™ choruje ok. 2 proc. spoÅ‚eczeÅ„stwa. PoczÄ…tkowo bywa mylona z alergiami czy reakcjami na detergenty, ponieważ jej pierwszym objawem jest czÄ™sto zwykÅ‚a wysypka. Kiedy dochodzi do stanu zapalnego, zmiany skórne sÄ… podstawowym objawem – najczęściej sÄ… to czerwono-brunatne plamy pokryte biaÅ‚o-szarÄ… Å‚uskÄ…. Pojawia siÄ™ też zaczerwienienie, pieczenie, swÄ™dzenie, pÄ™kanie albo krwawienia skóry, którym towarzyszy przewlekÅ‚y ból.

NajczÄ™stszy wariant choroby to Å‚uszczyca plackowata, która dotyka od 80 do 85 proc. pacjentów. Zwykle jest widoczna na tuÅ‚owiu, Å‚okciach, kolanach, brzuchu, skórze gÅ‚owy, uszach, dÅ‚oniach i stopach, ale też może atakować takie miejsca jak powieki, szyja, pachy czy narzÄ…dy pÅ‚ciowe.

Łuszczyca jest chorobÄ…, która ma ogromny wpÅ‚yw na codzienne życie pacjentów. Zmiany skórne wpÅ‚ywajÄ… na ich odbiór w pracy, szkole czy w Å¼yciu towarzyskim, ponieważ wiele osób – choć nie ma to nic wspólnego z prawdÄ… – obawia siÄ™ zarażenia Å‚uszczycÄ…. W efekcie pacjenci wkÅ‚adajÄ… ogromny wysiÅ‚ek w to, żeby chorobÄ™ ukryć, a lekarze okreÅ›lajÄ… ich mianem mistrzów kamuflażu. NoszÄ… ubrania z dÅ‚ugim rÄ™kawem, nie zakÅ‚adajÄ… czarnych ubraÅ„, na których widać kawaÅ‚ki naskórka, a jeÅ›li choroba zaatakowaÅ‚a skórÄ™ gÅ‚owy, ze wstydu nie chodzÄ… do fryzjera. Codzienne życie utrudnia im też przewlekÅ‚y ból i swÄ™dzenie, a jeżeli choroba zaatakowaÅ‚a dÅ‚onie, majÄ… problem nawet z wykonywaniem codziennych czynnoÅ›ci.

– Kolejnym aspektem sÄ… schorzenia wspóÅ‚istniejÄ…ce, które sÄ… wynikiem nieleczonego procesu zapalnego. JeÅ›li pacjent jest mÅ‚ody, dopiero zaczyna chorować i jest dobrze leczony, to liczba schorzeÅ„ wspóÅ‚istniejÄ…cych jest mniejsza albo czas, w którym siÄ™ one pojawiajÄ…, przypada dużo później. Natomiast jeÅ›li u pacjenta doÅ‚Ä…czy siÄ™ cukrzyca czy nadciÅ›nienie tÄ™tnicze, czyli choroba wieÅ„cowa serca, albo depresja, to również wpÅ‚ywa na jego komfort i prawidÅ‚owe funkcjonowanie w spoÅ‚eczeÅ„stwie – mówi prof. Brygida Kwiatkowska.

Podobnie jak w przypadku innych chorób o podÅ‚ożu immunologicznym nie ma jeszcze terapii, która powodowaÅ‚aby caÅ‚kowite wyleczenie tej choroby. IstniejÄ… jednak takie, które cofajÄ… objawy i dziÄ™ki którym pacjenci mogÄ… żyć bez oznak choroby. W Polsce przez dÅ‚ugi czas byÅ‚ problem z dostÄ™pem do takiego nowoczesnego leczenia, a portfolio terapii mocno odbiegaÅ‚o od tego, co byÅ‚o dostÄ™pne w innych krajach. Jednak od pewnego czasu w programie lekowym dla ciężkiej Å‚uszczycy plackowatej sÄ… dostÄ™pne – obok inhibitorów TNF-alfa – nowsze leki biologiczne: inhibitory IL-17 oraz IL-12/23, poprawiajÄ…ce możliwoÅ›ci leczenia obwodowej postaci Å‚uszczycowego zapalenia stawów. WÅ›ród dostÄ™pnej grupy leków brakuje leków skierowanych przeciwko IL-23. Z badaÅ„ wynika, że u tych pacjentów z ÅZS leczenie inhibitorami IL-23 poprawia sprawność fizycznÄ… i spowalnia tempo postÄ™pu choroby.

– Aktualnie inhibitory interleukiny-23 wydajÄ… siÄ™ lekami najbardziej efektywnie kontrolujÄ…cymi chorobÄ™ u pacjentów chorujÄ…cych na Å‚uszczycÄ™ plackowatÄ…. SÄ… to leki dajÄ…ce najlepszy efekt terapeutyczny, najdÅ‚uższy w czasie – mówi dr hab. n. med. Witold Owczarek, prof. nadzw., kierownik Kliniki Dermatologicznej Wojskowego Instytutu Medycznego – PaÅ„stwowego Instytutu Badawczego w Warszawie. – Wydaje siÄ™, że jesteÅ›my w stanie lepiej kontrolować przebieg choroby i z drugiej strony także zapobiegać rozwojowi różnego rodzaju powikÅ‚aÅ„ w trakcie tej choroby i powstawaniu chorób wspóÅ‚towarzyszÄ…cych.

W przypadku inhibitorów TNF-alfa czas leczenia jest nieograniczony – terapia trwa, dopóki pacjent na niÄ… reaguje. Natomiast w przypadku nowoczeÅ›niejszych czÄ…steczek, takich jak inhibitory interleukiny 17, 23, 12/23, czas leczenia wynosi tylko 96 tygodni. Po ich upÅ‚ywie terapia jest przerywana, a pacjent musi czekać na kolejne zaostrzenie choroby. Dopiero wtedy leki mogÄ… zostać ponownie wÅ‚Ä…czone. Lekarze wprost nazywajÄ… tÄ™ sytuacjÄ™ absurdem, tym bardziej że wynika z decyzji administracyjnej, a nie wskazania medycznego.

– Pacjenci kwalifikowani do programu lekowego B.47, czyli leczenia umiarkowanej i ciężkiej Å‚uszczycy, to przede wszystkim pacjenci chorujÄ…cy bardzo ciężko. Dlatego w ciÄ…gu 96 tygodni czÄ™sto nie udaje siÄ™ uzyskać caÅ‚kowitej remisji. To powoduje, że po odstawieniu terapii dochodzi do gwaÅ‚townego nawrotu. Trzeba też zaznaczyć, że przerywanie terapii jest w stanie powodować nieefektywność wtórnÄ… takiego leczenia i każdy nastÄ™pny cykl terapeutyczny może być mniej efektywny – mówi prof. Witold Owczarek.

U wielu pacjentów chorujÄ…cych na cięższe postacie Å‚uszczycy możliwe jest efektywne leczenie starymi, ale skutecznymi lekami przeciwÅ‚uszczycowymi (metotreksat, cyklosporyna, acytretyna). Jednak dla tych, u których takie leczenie nie przyniosÅ‚o skutku, leki biologiczne wniosÅ‚y nowÄ… jakość życia. Wielu z nich po raz pierwszy kupiÅ‚o ubrania z krótkim rÄ™kawem czy poszÅ‚o na basen.

DostÄ™pu do refundowanych terapii anty-IL-23 nie majÄ… z kolei chorzy z Å‚uszczycowym zapaleniem stawów. Ta choroba dotyczy ok. 1/3 grupy chorujÄ…cej na Å‚uszczycÄ™. Szacuje siÄ™, że w Polsce to od 40 do nawet 230 tys. pacjentów. ŁZS to choroba, w której dochodzi do zapalenia stawów krÄ™gosÅ‚upa i tkanek okoÅ‚okrÄ™gosÅ‚upowych, stawów obwodowych, przyczepów Å›ciÄ™gnistych oraz zmian zapalnych w wielu innych narzÄ…dach. W jej przebiegu nastÄ™pujÄ… okresy zaostrzeÅ„ i remisji, a w niektórych przypadkach jest on tak ostry, że prowadzi do inwalidztwa. Pacjenci odczuwajÄ… ból i sztywność stawów, które z czasem siÄ™ znieksztaÅ‚cajÄ…, majÄ… trudnoÅ›ci z chodzeniem po schodach i noszeniem ciężkich rzeczy. CzÄ™sto pojawiajÄ… siÄ™ też u nich inne choroby, takie jak osteoporoza. Nierzadko cierpiÄ… również na depresjÄ™.

– Oczekujemy na możliwoÅ›ci refundacyjne blokerów kolejnej cytokiny, która da nam możliwoÅ›ci szerszego spektrum doboru pacjentów. Mamy już w tej chwili pacjentów, którzy nie reagujÄ… na leki w programach lekowych, i dla nich opcja leczenia innÄ… czÄ…steczkÄ… da możliwoÅ›ci uzyskania poprawy przy nieskutecznoÅ›ci dotychczasowego leczenia – mówi prof. Brygida Kwiatkowska. – Kobiety z reguÅ‚y gorzej odpowiadajÄ… na leczenie inhibitorami TNF-alfa, które pierwsze weszÅ‚y do terapii. Dlatego możliwość wyboru czÄ…steczek o innych mechanizmach dziaÅ‚ania również by nam pozwoliÅ‚a na skuteczniejsze leczenie.

WÅ›ród trzech najważniejszych postulatów dermatologów dotyczÄ…cych leczenia Å‚uszczycy plackowatej jest apel o wprowadzenie do programu lekowego najnowszego leku z grupy inhibitorów interleukiny 17 (inhibitor IL-17), zniesienie administracyjnych ograniczeÅ„ i dostÄ™pu do najnowszych leków dla chorych na ŁZS, ale również dla sukcesywnie rosnÄ…cej populacji dzieci, u których wykrywana jest Å‚uszczyca.

– Łuszczycowe zapalenie stawów, podobnie jak Å‚uszczyca, dotyka również bardzo maÅ‚ych dzieci. Tymczasem w programie reumatologicznym nie ma w tej chwili możliwoÅ›ci dobrego, peÅ‚nego leczenia – podkreÅ›la krajowy konsultant w dziedzinie reumatologii.

StÄ…d też pilnie potrzebne jest zwiÄ™kszenie portfolio leków biologicznych dla takich najmÅ‚odszych pacjentów. DostÄ™p do nowoczesnych leków w ich przypadku jest wciąż gorszy niż dla chorujÄ…cych dorosÅ‚ych.

– PowinniÅ›my jak najszybciej znieść ograniczenia czasowe dla grupy leków, które sÄ… stosowane w leczeniu Å‚uszczycy plackowatej o nasileniu ciężkim, a z drugiej strony zadbać o to, aby dzieci mogÅ‚y być leczone wiÄ™kszÄ… liczbÄ… terapii – podkreÅ›la prof. Witold Owczarek. – W Polsce dzieci w programie lekowym B.47 mogÄ… korzystać tylko z jednego leku, jakim jest etanercept. Nie mogÄ… natomiast korzystać z innych leków, które majÄ… w swoich charakterystykach produktów leczniczych zapisane możliwoÅ›ci stosowania w tych grupach wiekowych. Liczymy na to, że w najbliższym czasie zostanie wprowadzony nowy lek dla dzieci chorujÄ…cych na Å‚uszczycÄ™ i Å¼yczylibyÅ›my sobie, żeby byÅ‚o ich zdecydowanie wiÄ™cej.