Prawie poÅ‚owa terytorium Europy jest objÄ™ta stanem ostrzegawczym, a dla kolejnych 17 proc. obszarów wydano ostrzeżenie alarmowe w zwiÄ…zku z trwajÄ…cÄ… suszÄ… – pokazuje nowy raport Globalnego Obserwatorium Susz, przygotowany na zlecenie Komisji Europejskiej. Sytuacja jest poważna, a susza w Europie już ma destrukcyjne przeÅ‚ożenie na produkcjÄ™ rolnÄ… – tegoroczne zbiory kukurydzy, soi i sÅ‚onecznika bÄ™dÄ… Å›rednio o kilkanaÅ›cie procent niższe. WysychajÄ…ce rzeki powodujÄ… z kolei problemy w energetyce i transporcie. Na unormowanie sytuacji trzeba bÄ™dzie poczekać do jesieni, ale w kolejnych latach problemy bÄ™dÄ… siÄ™ pogÅ‚Ä™biać – ostrzegajÄ… eksperci.
– Zjawisko wysychania rzek i problemów z wodÄ… bÄ™dzie siÄ™ potÄ™gować, bo zmiany klimatyczne postÄ™pujÄ…, a ostatnimi czasy dość mocno przyspieszyÅ‚y – mówi agencji Newseria Biznes dr hab. Andrzej Mikulski z ZakÅ‚adu Hydrobiologii na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. – Generalnie caÅ‚y wodny ekosystem zaczyna szwankować i bÄ™dzie dziaÅ‚aÅ‚ coraz gorzej.
W Europie mówi siÄ™ wÅ‚aÅ›nie o najwiÄ™kszej suszy od 500 lat. W Niemczech wysychajÄ…ce rzeki odsÅ‚oniÅ‚y tzw. kamienie grozy z epoki Å›redniowiecza, które przestrzegaÅ‚y ludzi przed dÅ‚ugotrwaÅ‚Ä… suszÄ… i gÅ‚odem wskutek braku plonów. Część fabryk zlokalizowanych nad Renem byÅ‚a zmuszona ograniczyć produkcjÄ™, bo pojawiÅ‚y siÄ™ problemy z produkcjÄ… energii i transportem Å‚adunków drogÄ… wodnÄ…. We WÅ‚oszech poziom wody w rzece Pad jest już o 2 m niższy niż zwykle, przez co wysychać zaczynajÄ… okoliczne uprawy. Media obiegajÄ… też zdjÄ™cia piaszczystej, wyschniÄ™tej Loary – najdÅ‚uższej rzeki Francji – w której poziom wody jest miejscami tak niski, że można jÄ… już pokonywać w bród. Z kolei w Wielkiej Brytanii po raz pierwszy w historii wyschÅ‚o źródÅ‚o przepÅ‚ywajÄ…cej przez Londyn Tamizy.
– Szczególnie trudna jest sytuacja rzek alpejskich, bo ich gÅ‚ównym źródÅ‚em zasilania w lecie byÅ‚y lodowce. Ta retencja lodowcowa byÅ‚a źródÅ‚em wody dla sporej części populacji Europy. A w tej chwili lodowce topniejÄ…. Ilość wody, która z nich wypÅ‚ywa, maleje z roku na rok, a w niektórych dolinach lodowców nie ma już w ogóle, wiÄ™c niestety wody tam nie bÄ™dzie – mówi dr hab. Andrzej Mikulski. – Na to nie ma dobrej rady. Nie bÄ™dziemy w stanie w żaden sposób substytuować retencji lodowcowej. Prawdopodobnie w tych paÅ„stwach, które korzystajÄ… z wody z Alp, trzeba bÄ™dzie zastosować jakieÅ› strategie oszczÄ™dzania wody i magazynowania jej w inny sposób.
Na granicy rekordu najniższego stanu wody w historii pomiarów jest również WisÅ‚a, a Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wydaÅ‚ ostrzeżenia przed suszÄ… hydrologicznÄ… dla wszystkich województw. Hydrolodzy i synoptycy alarmujÄ…, że trwajÄ…ca w Polsce susza jest najwiÄ™kszÄ… od co najmniej piÄ™ciu lat. Jej przyczynÄ… sÄ… m.in. wysokie temperatury, brak wystarczajÄ…cych opadów, a także coraz cieplejsze zimy bez Å›niegu i niewystarczajÄ…ca retencja.
– Widzimy już dÅ‚ugie okresy bardzo wysokich temperatur, które wczeÅ›niej w Polsce byÅ‚y w zasadzie nienotowane. Teraz temperatury skrajne, siÄ™gajÄ…ce 30°C, utrzymujÄ… siÄ™ przez wiele dni. Dodatkowo mamy bardzo ciepÅ‚e noce, przez co nie ma możliwoÅ›ci, żeby pojawiÅ‚a siÄ™ rosa, która jest źródÅ‚em wody dla wielu organizmów – wyjaÅ›nia ekspert UW.
Jak podkreÅ›la, obserwowana w tej chwili sytuacja to wÅ‚aÅ›nie bezpoÅ›redni efekt zmian klimatycznych. PowtarzajÄ…ce siÄ™ co roku upaÅ‚y i brak opadów obniżajÄ… poziom wody w rzekach, co w efekcie prowadzi do ich wysychania. W nadchodzÄ…cych latach sytuacja bÄ™dzie siÄ™ tylko pogardzać.
– Rzeki coraz częściej bÄ™dÄ… mieć problem z zasilaniem – mówi dr hab. Andrzej Mikulski. – Latem obserwujemy bardzo dÅ‚ugie okresy bez opadów, za to z bardzo wysokÄ… temperaturÄ…. To w ciÄ…gu kilku tygodni powoduje bardzo gÅ‚Ä™bokÄ… suszÄ™ hydrologicznÄ…. Woda, która w tych okresach bezopadowych pÅ‚ynie w rzekach, pochodzi w 100 proc. z zasilania podziemnego. A jeżeli zwierciadÅ‚o wód gruntowych podziemnych jest obniżone, to rzeki nie majÄ… zasilania. Generalnie rzecz biorÄ…c, wszystko sprowadza siÄ™ do retencji. Jeżeli deszcze zasilÄ… wody gruntowe i podziemne, to rzeki bÄ™dÄ… miaÅ‚y rezerwuar, z którego mogÄ… czerpać i pÅ‚ynąć. Natomiast jeÅ›li takiego rezerwuaru nie ma, latem rzeki bÄ™dÄ… wysychać, a przynajmniej bardzo mocno ograniczać swoje przepÅ‚ywy.
Ekspert wskazuje też, że w nadchodzących latach susze, potęgowane zmianami klimatu, będą mieć destrukcyjny wpływ nie tylko na środowisko, ale i gospodarkę całej Europy.
– Strefy roÅ›linne i zwierzÄ™ce przesunÄ… siÄ™ na póÅ‚noc. ZniknÄ… roÅ›liny i zwierzÄ™ta, które nie bÄ™dÄ… w stanie sprostać panujÄ…cym w Polsce warunkom, a w ich miejsce pojawiÄ… siÄ™ nowe. ZresztÄ… ten trend obserwujemy już od wielu lat. Mamy już w Polsce bardzo wiele gatunków obcych, które przywÄ™drowaÅ‚y do nas z poÅ‚udnia, jak i takich, które powoli znikajÄ… – mówi ekspert UW. – JeÅ›li chodzi o gospodarkÄ™, to wody bÄ™dzie coraz mniej, wiÄ™c w Polsce za kilka lat m.in. energetyka wodna caÅ‚kowicie przestanie siÄ™ opÅ‚acać. Inne gaÅ‚Ä™zie gospodarki też muszÄ… siÄ™ przestawić. Rolnictwo dziÅ› już co roku boryka siÄ™ z suszami, które totalnie niszczÄ… uprawy, i rolnicy próbujÄ… uzyskać za to odszkodowanie. To nie ma absolutnie żadnego sensu.
Opublikowany w tym tygodniu raport Globalnego Obserwatorium Susz, przygotowany na zlecenie Komisji Europejskiej („Drought in Europe 2022”, GDO Analytical Report), pokazuje, że susza już wpÅ‚ywa negatywnie na sektor energetyczny w caÅ‚ej Europie. Na skutek spadku poziomu rzek ilość energii wytwarzanej w elektrowniach wodnych spadÅ‚a o 20 proc. UcierpiaÅ‚a też produkcja rolna – zwÅ‚aszcza uprawy kukurydzy, soi i sÅ‚onecznika. Ich tegoroczne zbiory majÄ… być przez to niższe odpowiednio o 16, 15 i 12 proc.
– DÅ‚ugie okresy suche i bardzo wysokie temperatury to dwa elementy, które bÄ™dÄ… wyznaczać kierunek polskiego rolnictwa na najbliższe lata, wymuszać zmiany gatunków i odmian, które uprawiamy. Prawdopodobnie pojawiÄ… siÄ™ gatunki zupeÅ‚nie dla nas egzotyczne, jak np. sorgo, które w tej chwili w Polsce w zasadzie nie wystÄ™puje. Na pewno trzeba bÄ™dzie też zmienić gospodarkÄ™ wodnÄ… na polach i tutaj bardzo ważna jest retencja. PowinniÅ›my za wszelkÄ… cenÄ™ zapewniać wodÄ™ na polach – mówi dr hab. Andrzej Mikulski.