Po roku od katastrofy ekologicznej na Odrze do rzeki wciąż trafiajÄ… wysoce zasolone Å›cieki z kopalÅ„ wÄ™gla kamiennego, tworzÄ…c idealne warunki dla tzw. zÅ‚otych alg, które okazaÅ‚y siÄ™ źródÅ‚em ubiegÅ‚orocznego masowego wymierania ryb, ptaków i bezkrÄ™gowców. Ekolodzy przestrzegajÄ…, że jeÅ›li wskutek suszy i braku opadów poziom wody w rzece mocno siÄ™ obniży, stężenie szkodliwych toksyn wzroÅ›nie i w tym roku sytuacja może siÄ™ powtórzyć. ZwÅ‚aszcza że pierwsze potwierdzone doniesienia na ten temat zaczęły siÄ™ pojawiać już na poczÄ…tku maja. Dlatego eksperci apelujÄ… do wÅ‚adz centralnych o szybkie dziaÅ‚ania, wskazujÄ…c, że procedowana wÅ‚aÅ›nie tzw. ustawa odrzaÅ„ska wcale nie rozwiÄ…zuje problemów – a wrÄ™cz je pogÅ‚Ä™bi – z renaturyzacjÄ… Odry.
– Jeżeli szybko nie zostanÄ… podjÄ™te odpowiednie dziaÅ‚ania, to ekosystem Odry bÄ™dzie zamieraÅ‚ i doprowadzimy do sytuacji, jaka wystÄ…piÅ‚a np. w latach 60. na Renie czy Tamizie, gdzie na znacznych odcinkach rzek w zasadzie nie byÅ‚o życia, ta woda po prostu nie nadawaÅ‚a siÄ™ do niczego – mówi agencji Newseria Biznes dr hab. inż. Bogdan WziÄ…tek, przewodniczÄ…cy Rady Naukowej przy ZarzÄ…dzie GÅ‚ównym PZW, ekspert Parlamentarnego ZespoÅ‚u ds. Renaturyzacji Odry oraz Instytutu Inżynierii i Ochrony Åšrodowiska Uniwersytetu WarmiÅ„sko-Mazurskiego w Olsztynie.
UbiegÅ‚oroczna katastrofa ekologiczna na Odrze spowodowaÅ‚a ogromne straty dla rzeki i poÅ‚Ä…czonych z niÄ… ekosystemów. Pierwsze sygnaÅ‚y o Å›niÄ™tych rybach w rzece pojawiÅ‚y siÄ™ pod koniec lipca ub.r., ale wÅ‚adze zareagowaÅ‚y dopiero dwa tygodnie później, kiedy zjawisko staÅ‚o siÄ™ masowe i wystÄ…piÅ‚o w kolejnych województwach. Jak podaje WWF Polska, wedÅ‚ug danych Instytutu Rybactwa ÅšródlÄ…dowego wymarÅ‚o w sumie prawie 50 proc. populacji ryb żyjÄ…cych w Odrze, zginęło też niemal 80 proc. miÄ™czaków. ÅÄ…cznie z rzeki wyÅ‚owiono kilkaset ton martwych ryb, ptaków i bezkrÄ™gowców. Przyjmuje siÄ™, że za katastrofÄ™ ekologicznÄ… odpowiadajÄ… tzw. zÅ‚ote algi, które wykryto w próbkach z rzeki, wystÄ™pujÄ…ce w mocno zasolonych wodach.
– Ekosystem Odry jest osÅ‚abiany od lat i to, co siÄ™ staÅ‚o w ubiegÅ‚ym roku, to tylko objaw, a nie gÅ‚ówna przyczyna problemu. Już wczeÅ›niej byÅ‚y monity dotyczÄ…ce wzrastajÄ…cego poziomu zasolenia – PaÅ„stwowy Monitoring Åšrodowiska wykazaÅ‚ zÅ‚y stan ekologiczny poszczególnych części Odry, z kolei polsko-niemiecko-czeska Komisja Wspólna ds. Badania Wód Granicznych wskazywaÅ‚a na wzrastajÄ…ce zasolenie Odry mniej wiÄ™cej od 2015 roku. Prawdopodobnie to byÅ‚a gÅ‚ówna przyczyna, że doszÅ‚o do zakwitu, który wymknÄ…Å‚ siÄ™ spod kontroli i spowodowaÅ‚ ubiegÅ‚orocznÄ… katastrofÄ™ – wyjaÅ›nia dr hab. inż. Bogdan WziÄ…tek.
W tym roku doniesienia o setkach Å›niÄ™tych ryb w zbiorniku Czernica pod WrocÅ‚awiem, który jest bezpoÅ›rednio poÅ‚Ä…czony z OdrÄ…, zaczęły siÄ™ pojawiać na poczÄ…tku maja. Badania laboratoryjne potwierdziÅ‚y, że przyczynÄ… byÅ‚y toksyny produkowane przez tzw. zÅ‚ote algi, których intensywne namnażanie byÅ‚o obserwowane również w Kanale Gliwickim. Dlatego eksperci obawiajÄ… siÄ™, że w tym roku katastrofa na Odrze może siÄ™ powtórzyć. ZwÅ‚aszcza jeÅ›li wskutek suszy i braku opadów poziom wody w rzece, do której w dalszym ciÄ…gu pÅ‚ynie m.in. sÅ‚ona woda z kopalÅ„, mocno siÄ™ obniży i stężenie szkodliwych substancji wzroÅ›nie. Z danych Greenpeace’u wynika, że kopalnie odpowiadajÄ… za 72 proc. chlorków i siarczanów (odpowiedzialnych za zasolenie) w Å›ciekach odprowadzanych do Odry.
– Trudno okreÅ›lić, jak bÄ™dzie w tym roku, ponieważ alga w rzece wystÄ™puje caÅ‚y czas. Co prawda jej liczebność jest na razie niewielka, ale mamy wyższe stany wód niż w zeszÅ‚ym roku i ta typowa, prawdziwa niżówka dopiero nas czeka. A jeżeli chodzi o zlewnie, czyli o ilość zasolonych wód doprowadzanych do Odry, przynajmniej na terenie Polski, sytuacja w ogóle siÄ™ nie zmieniÅ‚a – mówi ekspert Parlamentarnego ZespoÅ‚u ds. Renaturyzacji Odry.
Jak podkreÅ›la, aby uratować OdrÄ™, konieczna jest przede wszystkim aktualizacja planów gospodarowania wodami jej dorzecza, żeby zwiÄ™kszyć retencjÄ™ zlewniowÄ…, ograniczyć ludzkÄ… ingerencjÄ™ i zaprzestać jej regulowania.
– Wbrew temu, co twierdzi Ministerstwo Infrastruktury, retencja korytowa nie poprawi sytuacji. Tej wody nie bÄ™dzie wiÄ™cej, to nie wpÅ‚ynie w żaden sposób na ilość opadów. JedynÄ… szansÄ… na zwiÄ™kszenie iloÅ›ci wody w Odrze wcale nie jest budowa stopni wodnych, tylko po prostu gromadzenie tej wody w zlewni, czyli odtwarzanie terenów podmokÅ‚ych, ograniczenie poboru wód gruntowych np. przez studnie i tym podobne dziaÅ‚ania. I oczywiÅ›cie zaniechanie prac regulacyjnych – poza tymi niezbÄ™dnymi, które wiążą siÄ™ z ochronÄ… mienia, życia i zdrowia. A wiele zapisów, które znalazÅ‚y siÄ™ w specustawie odrzaÅ„skiej, nie ma z tym nic wspólnego – mówi dr hab. inż. Bogdan WziÄ…tek.
Tak zwana specustawa odrzaÅ„ska, czyli rzÄ…dowy projekt ustawy o rewitalizacji Odry, znajduje siÄ™ na etapie prac w Sejmie. W ubiegÅ‚ym tygodniu poÅ‚Ä…czone komisje Gospodarki Morskiej i Å»eglugi ÅšródlÄ…dowej, Ochrony Åšrodowiska, Zasobów Naturalnych i LeÅ›nictwa opowiedziaÅ‚y siÄ™ za jej przyjÄ™ciem z oÅ›mioma poprawkami doprecyzowujÄ…cymi. W obecnym ksztaÅ‚cie projekt zakÅ‚ada m.in. dÅ‚ugÄ… listÄ™ inwestycji hydrotechnicznych, które majÄ… być zrealizowane na Odrze i w jej dorzeczu, a także wysokie kary finansowe za zanieczyszczenie rzeki, w tym za niedostosowanie zrzutów soli do ostrzeżeÅ„ przed suszÄ… hydrologicznÄ….
W ocenie Ministerstwa Infrastruktury projekt jest odpowiedziÄ… na katastrofÄ™ ekologicznÄ… na Odrze, jednak szeroko krytykujÄ… go ekolodzy i organizacje spoÅ‚eczne zajmujÄ…ce siÄ™ ochronÄ… Å›rodowiska, wskazujÄ…c m.in., że specustawa przyczyni siÄ™ do dalszego betonowania rzeki, za to nie porusza jednego z gÅ‚ównych problemów, jakim sÄ… zrzuty do Odry zasolonych Å›cieków z kopalni wÄ™gla kamiennego. Nie ma w niej np. zapisu o obowiÄ…zku odsalania silnie zasolonych wód. Ekolodzy z Koalicji Czas na OdrÄ™ wskazujÄ…, że w propozycji brakuje dziaÅ‚aÅ„ renaturyzacyjnych, wzmacniajÄ…cych odporność Odry na zanieczyszczenia i zdolnoÅ›ci samooczyszczania. ApelujÄ… wiÄ™c o odrzucenie w caÅ‚oÅ›ci ustawy i stworzenie nowych propozycji lepiej chroniÄ…cych rzekÄ™. Tym bardziej że projekt nie byÅ‚ konsultowany spoÅ‚ecznie.
