Naukowcy z Uniwersytetu w Sydney sprawdzili, w jaki sposób spożycie kawy bezkofeinowej wpÅ‚ywa na postrzeganie odstawienia kofeiny. Badaczy nie zdziwiÅ‚o, że w przypadku grupy badanych, którzy myÅ›leli, że pijÄ… napój kofeinowy, zadziaÅ‚aÅ‚ efekt placebo. CiekawÄ… obserwacjÄ… byÅ‚o natomiast zmniejszenie objawów odstawienia u osób, które byÅ‚y Å›wiadome, że podano im napój bezkofeinowy. Odkrycie może pomóc w walce z silnym uzależnieniem od kofeiny, które może dotyczyć ponad jednej trzeciej osób pijÄ…cych kawÄ™.
– W naszych badaniach wzięły udziaÅ‚ osoby, które na co dzieÅ„ spożywajÄ… duże iloÅ›ci kawy z kofeinÄ…, ale nie piÅ‚y jej przez ostatnie 24 godziny, wiÄ™c znajdujÄ… siÄ™ w stanie odstawienia. ZauważyliÅ›my, że jeÅ›li podamy im dobrÄ… kawÄ™ bezkofeinowÄ…, która smakuje jak prawdziwa kawa, nie mówiÄ…c, że jest to napój bezkofeinowy, badani bÄ™dÄ… zgÅ‚aszać zÅ‚agodzenie objawów odstawienia, i to dosyć istotne – mówi w wywiadzie dla agencji Newseria Innowacje dr Llew Mills z WydziaÅ‚u Medycyny i Zdrowia Uniwersytetu w Sydney.
Uczestnicy badania zostali podzieleni na trzy grupy. Pierwszej podano napój bezkofeinowy, ale powiedziano, że to zwykÅ‚a kawa. Drugiej podano taki sam napój, informujÄ…c o jego rzeczywistym skÅ‚adzie. Grupie kontrolnej podana zostaÅ‚a woda. NastÄ™pnie badacze ocenili stopieÅ„ odczuwanych przez uczestników efektów odstawienia kofeiny, takich jak zmÄ™czenie, nudnoÅ›ci i ból gÅ‚owy.
– Ku naszemu zaskoczeniu efekty odstawienia ulegÅ‚y zÅ‚agodzeniu również w grupie, która wiedziaÅ‚a, że dostaÅ‚a napój bezkofeinowy. Nie byÅ‚o żadnego farmakologicznego uzasadnienia dla takiego efektu z uwagi na brak kofeiny. Co wiÄ™cej, uczestnicy ci tak naprawdÄ™ nie oczekiwali, że ich objawy bÄ™dÄ… lżejsze, ponieważ wiedzieli, że nie przyjmujÄ… kofeiny. Zjawisko to nosi nazwÄ™ jawnego efektu placebo. Uczestnicy badania majÄ… Å›wiadomość, że otrzymujÄ… placebo i że pity przez nich napój nie zawiera danej substancji w farmakologicznie czynnym stężeniu, a mimo to dochodzi do zmniejszenia nasilenia ich objawów odstawiennych. Nie chodzi wiÄ™c o efekt farmakologiczny. Skoro badani nie oczekujÄ… zÅ‚agodzenia objawów, to zazwyczaj nie można liczyć na efekt placebo – wyjaÅ›nia dr Llew Mills.
Reakcja organizmu może być w pewnym stopniu zwiÄ…zana z tym, że produkty klasyfikowane jako bezkofeinowe w rzeczywistoÅ›ci zawierajÄ… jej niewielkÄ… ilość. Organizm nie doÅ›wiadcza wiÄ™c efektu caÅ‚kowitego odstawienia. Jednak zdaniem eksperta w napoju podawanym uczestnikom badania stężenie kofeiny byÅ‚o Å›ladowe w porównaniu do tego, które jest w tradycyjnej kawie i które spożywajÄ… na co dzieÅ„.
– Kawa, której użyliÅ›my w naszym badaniu, miaÅ‚a ok. 4 mg kofeiny na kubek o pojemnoÅ›ci 170 ml, co potwierdziliÅ›my u producenta. Czy istnieje możliwość, by 4 mg kofeiny wystarczyÅ‚y do zniwelowania objawów odstawienia u osób przyzwyczajonych do przyjmowania 300 mg tej substancji dziennie? W badaniu wzięły udziaÅ‚ osoby pijÄ…ce co najmniej trzy filiżanki kawy dziennie, mówimy wiÄ™c o bardzo dużej iloÅ›ci przyjmowanej przez nie kofeiny. Nie można wykluczyć, że czynnik ten ma wpÅ‚yw, jednak prawdopodobnie nie na tyle silny, by tÅ‚umaczyć zÅ‚agodzenie objawów w zaobserwowanym stopniu – podkreÅ›la naukowiec
Zdaniem badaczy efekt Å‚agodzenia objawów odstawiennych może być zwiÄ…zany nie tyle z przyjÄ™ciem minimalnej dawki kofeiny, co z reakcjÄ… na utrwalone bodźce towarzyszÄ…ce piciu kawy, takie jak smak zapach czy tekstura pÅ‚ynu. DziaÅ‚a to na takiej zasadzie jak sÅ‚ynny odruch PawÅ‚owa u psów, u których utrwalono odruch zwiÄ™kszonego Å›linienia po przekazaniu bodźca dźwiÄ™kowego zwykle towarzyszÄ…cego podawaniu pokarmu.
– Jest to mimowolna reakcja. Wydaje nam siÄ™, że redukcja nasilenia objawów odstawiennych jest podobna do tego efektu – majÄ…cego charakter uwarunkowany i nieÅ›wiadomy – mówi dr Llew Mills.
Aby potwierdzić, czy wyniki badania rzucÄ… nowe Å›wiatÅ‚o na problem walki z uzależnieniami, potrzebne bÄ™dÄ… pogÅ‚Ä™bione analizy. Na razie wiadomo jednak, że efekt placebo po spożyciu kawy bezkofeinowej utrzymywaÅ‚ siÄ™ zaledwie przez 45 minut. Jednak w przypadku silnego gÅ‚odu kofeinowego wypicie filiżanki napoju bÄ™dÄ…cego substytutem kawy może pomóc osobie uzależnionej przetrwać najtrudniejszy okres w terapii uzależnienia.
– Skuteczność leczenia uzależnieÅ„ obecnie jest raczej niewielka. WiÄ™kszość stosowanych dziÅ› metod opiera siÄ™ na farmakologii, nowych lekach. Jak dotÄ…d niewiele uwagi poÅ›wiÄ™cono aspektom poznawczym jako elementom potencjalnie skutecznym w leczeniu uzależnienia, choć wiÄ™kszość klinicystów od dawna mówi o tym, że czynniki poznawcze majÄ… duży wpÅ‚yw na subiektywne postrzeganie objawów odstawiennych – wskazuje ekspert.
Naukowcy z Uniwersytetu w Sydney sugerujÄ… postÄ™powanie, w którym w procesie obniżania dawki uzależniajÄ…cej substancji można na poczÄ…tku stosować niewielkie iloÅ›ci substancji czynnej. Później można wykorzystać efekt jawnego placebo, kontynuujÄ…c go po caÅ‚kowitym wyeliminowaniu substancji czynnej. RozwiÄ…zanie to może być pomocne w przetrzymaniu ostatniej fazy odstawienia, gdy z dawki bliskiej zeru schodzi siÄ™ do zera.
Z badaÅ„ przeprowadzonych na zlecenie National Institute on Drug Abuse wynika, że 35 proc. osób regularnie spożywajÄ…cych kawÄ™ wykazuje wszystkie symptomy uzależnienia od nikotyny.
