Ostatnie póÅ‚tora roku okazaÅ‚o siÄ™ punktem zwrotnym dla Å›wiatowego handlu. Mimo że pandemiczne zakÅ‚ócenia nie byÅ‚y tak brzemienne w skutkach, jak siÄ™ poczÄ…tkowo spodziewano, to i tak dla wielu przedsiÄ™biorstw staÅ‚y siÄ™ okazjÄ… do zrewidowania strategii zamówieÅ„, produkcji i dystrybucji. W efekcie dziÅ› dywersyfikujÄ… dostawców i ryzyko, czÄ™sto skracajÄ…c Å‚aÅ„cuchy dostaw. Także paÅ„stwa przygotowujÄ… siÄ™ na nowe otwarcie w Å›wiatowym handlu – nowe przepisy w USA czy UE majÄ… zagwarantować, że kluczowe dla gospodarki póÅ‚przewodniki bÄ™dÄ… produkowane lokalnie, a krytyczna infrastruktura bÄ™dzie lepiej chroniona i monitorowana.
– Pandemia pokazaÅ‚a sÅ‚abe strony strategii just-in-time i kruchość Å‚aÅ„cuchów dostaw, które – jeÅ›li sÄ… zbyt dÅ‚ugie i za bardzo zależne od dostawców w odlegÅ‚ych częściach Å›wiata – okazujÄ… siÄ™ sÅ‚aboÅ›ciÄ… – mówi agencji Newseria Biznes Weronika Achramowicz, radca prawny i partner w kancelarii Baker McKenzie.
Na niemal każdy dostÄ™pny na rynku produkt skÅ‚ada siÄ™ kilka etapów: od pozyskania surowca, poprzez produkcjÄ™, aż po dystrybucjÄ™. Pandemia COVID-19 spowodowaÅ‚a ogromne zakÅ‚ócenia w tym Å‚aÅ„cuchu, które po raz pierwszy w historii przybraÅ‚y tak dużą skalÄ™. UnaoczniÅ‚a problemy wynikajÄ…ce m.in. z braku dywersyfikacji i uzależnienia siÄ™ od jednego dostawcy. Badanie przeprowadzone przez PwC, SpotData i firmÄ™ badawczÄ… CBM Indicator pokazaÅ‚o, że już wiosnÄ… 2020 roku, czyli w trakcie pierwszej fali COVID-19, zakÅ‚ócenia w Å‚aÅ„cuchu dostaw odczuÅ‚o Å›rednio 31,7 proc. polskich przedsiÄ™biorstw.
PotwierdzajÄ… to też wyniki badania DNV Viewpoint, przeprowadzonego na grupie ponad 1,1 tys. firm. Wynika z niego, że w trakcie pandemii ponad poÅ‚owa z nich doÅ›wiadczyÅ‚a zakÅ‚óceÅ„ w obrÄ™bie Å‚aÅ„cucha dostaw. WÅ›ród gÅ‚ównych przyczyn tych zakÅ‚óceÅ„ firmy wskazywaÅ‚y opóźnienia dostaw (45 proc.), problemy logistyczne (34 proc.) i ograniczenia w handlu miÄ™dzynarodowym (24 proc.).
– Pandemia unaoczniÅ‚a pewne niekorzystne mechanizmy, ale staÅ‚a siÄ™ też przyczynkiem do rewizji strategii. Widzimy w tej chwili wiele firm, które skracajÄ… swoje Å‚aÅ„cuchy, dywersyfikujÄ… ryzyko, szukajÄ… alternatywnych komponentów, producentów, dostawców. To jest nowe otwarcie w podejÅ›ciu do ukÅ‚adania strategii Å‚aÅ„cucha dostaw – mówi Weronika Achramowicz.
W efekcie perturbacji 57 proc. przedsiÄ™biorstw planuje w tej chwili wzmocnienie i dywersyfikacjÄ™ swojego Å‚aÅ„cucha dostaw poprzez pozyskiwanie nowych dostawców. Firmy zamierzajÄ… też Å‚agodzić skutki pandemii, zwiÄ™kszajÄ…c poziom cyfryzacji (36 proc.) oraz modyfikujÄ…c kryteria doboru dostawców (36 proc.). Co ciekawe, przykÅ‚adajÄ… też dużo wiÄ™kszÄ… wagÄ™ do zarzÄ…dzania ryzykiem. Aż 77 proc. firm prowadzi identyfikacjÄ™ i ocenÄ™ ryzyka, 42 proc. podejmuje dziaÅ‚ania Å‚agodzÄ…ce ryzyko, a 50 proc. monitoruje wdrożone dziaÅ‚ania – wynika z badania DNV.
– MyÅ›lÄ™, że ten kryzys nauczyÅ‚ nas, że zdrowe i elastyczne organizacje potrafiÄ… siÄ™ dostosować – mówi radca prawny w kancelarii Baker McKenzie. – PrzedefiniowaliÅ›my trochÄ™ to, gdzie inwestujemy i jak prowadzimy dziaÅ‚alność, natomiast handel wyszedÅ‚ z niego obronnÄ… rÄ™kÄ…. Prognozy WTO byÅ‚y znacznie bardziej pesymistyczne niż to, co okazaÅ‚o siÄ™ w rzeczywistoÅ›ci.
WedÅ‚ug MiÄ™dzynarodowej Organizacji Handlu (WTO) w tym roku Å›wiatowy wolumen handlu wzroÅ›nie o 8 proc., po ubiegÅ‚orocznym spadku o 5,3 proc., który i tak okazaÅ‚ siÄ™ niższy od zakÅ‚adanego wczeÅ›niej.
– To wynikaÅ‚o z trzech podstawowych przyczyn. Po pierwsze, paÅ„stwa zareagowaÅ‚y na pandemiÄ™, zapewniÅ‚y zastrzyk różnych form wsparcia, zachÄ™t i subsydiów skierowanych bezpoÅ›rednio do gospodarki i przedsiÄ™biorstw. Po drugie, spoÅ‚eczeÅ„stwa okazaÅ‚y siÄ™ wystarczajÄ…co zdigitalizowane, aby pracownicy mogli pracować online wÅ‚aÅ›ciwie w każdej branży. DziÄ™ki temu zamiast zaÅ‚amania, przestojów i zwolnieÅ„, które zazwyczaj obserwowaliÅ›my w takich cyklach gospodarczych, pracownicy byli w stanie utrzymywać swoje miejsca pracy, w zdecydowanej wiÄ™kszoÅ›ci utrzymywać swoje przychody i jednoczeÅ›nie je wydawać. A ponieważ wprowadzono ograniczenia w podróżowaniu i korzystaniu z usÅ‚ug, to strumieÅ„ swoich wydatków skierowali na zakup towarów. StÄ…d też wzrost handlu, zwÅ‚aszcza sektora e-commerce – wyjaÅ›nia Weronika Achramowicz.
Statystyki pokazujÄ…, że to wÅ‚aÅ›nie cyfryzacja pozwoliÅ‚a wielu branżom przejść przez koronakryzys w miarÄ™ suchÄ… stopÄ…, a najwiÄ™kszym „wygranym” okazaÅ‚ siÄ™ wÅ‚aÅ›nie sektor e-commerce. WedÅ‚ug raportu OECD („E-commerce in the time of COVID-19”) jeszcze przed pandemiÄ… byÅ‚ to najszybciej rosnÄ…cy segment handlu. O ile jeszcze pięć lat temu Å›wiatowy rynek miaÅ‚ wartość ok. 1 bln dol., o tyle teraz jest to już ponad 3 bln dol., a rynek roÅ›nie co roku o ok. 20 proc.
– W miÄ™dzynarodowym handlu po pandemii bÄ™dziemy obserwować coraz bardziej intensywny „wyÅ›cig zbrojeÅ„”, a wÅ‚aÅ›ciwie jego nowÄ… formÄ™, czyli wyÅ›cig na technologiÄ™, wyÅ›cig na przewagÄ™ konkurencyjnÄ…, która wynika wÅ‚aÅ›nie z tego dostÄ™pu do technologii. SÅ‚owem, kluczem bÄ™dÄ… póÅ‚przewodniki i dostÄ™p do tych komponentów, bo sÄ… niezbÄ™dne w produkcji wszystkiego, co ma w sobie jakiÅ› element oprogramowania – mówi ekspertka.
To wÅ‚aÅ›nie znalazÅ‚o siÄ™ w obszarze zainteresowania nie tylko firm, lecz również paÅ„stw, które przygotowujÄ… odpowiedniÄ… legislacjÄ™ w tym zakresie.
– PaÅ„stwa wprowadzajÄ… zachÄ™ty inwestycyjne dla zatrzymania kluczowej produkcji w danym kraju, myÅ›lÄ™ tutaj choćby o CHIPS for America Act, którÄ… Kongres Stanów Zjednoczonych uchwaliÅ‚ w ubiegÅ‚ym roku i której celem jest zatrzymanie w kraju technologii produkcji póÅ‚przewodników. Do 2026 roku powstanie caÅ‚y pakiet form wsparcia i zachÄ™t inwestycyjnych w tym obszarze. Również Ursula von der Leyen, przewodniczÄ…ca Komisji Europejskiej, zapowiedziaÅ‚a nowy ekosystem produkcji póÅ‚przewodników w Europie. BÄ™dzie to nowa inicjatywa legislacyjna na poziomie unijnym, która również ma na celu stworzenie z Europy nowego centrum produkujÄ…cego póÅ‚przewodniki i bÄ™dÄ…cego generalnie motorem rozwoju technologicznego – mówi Weronika Achramowicz.
Jak ocenia ekspertka, nowe otwarcie w handlu bÄ™dzie wiÄ™c z jednej strony zakÅ‚adaÅ‚o pewnÄ… regionalizacjÄ™ produkcji i dostaw w obrÄ™bie jednego kraju, bloku gospodarczego paÅ„stw czy części kontynentu. DziÄ™ki temu stanÄ… siÄ™ one mniej uzależnione od globalnego Å‚aÅ„cucha dostaw. Z drugiej strony cyfryzacja i globalizacja sÄ… już tak rozwiniÄ™te, że trudno bÄ™dzie mówić o caÅ‚kowitej regionalizacji czy izolacjonizmie. Potrzebne wiÄ™c bÄ™dÄ… inne rozwiÄ…zania, które wzmocniÄ… bezpieczeÅ„stwo Å‚aÅ„cuchów dostaw. Tym bardziej że zakÅ‚ócanie wzajemnych zależnoÅ›ci w handlu staÅ‚o siÄ™ jednÄ… z metod przeprowadzania ataków przez cyberprzestÄ™pców.
– Już teraz szereg paÅ„stw unijnych i Stany Zjednoczone, które wÅ‚aÅ›ciwie byÅ‚y tutaj frontmanem, przyjmujÄ… przepisy monitorujÄ…ce i kontrolujÄ…ce inwestycje zagraniczne, pozwalajÄ…ce rzÄ…dowi blokować niektóre inwestycje, jeżeli zdaniem paÅ„stwa mogÄ… one naruszać jego strategiczne interesy. Unia Europejska poszÅ‚a tym Å›ladem, Polska również ma takie przepisy. MyÅ›lÄ™, że teraz nowym kierunkiem bÄ™dzie patrzenie nie tyle, kto jest wÅ‚aÅ›cicielem infrastruktury, którÄ… uznajemy za krytycznÄ… dla funkcjonowania paÅ„stwa i gospodarki, ale również na to, jak ona jest używana, kto jest jej operatorem czy gdzie i w jaki sposób przesyÅ‚ane sÄ… informacje z użyciem tej infrastruktury – mówi partner w kancelarii Baker McKenzie.
