O higienie cyfrowej w korzystaniu z urzÄ…dzeÅ„ ekranowych mówi siÄ™ gÅ‚ównie w kontekÅ›cie dzieci i mÅ‚odzieży. Instytut Cyfrowego Obywatelstwa i Fundacja Orange postanowiÅ‚y sprawdzić, jak przestrzeganie dobrych nawyków wyglÄ…da wÅ›ród dorosÅ‚ych. Z ich badania „Higiena cyfrowa dorosÅ‚ych użytkowniczek i użytkowników internetu w Polsce” wynika, że Polacy zdajÄ… sobie sprawÄ™ z wagi problemu. Już 2/3 uważa, że spÄ™dza przed ekranem dużo, a nawet za dużo czasu. Powoli uczÄ… siÄ™ także higieny cyfrowej. Åšrednio co piÄ…ty ogranicza liczbÄ™ powiadomieÅ„, a co trzeci trzyma telefon poza zasiÄ™giem wzroku podczas spotkaÅ„ z innymi ludźmi. Dobrze wypadamy pod wzglÄ™dem odpowiednich zachowaÅ„ w ruchu drogowym. WiÄ™kszość badanych unika korzystania z telefonu podczas prowadzenia samochodu czy przechodzenia przez jezdniÄ™.
– Celem przeprowadzenia pierwszego ogólnopolskiego badania higieny cyfrowej osób dorosÅ‚ych byÅ‚o to, żeby otworzyć debatÄ™ publicznÄ… na temat tego, w jaki sposób osoby dorosÅ‚e korzystajÄ… z urzÄ…dzeÅ„ ekranowych i internetu. Dlatego że jest to problem spoÅ‚eczny, a w debacie publicznej najczęściej skupiamy siÄ™ na tym, że to dzieci i mÅ‚odzież majÄ… problemy z używaniem nowych technologii – mówi agencji Newseria Biznes Magdalena Bigaj, prezeska Instytutu Cyfrowego Obywatelstwa.
– PrzyzwyczailiÅ›my siÄ™, że oceniamy i krytycznie podchodzimy do tego, w jaki sposób dzieci budujÄ… swojÄ… relacjÄ™ z nowymi technologiami, ze Å›wiatem informacji. Natomiast one budujÄ… go w sposób bardzo podobny do dorosÅ‚ych. To wÅ‚aÅ›nie my, doroÅ›li, modelujemy Å›wiat dzieci i mÅ‚odzieży, to od nas siÄ™ uczÄ…, to nas podpatrujÄ…. Å»eby lepiej modelować te zachowania dzieci, ich relacje wobec Å›wiata technologii i informacji, trzeba zadawać sobie pytanie, czy to, co robiÄ™, jest na pewno wÅ‚aÅ›ciwÄ… postawÄ…, którÄ… chcÄ™, żeby naÅ›ladowaÅ‚o moje dziecko – mówi Konrad CiesioÅ‚kiewicz, prezes Fundacji Orange.
Badanie „Higiena cyfrowa dorosÅ‚ych użytkowniczek i użytkowników internetu w Polsce” zostaÅ‚o przeprowadzone w listopadzie ub.r. na reprezentatywnej grupie blisko 1,1 tys. polskich internautów. Skoncentrowano siÄ™ w nim na czterech najważniejszych obszarach higieny cyfrowej, czyli umiejÄ™tnoÅ›ci stawiania granic i kontroli w używaniu urzÄ…dzeÅ„ ekranowych, bezpiecznym korzystaniu z internetu, tworzeniu i odbieraniu informacji w sieci oraz innych, zalecanych zachowaniach zwiÄ…zanych z używaniem ekranów, jak dbaÅ‚ość o sen czy bezpieczeÅ„stwo w ruchu drogowym.
– UrzÄ…dzenia ekranowe rozpowszechniÅ‚y siÄ™ w zasadzie w ciÄ…gu dwóch ostatnich dekad i na dodatek caÅ‚y czas siÄ™ zmieniajÄ…. Tak wiÄ™c my, jako spoÅ‚eczeÅ„stwo, odrabiamy pewnÄ… lekcjÄ™ i dopiero uczymy siÄ™, jak ich bezpiecznie używać. To widać w wynikach badania. W tych obszarach, o których dużo mówi siÄ™ już w przestrzeni publicznej, jak np. bezpieczeÅ„stwo w internecie, ochrona haseÅ‚ czy bezpieczeÅ„stwo w ruchu drogowym – tu wypadamy dobrze, wiele osób odpowiedziaÅ‚o, że nigdy nie przechodzi przez jezdniÄ™ czy nie kieruje samochodem, używajÄ…c telefonu – mówi prezeska Instytutu Cyfrowego Obywatelstwa. – Podobnie rzecz siÄ™ ma z bezpieczeÅ„stwem danych. 61 proc. badanych przyjmuje zaproszenia do sieci znajomych tylko od osób, które zna. Pozytywne jest również to, że poÅ‚owa badanych – publikujÄ…c coÅ› w internecie, komentujÄ…c, umieszczajÄ…c jakieÅ› treÅ›ci – ma na uwadze, że może kogoÅ› skrzywdzić, że to może mieć konsekwencje dla nich bÄ…dź kogoÅ› innego. To poczucie odpowiedzialnoÅ›ci za to, co robimy w przestrzeni cyfrowej, jest bardzo dobrÄ… postawÄ….
– Tym, co budzi pewien niepokój, jest jednak niewielka chęć zgÅ‚aszania naruszeÅ„ godnoÅ›ci, praw, przekraczania granic, z którymi spotykamy siÄ™ w Å›wiecie cyfrowym. Jeżeli ktoÅ› uprawia hejt, to zazwyczaj siÄ™ przed nim chroniÄ™, ale nie zgÅ‚aszam tego dalej do platform, do wÅ‚aÅ›ciwych organów – dodaje Konrad CiesioÅ‚kiewicz. – Na tÄ™ postawÄ™ powinniÅ›my zwrócić uwagÄ™, bo jeżeli my, doroÅ›li, nie bierzemy pod uwagÄ™ tej odpowiedzialnoÅ›ci za innych – bo przecież kiedy zgÅ‚oszÄ™, to mogÄ™ ochronić w ten sposób inne osoby – to po prostu znacznie gorzej modelujemy też zachowania prospoÅ‚eczne naszych dzieci. To wydaje mi siÄ™ jednym z najbardziej krytycznych wyników tego badania.
Wyniki pokazujÄ…, że czas spÄ™dzany przed ekranem kontroluje 14,3 proc. badanych, a prawie 22 proc. ogranicza liczbÄ™ powiadomieÅ„. Blisko 2/3 z nich uważa też, że spÄ™dza w ten sposób dużo, a nawet za dużo czasu.
– Pozytywnie zaskoczyÅ‚a mnie ta autorefleksja, którÄ… mamy jako spoÅ‚eczeÅ„stwo. Nawet jeÅ›li jesteÅ›my dla siebie zbyt surowi w tej ocenie, to można powiedzieć, że 2/3 dorosÅ‚ych zrobiÅ‚o już pewien krok w stronÄ™ cyfrowej higieny. Przyznaje, że korzysta z ekranów dużo bÄ…dź za dużo, czyli być może jest już otwarta na to, żeby pracować nad dobrymi nawykami – mówi Magdalena Bigaj.
Z badania wynika również, że niemal co 10. internauta unika używania urzÄ…dzeÅ„ ekranowych przed snem, a 18,1 proc. stara siÄ™ nie kÅ‚aść telefonu przy Å‚óżku przed zaÅ›niÄ™ciem. Nieco wiÄ™cej, bo 20,3 proc. badanych, usuwa telefon z zasiÄ™gu wzroku podczas pracy, nauki bÄ…dź innych czynnoÅ›ci, które wymagajÄ… skupienia uwagi, a co czwarty badany pilnuje, żeby spożywać posiÅ‚ki bez ekranu w zasiÄ™gu wzroku. Z kolei w kontaktach towarzyskich 1/3 badanych trzyma telefon poza zasiÄ™giem wzroku i w miarÄ™ możliwoÅ›ci wycisza go podczas spotkaÅ„ z innymi ludźmi.
Elementem badania byÅ‚ Test Higieny Cyfrowej, który organizatorzy – wraz z praktycznymi poradami dotyczÄ…cymi jej przestrzegania – udostÄ™pniajÄ… na stronie higienacyfrowa.pl. Może go wypeÅ‚nić każda zainteresowana osoba. Test obejmuje m.in. pytania o kontrolowanie czasu ekranowego, korzystanie z ekranów przed snem czy podczas czynnoÅ›ci wymagajÄ…cych skupienia. Może być punktem wyjÅ›cia do autorefleksji, która bÄ™dzie prowadzić do wdrożenia dobrych nawyków w trakcie korzystania z internetu i urzÄ…dzeÅ„ ekranowych.
– ZastosowaliÅ›my w tym badaniu nowe narzÄ™dzie badawczo-edukacyjne, czyli kwestionariusz samooceny, który obejmuje 39 zachowaÅ„ wchodzÄ…cych w skÅ‚ad higieny cyfrowej. W efekcie respondenci już na etapie wypeÅ‚niania tego testu zdobywali wiedzÄ™ na temat tego, czym jest higiena cyfrowa i w jaki sposób warto siÄ™ zachowywać, żeby chronić swoje zdrowie w czasie używania urzÄ…dzeÅ„ ekranowych i internetu – mówi prezeska Instytutu Cyfrowego Obywatelstwa. – Po zakoÅ„czeniu badania postanowiliÅ›my udostÄ™pnić to narzÄ™dzie online dla wszystkich chÄ™tnych, żeby każdy mógÅ‚ sprawdzić swój poziom higieny cyfrowej i zastanowić siÄ™, w jakich obszarach powinien wprowadzić dobre nawyki.
Honorowy patronat nad pierwszym ogólnopolskim badaniem higieny cyfrowej objęła Komisja Europejska w Polsce, WydziaÅ‚ Nauk o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Komitet Dialogu SpoÅ‚ecznego KIG. Jego organizatorzy wskazujÄ…, że jest ono dopiero poczÄ…tkiem kilkuletniego projektu badawczo-edukacyjnego poÅ›wiÄ™conego temu zagadnieniu.
– SformuÅ‚owanie higiena cyfrowa pojawia siÄ™ w coraz wiÄ™kszej liczbie dokumentów Komisji Europejskiej czy polskich dokumentów mówiÄ…cych o edukacji cyfrowej i medialnej – zauważa Konrad CiesioÅ‚kiewicz. – JesteÅ›my dopiero na poczÄ…tku drogi do zdobycia tej kompetencji – bo higienÄ™ cyfrowÄ… można tak nazwać – uczenia siÄ™ funkcjonowania w Å›wiecie przepeÅ‚nionym informacjami i technologiami cyfrowymi. A jeÅ›li jest to kompetencja, to ona opiera siÄ™ na wiedzy i umiejÄ™tnoÅ›ciach. I dlatego znacznie odważniej powinniÅ›my o niej mówić.
WedÅ‚ug ubiegÅ‚orocznego raportu Hootsuite i We Are Social („Digital 2022”) z internetu korzysta już 87 proc. polskiego spoÅ‚eczeÅ„stwa. Z kolei dane UrzÄ™du Komunikacji Elektronicznej (badanie konsumenckie klientów indywidualnych 2022) pokazujÄ…, że 97,2 proc. Polaków korzysta z telefonii komórkowej, w przeważajÄ…cej wiÄ™kszoÅ›ci za pomocÄ… smartfona.
