RzÄ…d i górnicze zwiÄ…zki zawodowe pracujÄ… nad ksztaÅ‚tem umowy spoÅ‚ecznej w sprawie wsparcia likwidacji górnictwa. – Potrzebujemy co najmniej kilku tygodni, by wypracować formuÅ‚Ä™, która bÄ™dzie do zaakceptowania przez obie strony, ale także KomisjÄ™ EuropejskÄ… – mówi odpowiedzialny za te negocjacje wiceminister Artur SoboÅ„. Jak podkreÅ›la, ustawowe gwarancje zatrudnienia oczekiwane przez stronÄ™ spoÅ‚ecznÄ… sÄ… nie do zrealizowania. Podobnie jak powrót do koncepcji budowy bloku wÄ™glowego w OstroÅ‚Ä™ce.
We wrzeÅ›niu 2020 roku rzÄ…d i strona spoÅ‚eczna porozumiaÅ‚y siÄ™ co do harmonogramu likwidacji górnictwa wÄ™gla kamiennego w Polsce.
– Wtedy też rozpoczęły siÄ™ prace, najpierw w ramach spóÅ‚ek górniczych w grupach, które tworzyli przedstawiciele pracodawców i zwiÄ…zki zawodowe, ale także w gronie ekspertów w zakresie pomocy publicznej czy czystych technologii wÄ™glowych. Rekomendacje tych zespoÅ‚ów posÅ‚użyÅ‚y do tego, aby przygotować projekt rzÄ…dowy i projekt strony spoÅ‚ecznej – mówi agencji Newseria Biznes Artur SoboÅ„, sekretarz stanu w Ministerstwie Aktywów PaÅ„stwowych. – Nad tymi projektami w tej chwili pracujemy, ustalajÄ…c precyzyjnie, jak te zapisy w poszczególnych kwestiach powinny wyglÄ…dać.
Mimo wstÄ™pnego porozumienia wciąż wiele kwestii pozostaje spornych. Jednym z nich jest kwestia gwarancji zatrudnienia do emerytury, która miaÅ‚aby być zapisana w ustawie.
– Jako strona rzÄ…dowa uważamy, że propozycje zwiÄ…zków zawodowych w tym zakresie sÄ… nie do zrealizowania. Nawet gdybyÅ›my je tak zapisali, to nie byÅ‚oby zgodne z KonstytucjÄ… i mogÅ‚oby być dość Å‚atwo podważone – mówi wiceminister aktywów paÅ„stwowych.
BezpieczeÅ„stwo pracowników sektora górniczego to jedna z podstawowych kwestii planowania sprawiedliwej transformacji ÅšlÄ…ska. Chodzi o zapewnienie części z nich – która nie bÄ™dzie mogÅ‚a lub chciaÅ‚a odejść z górnictwa – możliwoÅ›ci pracy do emerytury, a pozostaÅ‚ym – osÅ‚on socjalnych, które pozwolÄ… na wczeÅ›niejsze emerytury lub przekwalifikowanie siÄ™. Zdaniem wiceministra tego typu gwarancje lepiej tworzyć na poziomie konkretnego pracodawcy, a nie ustawy.
– SÄ… także pomysÅ‚y dalece wykraczajÄ…ce poza dzisiejsze rozwiÄ…zania z prawa pracy, czyli np. pokrycie z budżetu paÅ„stwa różnicy w wynagrodzeniach przy wyjÅ›ciu z górnictwa i pracy u innego pracodawcy – mówi sekretarz stanu w Ministerstwie Aktywów PaÅ„stwowych. – Podczas rozmów padajÄ… również propozycje, jak choćby budowa bloku opartego na wÄ™glu kamiennym w OstroÅ‚Ä™ce. To sÄ… konstrukcje, co do których strona spoÅ‚eczna ma swoje aspiracje i oczekiwania, ale nie bÄ™dzie siÄ™ upierać, gdyż one albo sÄ… przesÄ…dzone, tak jak sprawa bloku OstroÅ‚Ä™ka C, albo sÄ… po prostu nierealne.
Już w 2021 roku zamkniÄ™ta ma być kopalnia Pokój, gdzie wyczerpujÄ… siÄ™ zasoby surowca. Także w tym roku rozpocznie siÄ™ likwidacja kopalni Wujek, z tym że w innej formie – poprzez jej poÅ‚Ä…czenie z kopalniÄ… Murcki-Staszic, która zakoÅ„czy dziaÅ‚alność w roku 2039. W 2023 roku zostanÄ… poÅ‚Ä…czone rudzkie kopalnie Bielszowice i Halemba, a powstaÅ‚y w ten sposób zakÅ‚ad zostanie zlikwidowany w roku 2034. Jako ostatnie zamkniÄ™te zostanÄ… rybnickie kopalnie ROW – ruch RyduÅ‚towy w 2043 roku, Marcel w 2046 roku, a ChwaÅ‚owice i Jankowice w roku 2049.
– Potrzebujemy jeszcze co najmniej kilku tygodni, aby wypracować takÄ… formuÅ‚Ä™, która bÄ™dzie do zaakceptowania nie tylko przez rzÄ…d i stronÄ™ spoÅ‚ecznÄ…, ale także m.in. przez marszaÅ‚ka województwa Å›lÄ…skiego i te samorzÄ…dy, które bÄ™dÄ… reprezentować wymiar lokalny tego porozumienia – mówi Artur SoboÅ„. – Rozmawiamy także o tym, w jaki sposób skonstruować wniosek prenotyfikacyjny i notyfikacyjny do Komisji Europejskiej.
Zgodnie z przyjÄ™tym 25 wrzeÅ›nia 2020 roku porozumieniem ostatnia tona wÄ™gla ma wyjechać z polskich kopalÅ„ w 2049 roku. Jest to szacunek oparty nie tylko na zaÅ‚ożeniu sprawiedliwej transformacji uwzglÄ™dniajÄ…cej interesy górników, lecz również na prognozach dotyczÄ…cych zapotrzebowania na wÄ™giel i bezpieczeÅ„stwa energetycznego kraju.
– Dzisiaj i w najbliższych latach podstawÄ… zasilania polskiej energetyki jest i bÄ™dzie wÄ™giel. BÄ™dzie on miaÅ‚ coraz mniejszy udziaÅ‚ w energetyce, ciepÅ‚ownictwie czy przemyÅ›le, ale ten udziaÅ‚ caÅ‚y czas bÄ™dzie, nawet po roku 2040 – mówi wiceminister aktywów paÅ„stwowych. – Trzecia rzecz to transformacja ÅšlÄ…ska, bo ten region bÄ™dzie w najwiÄ™kszym stopniu dotkniÄ™ty tÄ… zmianÄ…, jakÄ… jest wygaszanie produkcji wÄ™gla kamiennego w Polsce.
Z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego wynika, że w Polsce wÄ™giel kamienny lub brunatny produkuje siÄ™ w siedmiu województwach, ale wydobycie koncentruje siÄ™ w dwóch – Å›lÄ…skim (55 mln z 64 mln ton wÄ™gla kamiennego) i Å‚ódzkim (41 mln z 53 mln ton wÄ™gla brunatnego). WÅ›ród powiatów najbardziej wrażliwych na transformacjÄ™ energetycznÄ… eksperci PIE wymieniajÄ… m.in. JastrzÄ™bie-Zdrój, Bytom, Zabrze i RudÄ™ ÅšlÄ…skÄ…. W przypadku pierwszego z nich wyzwaniem jest wysoki poziom zatrudnienia w górnictwie w stosunku do ogóÅ‚u pracujÄ…cych. W przypadku Bytomia i Zabrza zagrożenie wiąże siÄ™ przede wszystkim z czynnikami spoÅ‚ecznymi oraz niskim poziomem rozwoju gospodarczego. We wszystkich trzech powiatach na pogorszenie wskaźników spoÅ‚eczno-gospodarczych wpÅ‚yw miaÅ‚a dokonana lub rozpoczÄ™ta likwidacja kopalni. Jako powiaty najbardziej odporne na efekty transformacji autorzy raportu wskazujÄ… Gliwice, Katowice i Jaworzno. Regiony te nie ucierpiaÅ‚y znaczÄ…co na likwidacji kopalÅ„, ich struktura gospodarcza jest zdywersyfikowana, a udziaÅ‚ pracowników kopalÅ„ w relacji do ogóÅ‚u pracujÄ…cych jest relatywnie niewielki.
– Zależy nam na tym, aby uruchomić wszystkie możliwe fundusze na transformacjÄ™ ÅšlÄ…ska, ale to też wymaga czasu. Aby stworzyć nowe miejsca pracy, potrzeba i kapitaÅ‚u, i czasu, i zaangażowania. To wszystko sprawia, że perspektywa czasowa, jakÄ… uzgodniliÅ›my ze stronÄ… spoÅ‚ecznÄ…, jest z jednej strony realna, z drugiej strony gwarantuje to, że jesteÅ›my w stanie speÅ‚nić warunki bezpieczeÅ„stwa pracowników, bezpieczeÅ„stwa energetycznego paÅ„stwa i sprawiedliwej transformacji – ocenia Artur SoboÅ„.
Na transformacjÄ™ energetycznÄ… ma trafić co najmniej 37 proc. Å›rodków w ramach instrumentu Next Generation EU. Ponadto do rozdysponowania jest 17,5 mld euro z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji oraz Å›rodki w ramach Funduszu Modernizacyjnego.
