W Polsce liczba wykonanych szczepieÅ„ przeciw COVID-19 siÄ™ga już prawie 31 mln, przy czym liczba osób zaszczepionych w peÅ‚ni wynosi prawie 20,3 mln. Åšrednio co trzeci Polak w wieku od 18 do 65 lat przyznaje, że nie zamierza siÄ™ zaszczepić, a wiÄ™kszoÅ›ci z nich nic nie skÅ‚oni do zmiany zdania. Niechęć do szczepieÅ„ przeciw COVID-19 przeÅ‚ożyÅ‚a siÄ™ także na inne szczepionki. WHO wskazuje, że na caÅ‚ym Å›wiecie odnotowano najwiÄ™kszy od dwóch dekad wzrost liczby dzieci niezaszczepionych przeciwko odrze. Eksperci podkreÅ›lajÄ…, że potrzebna jest edukacja, by ponownie przywrócić zaufanie do szczepieÅ„, które przecież pomogÅ‚y opanować dziesiÄ…tki chorób zakaźnych i coraz częściej wykorzystywane sÄ… także w profilaktyce nowotworowej.
– W Polsce jeszcze przed pandemiÄ… mieliÅ›my 95-proc. akceptacjÄ™ szczepieÅ„ dla dzieci, tych obowiÄ…zkowych z kalendarza szczepieÅ„. Ta akceptacja rosÅ‚a z roku na rok, aż do momentu pandemii. Mimo że dziaÅ‚aÅ‚y ruchy antyszczepionkowe i sporo rodziców miaÅ‚o wÄ…tpliwoÅ›ci, czy szczepić swoje dzieci, to przez ostatnich pięć lat, na skutek bardzo szerokiej edukacji, promowania szczepieÅ„ i trochÄ™ dziÄ™ki powracajÄ…cej epidemii odry, wielu z nich uzupeÅ‚niaÅ‚o szczepienia u swoich dzieci. Tych twardych antyszczepionkowców mieliÅ›my w spoÅ‚eczeÅ„stwie ok. 5–7 proc. – podkreÅ›la w rozmowie z agencjÄ… Newseria Biznes dr n. med. PaweÅ‚ Grzesiowski, pediatra i wakcynolog, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. COVID-19. – Pandemia jednak sporo zmieniÅ‚a w tym zakresie, ponieważ przez skojarzenie szczepieÅ„ z koronawirusem, z niechÄ™ciÄ… do masek, ograniczeÅ„, lockdownów wiele osób przestaÅ‚o ufać szczepieniom, zbudowaÅ‚o w sobie antyszczepionkowe poglÄ…dy.
Co niepokojÄ…ce, niechęć do szczepieÅ„ przeciw COVID-19 przeÅ‚ożyÅ‚a siÄ™ też na inne powszechne szczepionki. WedÅ‚ug opublikowanego w poÅ‚owie listopada br. raportu Åšwiatowej Organizacji Zdrowia oraz Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorób (CDC) w czasie pandemii odnotowano najwiÄ™kszy od 20 lat wzrost liczby dzieci niezaszczepionych przeciw odrze. Na caÅ‚ym Å›wiecie ponad 22 mln niemowlÄ…t nie otrzymaÅ‚o pierwszej dawki szczepionki przeciwko odrze, czyli o 3 mln wiÄ™cej niż jeszcze w 2019 roku. Ta tendencja zaczyna być widoczna również w Polsce.
– W Polsce wiÄ™kszość osób nie ma wiedzy medycznej na tyle wysokim poziomie, ażeby oddzielić fake newsy, manipulacje antyszczepionkowe od prawdziwych informacji, które podajÄ… wiarygodne źródÅ‚a naukowe. A wiÄ™c tu mamy problem epidemii fake newsów. Wiele osób siÄ™ gubi i niestety wierzy w zmanipulowane informacje, na tej podstawie podejmujÄ…c decyzjÄ™ o szczepieniach. Dlatego musimy walczyć o to, żeby ta wiedza byÅ‚a jak najbardziej wiarygodna, jak najszersza, i musimy budować zaufanie do szczepieÅ„ – podkreÅ›la ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. COVID-19.
WedÅ‚ug statystyk Ministerstwa Zdrowia w Polsce liczba wykonanych szczepieÅ„ przeciw COVID-19 siÄ™ga już prawie 31 mln, przy czym liczba osób zaszczepionych w peÅ‚ni wynosi prawie 20,3 mln. Tylko w 16,1 tys. przypadków odnotowano niepożądane odczyny poszczepienne.
Z badania przeprowadzonego w październiku br. przez ARC Rynek i Opinia we wspóÅ‚pracy z Warszawskim Uniwersytetem Medycznym wynika jednak, że co trzeci Polak (32 proc.) w wieku od 18 do 65 lat przyznaje, że nie zamierza siÄ™ zaszczepić na COVID-19. 27 proc. z nich deklaruje też, że nic ich do tego nie przekona, i tylko 5 proc. dopuszcza pewne argumenty, które mogÅ‚yby ich skÅ‚onić do zmiany decyzji („Kto i dlaczego nie chce siÄ™ szczepić na COVID-19”).
Jak wskazuje ekspert NRL, nie każda osoba niezaszczepiona przeciw COVID-19 należy do tzw. twardych antyszczepionkowców. Część z nich ma pytania i wÄ…tpliwoÅ›ci, które do tej pory nie zostaÅ‚y wyjaÅ›nione. Inni majÄ… np. choroby przewlekÅ‚e albo w przeszÅ‚oÅ›ci wystÄ…piÅ‚ u nich NOP, dlatego bojÄ… siÄ™ kolejnego szczepienia.
– Można spokojnie powiedzieć, że okoÅ‚o poÅ‚owy tych osób, które do tej pory nie zaszczepiÅ‚y siÄ™ przeciw COVID-19, to sÄ… osoby gotowe do szczepienia, ale nie zrobiÅ‚y tego z różnych powodów, które można by wyjaÅ›nić – mówi dr PaweÅ‚ Grzesiowski. – Ta druga poÅ‚owa to już bardzo zamkniÄ™ci w sobie antyszczepionkowcy, których nie da siÄ™ przekonać, bo tam padajÄ… argumenty caÅ‚kowicie nieracjonalne, np. że szczepionki zawierajÄ… chipy albo grafen, powodujÄ… bezpÅ‚odność, nowotwory i inne nieszczęścia. Z takimi osobami rozmowa powinna wÅ‚aÅ›ciwie odbywać siÄ™ w obecnoÅ›ci psychologa czy psychoterapeuty. Tam nie ma gotowoÅ›ci na dyskusjÄ™, tam jest pewien zamkniÄ™ty ciÄ…g poglÄ…dów. My, lekarze, nie za bardzo mamy narzÄ™dzia, żeby w gabinecie przez kilka czy kilkanaÅ›cie minut rozmowy pokonać tÄ™ fobiÄ™ antyszczepionkowÄ….
Ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej podkreÅ›la też, że ważnym elementem budowania zaufania do szczepieÅ„ jest, po pierwsze, możliwość konsultacji z lekarzem i uzyskania odpowiedzi na wszelkie pytania i wÄ…tpliwoÅ›ci, a po drugie – możliwość uzyskania wsparcia w przypadku wystÄ…pienia niepożądanych odczynów poszczepiennych.
– W tej chwili wciąż czekamy na decyzjÄ™ o funduszu kompensacyjnym, który miaÅ‚ być uchwalony wÅ‚aÅ›nie po to, żeby osoby, które ulegÅ‚y niepożądanym odczynom poszczepiennym, miaÅ‚y wsparcie, chociażby w zakresie rehabilitacji i pomocy medycznej – mówi wakcynolog. – Wreszcie trzecia sprawa, musimy mówić jednym gÅ‚osem. Niestety w Å›rodowisku medycznym też pojawili siÄ™ ludzie, którzy atakujÄ… szczepienia. Musimy zadbać o to, żeby z naszego Å›rodowiska pÅ‚ynÄ…Å‚ jeden, wspólny gÅ‚os. Osoby, które w sposób jednoznaczny krytykujÄ… szczepienia lub wrÄ™cz zarzucajÄ… tym szczepieniom dziaÅ‚ania szkodliwe, moim zdaniem powinny rozstać siÄ™ z zawodem.
Jak wyjaÅ›nia ekspert, szczepienia na przestrzeni ostatnich kilku dekad przyczyniÅ‚y siÄ™ do opanowania dziesiÄ…tek różnych chorób, m.in. dżumy, cholery i ospy.
– PamiÄ™tajmy, że dziÄ™ki szczepieniom dziÅ› nie ma przypadków dzikiego polio, od 40 lat w Polsce nie ma duru brzusznego, nie ma cholery ani wielu innych chorób. Szczepienia ratujÄ… życie i zdrowie ludzi – podkreÅ›la wakcynolog.
Mechanizm dziaÅ‚ania szczepionek jest stosunkowo prosty. WiÄ™kszość z nich zawiera mocno osÅ‚abionÄ… lub inaktywowanÄ… formÄ™ wirusów lub bakterii. Jest to tzw. antygen. Po podaniu szczepionki ukÅ‚ad odpornoÅ›ciowy czÅ‚owieka rozpoznaje te antygeny jako obce czÄ…stki i uruchamia produkcjÄ™ przeciwciaÅ‚, czyli specjalnych biaÅ‚ek, ukierunkowanych na to, aby z nimi walczyć. Innymi sÅ‚owy: szczepionka wywoÅ‚uje odpowiedź immunologicznÄ… podobnÄ… do naturalnej odpornoÅ›ci, którÄ… uzyskuje siÄ™ po przebytym zakażeniu lub chorobie. W przyszÅ‚oÅ›ci, kiedy dana osoba ponownie zetknie siÄ™ z wirusem lub bakteriÄ…, ukÅ‚ad odpornoÅ›ciowy bÄ™dzie je pamiÄ™tać i szybko wytworzy odpowiednie przeciwciaÅ‚a, żeby je unicestwić, chroniÄ…c w ten sposób przed zachorowaniem lub ciężkimi powikÅ‚aniami.
Część nowszych szczepionek (wektorowych lub mRNA) nie zawiera już antygenów. MajÄ… za to zakodowanÄ… specjalnÄ… instrukcjÄ™, która informuje komórki organizmu, jak wytwarzać antygen identyczny z niewielkÄ… częściÄ… prawdziwego wirusa.
– PoczÄ…tkowo szczepionki byÅ‚y opracowywane przeciw tym chorobom, które sÄ… najgroźniejsze i Å›miertelne, a wiÄ™c m.in. gruźlicy, dżumie, wÄ…glikowi czy durowi brzusznemu. To wszystko sÄ… choroby, które cechuje wysoka Å›miertelność. Kolejne etapy rozwoju wakcynologii przyniosÅ‚y już szczepionki, w przypadku których rzadziej mówiÅ‚o siÄ™ o ratowaniu życia, a raczej o zapobieganiu masowym zakażeniom. PrzykÅ‚adowo szczepionka przeciwko ospie wietrznej czy rotawirusom już w mniejszym stopniu ratuje życie, bo Å›miertelność w tych chorobach jest niższa, ale zachorowania sÄ… masowe. To zaÅ› powoduje wysokie koszty spoÅ‚eczne – mówi dr PaweÅ‚ Grzesiowski.
Co istotne, odporność nabyta dziÄ™ki szczepieniu trwa wiele lat, a czasem przez caÅ‚e życie, i chroni nie tylko osobÄ™ zaszczepionÄ…, ale też innych ludzi w jej otoczeniu, np. dzieci, które sÄ… zbyt maÅ‚e, żeby poddać je szczepieniu. To tzw. odporność populacyjna. DziaÅ‚a jednak tylko wtedy, kiedy wystarczajÄ…co duża liczba osób w danej populacji jest zaszczepiona.
– W tej chwili mamy już też szczepionki ukierunkowane na zapobieganie nowotworom. PierwszÄ… byÅ‚a szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wÄ…troby typu B. Teraz dużo mówi siÄ™ z kolei o szczepionce przeciwko HPV, czyli brodawczakowi ludzkiemu, bo wiemy, że przewlekÅ‚e zakażenie tym wirusem może prowadzić wÅ‚aÅ›nie do zmian nowotworowych – wyjaÅ›nia wakcynolog.
Skuteczność szczepieÅ„ przeciw wirusowi HPV, który wywoÅ‚uje raka szyjki macicy, pokazuje przykÅ‚ad Australii, która w 2007 roku jako pierwszy kraj na Å›wiecie wprowadziÅ‚a program powszechnych i bezpÅ‚atnych szczepieÅ„ wÅ›ród dziewczynek. Obecnie ma jeden z najniższych wskaźników zapadalnoÅ›ci na ten nowotwór. Na poczÄ…tku listopada br. w prestiżowym czasopiÅ›mie medycznym „The Lancet” opublikowano z kolei wyniki badania oceniajÄ…cego efekty programu szczepieÅ„ przeciw wirusowi HPV w Wielkiej Brytanii. Badacze podkreÅ›lili, że szczepionka przeciw brodawczakowi ludzkiemu ratuje życie, a prowadzone w Wielkiej Brytanii szczepienia zapobiegÅ‚y 450 przypadkom raka szyjki macicy oraz 17,2 tys. stanom przedrakowym.
– To, że dziÅ› mamy szczepionki przeciw COVID-19 raptem po roku od wybuchu pandemii, powinniÅ›my uważać za wielki sukces ludzkoÅ›ci, za wielki sukces nauki i medyków. PowinniÅ›my z tego sukcesu korzystać. Nie bójmy siÄ™ szczepieÅ„, bo one ratujÄ… życie i zdrowie – mówi dr PaweÅ‚ Grzesiowski.
