Unijny pakiet odpadowy narzuca Polsce – podobnie jak wszystkim krajom czÅ‚onkowskim – wysokie cele dotyczÄ…ce recyklingu odpadów opakowaniowych. Ma on wzrosnąć do 65 proc. w 2025 roku oraz 70 proc. w 2030 roku. Prawdopodobnie w przyszÅ‚ym roku rynek ten czeka rewolucja. Wdrożenie rozszerzonej odpowiedzialnoÅ›ci producentów oraz systemu kaucyjnego, nad którymi pracuje resort klimatu i Å›rodowiska, przeniesie koszty zwiÄ…zane z prowadzeniem selektywnej zbiórki i recyklingiem na producentów stosujÄ…cych opakowania. DziÅ› odpowiedzialne sÄ… za to gminy, które przerzucajÄ… opÅ‚aty na mieszkaÅ„ców. Raport Eunomia Research & Consulting i firmy TOMRA wskazuje, że tak duża zmiana wymaga wielomiesiÄ™cznych przygotowaÅ„ wszystkich uczestników systemu, dlatego jak najszybciej potrzebne sÄ… przepisy, które jÄ… wdrożą.
– Rozszerzona odpowiedzialność producenta zakÅ‚ada, że musi on wziąć odpowiedzialność nie tylko za produkt w pierwszym etapie jego życia, czyli do momentu, kiedy konsument weźmie go z póÅ‚ki, ale do samego koÅ„ca, kiedy produkt zostanie zużyty, a opakowanie po nim wyrzucone i stanie siÄ™ odpadem. Zgodnie z ROP każdy przedsiÄ™biorca, który używa opakowaÅ„ – czy to opakowaÅ„ na napoje i żywność, czy folii, którÄ… sÄ… owiniÄ™te np. zeszyty sprzedawane w supermarkecie – bÄ™dzie odpowiadaÅ‚ za to, co wprowadza na rynek. W tej chwili toczy siÄ™ dyskusja, w jaki sposób sprawić, żeby producent ponosiÅ‚ odpowiedzialność finansowÄ… i organizacyjnÄ… – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes Anna Sapota, wiceprezes ds. relacji rzÄ…dowych w Europie PóÅ‚nocno-Wschodniej w firmie TOMRA, produkujÄ…cej maszyny do recyklingu.
Do wdrożenia rozszerzonej odpowiedzialnoÅ›ci producentów (ROP) zobowiÄ…zuje PolskÄ™ przyjÄ™ty w 2018 roku unijny pakiet odpadowy. Zgodnie z tÄ… zasadÄ… przedsiÄ™biorstwa wprowadzajÄ…ce opakowania na rynek bÄ™dÄ… musiaÅ‚y partycypować w kosztach ich selektywnej zbiórki, segregacji i przygotowania do recyklingu. W Polsce już od 2019 roku – kiedy to Ministerstwo Åšrodowiska zainaugurowaÅ‚o cykl konsultacji w tej sprawie – mówi siÄ™ o wdrożeniu ROP w poÅ‚Ä…czeniu z systemem kaucyjnym, który ma skÅ‚onić konsumentów do oddawania zużytych opakowaÅ„ do punktów zbiórek. RzÄ…dowego projektu ustawy wciąż jednak brak, choć nowe przepisy majÄ… zostać uchwalone jeszcze w tym roku, a wejść w życie na poczÄ…tku przyszÅ‚ego.
– Ustawa naÅ‚oży obowiÄ…zki na wszystkich interesariuszy rynku odpadowego. Zadecyduje o zakresie odpowiedzialnoÅ›ci finansowej i operacyjnej producenta i o tym, jakÄ… rolÄ™ bÄ™dÄ… peÅ‚nić gminy, organizacje odzysku opakowaÅ„, firmy gospodarujÄ…ce odpadami i sortownie – wymienia Anna Sapota. – Nie jest to zmiana, do której jesteÅ›my w stanie dostosować siÄ™ w ciÄ…gu kilku dni. Z jednej strony musimy uwzglÄ™dnić cele dotyczÄ…ce rosnÄ…cych poziomów recyklingu, które stawia przed nami UE w perspektywie do 2025, 2030 i 2035 roku. Z drugiej strony musimy dać czas wszystkim interesariuszom rynku, aby przygotowali siÄ™ do nowych obowiÄ…zków i byli w stanie zorganizować finansowanie.
Pakiet odpadowy ustanawia coraz wyższe cele recyklingu odpadów komunalnych i opakowaniowych, które Polska musi osiÄ…gnąć. Do 2025 roku przynajmniej 55 proc. odpadów komunalnych powinno być poddawanych recyklingowi. Do 2030 roku cel ten wzroÅ›nie do 60 proc., a do 2035 roku – do 65 proc. W przypadku odpadów opakowaniowych poziom recyklingu ma zostać zwiÄ™kszony do 65 proc. w 2025 roku oraz 70 proc. w 2030 roku. OdrÄ™bne cele zostaÅ‚y wyznaczone dla konkretnych materiaÅ‚ów opakowaniowych, takich jak papier i tektura, plastik, szkÅ‚o, metal, drewno i aluminium. Wdrożenie ROP w poÅ‚Ä…czeniu z systemem kaucyjnym ma pomóc w ich osiÄ…gniÄ™ciu.
– W tej chwili to gmina jest odpowiedzialna za recykling odpadów opakowaniowych, które zbierze, musi wiÄ™c znaleźć recyklera, który je przetworzy. Natomiast wÅ‚aÅ›ciwym podmiotem, który powinien o to zadbać, jest producent. To on kontroluje, co wprowadza na rynek, i to jemu zależy na pozyskaniu materiaÅ‚u z recyklingu, bo bÄ™dÄ… go obowiÄ…zywać wymogi dotyczÄ…ce zawartoÅ›ci recyklatu – wskazuje wiceprezes ds. relacji rzÄ…dowych w Europie PóÅ‚nocno-Wschodniej w firmie TOMRA.
– DziÅ› koszty recyklingu opakowaÅ„ w Polsce ponoszÄ… gminy, co z kolei przekÅ‚ada siÄ™ na opÅ‚aty nakÅ‚adane na obywateli. Nowe przepisy doprowadzÄ… do przeniesienia kosztów, co stanowić bÄ™dzie zachÄ™tÄ™ dla producentów, aby w inny sposób zarzÄ…dzali Å‚aÅ„cuchem dostaw opakowaÅ„. Polski rzÄ…d prowadzi konsultacje w sprawie różnych propozycji realizacji systemu ROP i wkrótce przejdzie do tworzenia przepisów krajowych, dlatego uznaliÅ›my, że jest to wÅ‚aÅ›ciwy moment na przygotowanie raportu – mówi Andy Grant, dyrektor techniczny Eunomia Research & Consulting.
Analitycy w raporcie jasno wskazujÄ…, że mechanizm finansowania ROP w Polsce musi siÄ™ zmienić. Jedynie gwarancja, że producenci pokryjÄ… peÅ‚ne koszty zarzÄ…dzania zużytymi opakowaniami, oraz wÅ‚aÅ›ciwe rozwiÄ…zania organizacyjne pozwolÄ… na efektywnÄ… realizacjÄ™ unijnych celów klimatycznych.
– WedÅ‚ug naszych wniosków Polska powinna skorzystać z istniejÄ…cych systemów gminnych. Gminy nadal powinny zajmować siÄ™ odbiorem i sortowaniem odpadów opakowaniowych, ale niezbÄ™dne jest pÅ‚acenie za te usÅ‚ugi przez producentów tak, aby samorzÄ…dy nie musiaÅ‚y już ponosić kosztów w tym zakresie. Co wiÄ™cej, w tym modelu gminy nie bÄ™dÄ… musiaÅ‚y już także szukać rynków zbytu do recyklingu materiaÅ‚ów po ich zebraniu i posegregowaniu – wyjaÅ›nia Andy Grant.
Gminy wyczekujÄ… wdrożenia ROP, liczÄ…c, że część pieniÄ™dzy z tego systemu mogÅ‚aby wesprzeć lokalne systemy gospodarki odpadami i w efekcie ulżyć mieszkaÅ„com, którzy wyraźnie protestujÄ… przeciw wzrostowi cen.
– Producenci powinni być wÅ‚aÅ›cicielami i kontrolerami posortowanych odpadów opakowaniowych przeznaczonych do recyklingu, aby mogli opracowywać strategie i budować dodatkowe możliwoÅ›ci w tym zakresie. Ważne jest jednak to, aby tylko jeden podmiot – zwany organizacjÄ… odpowiedzialnoÅ›ci producentów – zajmowaÅ‚ siÄ™ obsÅ‚ugÄ… tego systemu w ich imieniu. Obecnie Polska ma kilka takich podmiotów – wskazuje analityk Eunomia Research & Consulting. – Konsumenci zaÅ› nie bÄ™dÄ… musieli już pokrywać kosztów recyklingu opakowaÅ„ w postaci opÅ‚at pobieranych przez gminy. Te koszty bÄ™dÄ… ponosić przy zakupie danego opakowania, ponieważ zostanÄ… one doliczone do ceny każdego kupowanego produktu.
Konsumenci wyraźnie popierajÄ… wprowadzenie systemu kaucyjnego na opakowania – w 2019 roku, wedÅ‚ug raportu Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste, za tym rozwiÄ…zaniem byÅ‚o prawie 90 proc. Polaków.
– W tej chwili nie mamy żadnych regulacji dotyczÄ…cych np. opakowaÅ„ po napojach. Funkcjonuje dobrowolny system kaucyjny, organizowany np. przez browary na butelki po piwie, natomiast w pozostaÅ‚ym zakresie nie ma nic. Wszystko trafia do strumienia odpadów komunalnych, czyli do naszych koszy na Å›mieci. UE nakÅ‚ada nam jednak pewne wymogi dotyczÄ…ce tego, ile takich opakowaÅ„ powinniÅ›my zebrać. I tutaj system kaucyjny jest znakomitym rozwiÄ…zaniem. Raport Eunomii pokazuje, że system kaucyjny jest jedynym znanym i efektywnym kosztowo rozwiÄ…zaniem, które pozwala osiÄ…gnąć 90 proc. selektywnej zbiórki opakowaÅ„ po napojach – mówi Anna Sapota.
System kaucyjny to rozwiÄ…zanie, które od lat z powodzeniem funkcjonuje już w 10 krajach UE, takich jak Dania, Finlandia, Niemcy, Holandia, Norwegia, Szwecja i Litwa. Jak wynika z danych Deloitte’a, korzysta z niego ponad 133 mln ludzi, czyli ponad jedna czwarta europejskiej populacji. Dlatego projektujÄ…c wdrażanie ROP, Polska może czerpać z doÅ›wiadczeÅ„ innych paÅ„stw, dostosowujÄ…c je do specyfiki krajowego rynku. Raport, opracowany przez firmy Eunomia Research & Consulting oraz obecnÄ… na 60 rynkach depozytowych TomrÄ™, pokazuje, jak efektywnie wdrożyć system rozszerzonej odpowiedzialnoÅ›ci producenta, aby byÅ‚a to transakcja „win-win-win” – korzystna dla konsumentów, producentów i samorzÄ…dów.
