Wraz ze starzeniem siÄ™ spoÅ‚eczeÅ„stwa i rosnÄ…cÄ… liczbÄ… zachorowaÅ„ na cukrzycÄ™ coraz powszechniejsze stajÄ… siÄ™ choroby siatkówki. Dwie z nich – cukrzycowy obrzÄ™k plamki (DME) i zwyrodnienie plamki zwiÄ…zane z wiekiem (AMD) – sÄ… gÅ‚ównymi przyczynami utraty wzroku. – DziÅ› pacjenci nie tylko majÄ… szansÄ™ zahamować chorobÄ™, ale przede wszystkim wiÄ™kszość, szczególnie jeżeli chodzi o DME, może być wyleczona – mówi prof. Edward WylÄ™gaÅ‚a, specjalista chorób oczu ze ÅšlÄ…skiego Uniwersytetu Medycznego. Terapie dostÄ™pne w ramach programu lekowego wymagajÄ… zastrzyków w gaÅ‚kÄ™ ocznÄ…, które choć nie bolÄ…, to nie sÄ… przyjemne dla pacjentów. Nowe leki, które zostaÅ‚y już dopuszczone do użytku w Unii Europejskiej, dajÄ… szansÄ™, że zastrzyki bÄ™dÄ… podawane pacjentom znacznie rzadziej niż do tej pory.
– Zwyrodnienie plamki to choroba, której pierwszym objawem sÄ… kÅ‚opoty z czytaniem, ale okulary wtedy nie pomagajÄ…. Widzimy znieksztaÅ‚cone wyrazy, czasami w caÅ‚ym wyrazie mamy ubytki liter – mówi agencji Newseria Biznes prof. Edward WylÄ™gaÅ‚a, specjalista chorób oczu, kierownik Kliniki Okulistyki w OkrÄ™gowym Szpitalu Kolejowym w Katowicach, prorektor ds. rozwoju i transferu technologii ÅšlÄ…skiego Uniwersytetu Medycznego. – To jest choroba cywilizacyjna, która może być zwiÄ…zana z wiekiem, ale również z cukrzycÄ…. W Polsce mamy ok. 3 mln chorych na cukrzycÄ™, z czego ok. 1/3 ma zwyrodnienie plamki, a 300 tys. wymaga leczenia.
Choroby siatkówki sÄ… jednÄ… z gÅ‚ównych przyczyn utraty wzroku i upoÅ›ledzenia widzenia. Zalicza siÄ™ do nich cukrzycowy obrzÄ™k plamki (Diabetic Macular Edema, DME), bÄ™dÄ…cy czÄ™stym powikÅ‚aniem retinopatii cukrzycowej. WystÄ™puje, kiedy uszkodzone naczynia krwionoÅ›ne przeciekajÄ… i powodujÄ… obrzÄ™k plamki – centralnego obszaru siatkówki, odpowiadajÄ…cego za ostre widzenie potrzebne m.in. do czytania, prowadzenia samochodu i rozpoznawania twarzy. DME może wykryć proste badanie dna oka w lampie szczelinowej. Szacuje siÄ™, że w Polsce dotyka ono co najmniej 14–17 proc. osób z cukrzycÄ…, przy czym ok. 40 proc. z nich ma poniżej 45 lat. Stopniowy zanik widzenia może wiÄ™c wpÅ‚ywać na ich zdolność do pracy i prowadzenia aktywnego życia spoÅ‚ecznego, a nawet utrudniać codzienne czynnoÅ›ci.
Podobnie jest w przypadku zwyrodnienia plamki zwiÄ…zanego z wiekiem (AMD) – gÅ‚ównej przyczyny utraty wzroku u osób powyżej 60. roku życia. ZaawansowanÄ… postaciÄ… tej choroby jest zwyrodnienie neowaskularne (nAMD), które rozwija siÄ™, gdy nowe i nieprawidÅ‚owe naczynia krwionoÅ›ne rosnÄ… w sposób niekontrolowany pod plamkÄ…, powodujÄ…c jej obrzÄ™k, krwawienie i wÅ‚óknienie. To zaÅ› może prowadzić do szybkiej i caÅ‚kowitej utraty wzroku. W Polsce na AMD choruje ok. 1,2–1,9 mln osób, z czego 130–140 tys. stanowiÄ… pacjenci wÅ‚aÅ›nie z nAMD.
– Mamy to szczęście, że w tej chwili funkcjonujÄ… dwa poÅ‚Ä…czone ze sobÄ… programy lekowe – program leczenia obrzÄ™ku plamki zwiÄ…zanego z wiekiem i cukrzycowego obrzÄ™ku plamki. I to sÄ… bardzo dobre programy lekowe umożliwiajÄ…ce leczenie takich pacjentów – mówi ekspert.
PodstawowÄ… formÄ… leczenia w przypadku centralnej postaci DME jest doszklistkowa terapia anty-VEGF (iniekcja doszklistkowa polega na podaniu zastrzyku z preparatem leczniczym bezpoÅ›rednio do gaÅ‚ki ocznej). Inne formy terapii obejmujÄ… doszklistkowe podawanie kortykosteroidów, a w ostatecznoÅ›ci – leczenie chirurgiczne i laseroterapiÄ™. W przypadku AMD zÅ‚otym standardem leczenia jest z kolei doszklistkowe podawanie inhibitorów VEGF, a alternatywnÄ… opcjÄ… jest fotokoagulacja laserowa lub terapia fotodynamiczna z użyciem werteporfiny.
– DziÄ™ki temu, że mamy programy lekowe, pacjenci mogÄ… być leczeni bezpÅ‚atnie i nie Å›lepnÄ… – mówi specjalista chorób oczu ÅšUM. – W przypadku cukrzycowego obrzÄ™ku plamki ci pacjenci majÄ… szansÄ™ nie tylko na to, żeby zahamować chorobÄ™, wiÄ™kszość z nich może być caÅ‚kowicie wyleczonych. To jest wielki sukces medycyny.
Dla pacjentów z chorobami siatkówki pojawiajÄ… siÄ™ nowe, innowacyjne leki, takie jak farycymab – pierwsze dwuswoiste przeciwciaÅ‚o do oczu stosowane w celu przeciwdziaÅ‚ania dwóm gÅ‚ównym przyczynom utraty wzroku, czyli wÅ‚aÅ›nie AMD i DME. W tym roku Komisja Europejska zatwierdziÅ‚a ten nowy lek do stosowania w Europie. Jest on dostÄ™pny w Polsce w prywatnych klinikach okulistycznych, nie jest jeszcze objÄ™ty refundacjÄ….
– Ten lek ma podwójne dziaÅ‚anie: zarówno mechanizm przeciwzapalny, jak i mechanizm hamowania naczyÅ„ krwionoÅ›nych, które niszczÄ… plamkÄ™ – mówi prof. Edward WylÄ™gaÅ‚a.
Co istotne, badania kliniczne wykazaÅ‚y, że zmniejsza też czÄ™stotliwość iniekcji doszklistkowych – mediana liczby zastrzyków z farycymabem byÅ‚a o 33 proc. niższa w porównaniu z afliberceptem w ciÄ…gu dwóch lat. DziÄ™ki temu przebieg leczenia może być dużo mniej uciążliwy dla pacjentów z nAMD i DME, ponieważ wielu chorych ma problem z comiesiÄ™cznymi zastrzykami i wizytami lekarskimi.
– Sam fakt, że zastrzyków bÄ™dzie mniej, przeÅ‚oży siÄ™ na wiÄ™kszy komfort pacjentów. To jest zastrzyk do gaÅ‚ki ocznej, który nie jest bolesny, ale każdy siÄ™ go boi. Poza tym rzadziej trzeba bÄ™dzie przyjeżdżać do lekarza, to też jest dla pacjentów policzalna korzyść – dodaje prorektor ds. rozwoju i transferu technologii ÅšlÄ…skiego Uniwersytetu Medycznego.
SpecjaliÅ›ci zauważajÄ…, że zmniejszenie liczby zastrzyków – a tym samym koniecznych wizyt lekarskich – pomoże też odciążyć personel medyczny.
– JeÅ›li za pomocÄ… terapii farycymabem uda siÄ™ leczyć pacjentów w odstÄ™pach od 12 do 16 tygodni, to moglibyÅ›my uwolnić część zasobów szpitali, a system mógÅ‚by obsÅ‚użyć wiÄ™kszÄ… liczbÄ™ pacjentów – mówi dr Jignesh Patel z brytyjskiego Colchester Hospital.
