Za 99 proc. przypadków zachorowaÅ„ na raka szyjki macicy odpowiadajÄ… dwa typy wirusa brodawczaka ludzkiego HPV. Nowoczesne metody skriningowe pozwalajÄ… wykryć nie tylko wczesny etap choroby, ale nawet zmiany przednowotworowe. W Polsce dobiega koÅ„ca pilotaż programu profilaktyki raka szyjki macicy, który ma na celu ocenÄ™ i porównanie skutecznoÅ›ci dwóch badaÅ„: testu HPV-DNA w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego wysokiego ryzyka oraz stosowanej dotÄ…d powszechnie cytologii. Wczesne wyniki pilotażu mówiÄ… o prawie dwukrotnie wiÄ™kszej skutecznoÅ›ci tej pierwszej metody. Dlatego lekarze apelujÄ…, by standardem profilaktyki byÅ‚o poÅ‚Ä…czenie cytologii – i to tej bardziej precyzyjnej, na podÅ‚ożu pÅ‚ynnym LBC – oraz testów HPV-DNA.
Rak szyjki macicy to piÄ…ty w Europie i siódmy w Polsce najczęściej wystÄ™pujÄ…cy nowotwór wÅ›ród kobiet. Jest też drugim z tych, na które najczęściej umierajÄ… kobiety w wieku od 15 do 44 lat. W 99 proc. przypadków wywoÅ‚uje go wirus HPV (Human Papillomavirus), czyli wirus brodawczaka ludzkiego. To najczÄ™stsza z infekcji przenoszonych drogÄ… pÅ‚ciowÄ… – szacuje siÄ™, że tym wirusem zakaża siÄ™ nawet do 80 proc. aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn (dane Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego).
– Jako spoÅ‚eczeÅ„stwo dość lekceważąco podchodzimy do koniecznoÅ›ci przeprowadzania dobrze dostÄ™pnych i darmowych badaÅ„ profilaktycznych czy też do szczepieÅ„. To jest jedna przyczyna. DrugÄ… przyczynÄ… w przypadku szczepieÅ„ sÄ… różnego rodzaju kampanie antyszczepionkowe, które zÅ‚Ä… rolÄ™ w tym wszystkim odgrywajÄ…. I jeden, i drugi problem jest do przeÅ‚amania – mówi agencji Newseria Biznes Tomasz Latos, poseÅ‚ i przewodniczÄ…cy sejmowej Komisji Zdrowia.
Zgodnie z globalnÄ… strategiÄ… Åšwiatowej Organizacji Zdrowia każdy kraj powinien osiÄ…gnąć cele 90-70-90 do 2030 roku, by wejść na Å›cieżkÄ™ eliminacji raka szyjki macicy w ciÄ…gu nastÄ™pnego stulecia. Chodzi o wskaźnik 90 proc. dziewczÄ…t w peÅ‚ni zaszczepionych szczepionkÄ… HPV przed ukoÅ„czeniem 15. roku życia, 70 proc. kobiet poddanych testom przesiewowym wysokiej wydajnoÅ›ci przed 35. rokiem życia (i ponownie przed 45. rokiem życia) oraz 90 proc. kobiet z rozpoznaniem choroby, które otrzymuje leczenie (zarówno na etapie zmian przedrakowych, jak i z zaawansowanÄ… chorobÄ…). Modele matematyczne WHO wskazujÄ…, że wdrożenie takich dziaÅ‚aÅ„ w ciÄ…gu najbliższych lat może doprowadzić globalnie do spadku o 42 proc. zachorowalnoÅ›ci na raka szyjki macicy do 2045 roku i o 97 proc. do 2120 roku.
W Polsce, wedÅ‚ug ostatnich danych Krajowego Rejestru Nowotworów, w 2019 roku zdiagnozowano ponad 2,4 tys. nowych przypadków, blisko 1,6 tys. kobiet zmarÅ‚o z tego powodu. WedÅ‚ug WHO w regionie europejskim Polska zajmuje 11. miejsce pod wzglÄ™dem wspóÅ‚czynnika umieralnoÅ›ci na ten typ nowotworu. Odsetek piÄ™cioletnich przeżyć, bÄ™dÄ…cy miarÄ… wyleczalnoÅ›ci tego raka, jest w Polsce jednym z najniższych na tle reszty Europy.
– Profilaktyka raka szyjki macicy jest szalenie ważna, ponieważ wczeÅ›nie wykryty nowotwór daje szansÄ™ na caÅ‚kowite wyleczenie – mówi Krystyna Wechmann, prezeska Polskiej Koalicji Pacjentów Onkologicznych, prezeska Federacji StowarzyszeÅ„ „Amazonki”.
Dlatego – jak podkreÅ›la – konieczna jest edukacja i wiÄ™kszy nacisk na profilaktykÄ™ raka szyjki macicy wÅ›ród Polek. Do metod, które pozwalajÄ… wykryć chorobÄ™ bardzo wczeÅ›nie, a nawet zdiagnozować zmiany przednowotworowe, zaliczajÄ… siÄ™ cytologia i testowanie HPV-DNA. Ta druga metoda jest obecnie uznawana za podstawowe badanie przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy. CzuÅ‚ość badania HPV-DNA wynosi nawet 98–99 proc., podczas gdy badania cytologicznego nie przekracza 70–80 proc.
– Nie wiemy, ile kobiet dziÅ› robi te badania, ponieważ w gabinetach prywatnych nie sÄ… one rejestrowane. MyÅ›lÄ™, że wynik jest wyższy niż 13–14 proc., ale to wciąż Å›wiadczy o niskiej Å›wiadomoÅ›ci – mówi Krystyna Wechmann.
– Badania profilaktyczne funkcjonujÄ… na kontach pacjentów, ponieważ Ministerstwo Zdrowia wprowadziÅ‚o tzw. profilaktykÄ™ 40+. To bardzo proste badanie, które może wskazać pewne nieprawidÅ‚owoÅ›ci. Otrzymujemy skierowanie po wywiadzie, który wypeÅ‚niamy w internecie, można to też zrobić w przychodni pierwszego kontaktu. Jednak Å›wiadomość profilaktyki jest zbyt niska i musimy przeÅ‚amać jeszcze wiele barier, żeby wiÄ™cej Polek zgÅ‚aszaÅ‚o siÄ™ do lekarza – mówi posÅ‚anka PIS Barbara Dziuk, przewodniczÄ…ca podkomisji staÅ‚ej ds. onkologii.
W ramach Narodowej Strategii Onkologicznej w Polsce trwa pilotaż programu profilaktyki raka szyjki macicy, który ma na celu ocenÄ™ i porównanie skutecznoÅ›ci testu w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego wysokiego ryzyka (HPV HR) oraz badania cytologicznego, stosowanego dziÅ› w programie profilaktyki raka szyjki macicy. Prowadzi go Narodowy Instytut Onkologii im. Marii SkÅ‚odowskiej-Curie – Polski Instytut Badawczy.
Pilotażowy program zakÅ‚ada też zmianÄ™ dostÄ™pnych technologii diagnozowania zmian przednowotworowych z konwencjonalnej cytologii na bardziej precyzyjnÄ…, na podÅ‚ożu pÅ‚ynnym LBC. O wprowadzenie cytologii na podÅ‚ożu pÅ‚ynnym oraz testów HPV-DNA do programu profilaktyki raka szyjki macicy apelują̨ zarówno autorytety medyczne i eksperci towarzystw naukowych, jak i sami pacjenci. Wskazują̨ na Å‚atwoÅ›Ä‡Ì wykonania badaÅ„ i wysoką efektywnośćÌ, dziÄ™ki czemu badania rzadziej trzeba by powtarzaćÌ, a ich wyniki byÅ‚yby bardziej miarodajne.
Jak podkreÅ›lajÄ… eksperci, obok wiÄ™kszego nacisku na profilaktykÄ™ i diagnozowanie raka szyjki macicy konieczne jest też jednak zwiÄ™kszanie wÅ›ród Polek Å›wiadomoÅ›ci dotyczÄ…cej ryzyk zwiÄ…zanych z zachorowalnoÅ›ciÄ… na nowotwory kobiece.
– Chodzi o zmianÄ™ nastawienia Polek do standardów zdrowego stylu życia, co wymaga edukacji i Å›wiadomoÅ›ci zagrożeÅ„, jakie wynikajÄ… np. z nadużywania różnego rodzaju używek, z sytuacji, w których same sobie szkodzimy. Zdrowy styl życia, zdrowe odżywianie, a przede wszystkim badania przesiewowe, te podstawowe u lekarza, nie wspomnÄ™ o mammografii czy USG, które należy cyklicznie powtarzać. Tak jak badamy stan techniczny samochodu, tak powinnyÅ›my o siebie dbać, żeby w przyszÅ‚oÅ›ci żyć zdrowo – podkreÅ›la Barbara Dziuk.
Podnoszeniu Å›wiadomoÅ›ci sÅ‚użą takie konferencje jak ta, która odbyÅ‚a siÄ™ w tym tygodniu w Sejmie „Polska. Moc kobiety – zwiÄ™kszanie Å›wiadomoÅ›ci o profilaktyce pierwotnej i wtórnej nowotworów kobiecych”. ZorganizowaÅ‚y jÄ… posÅ‚anka Barbara Dziuk (PiS) i Krystyna Wechmann. W konferencji wziÄ™li udziaÅ‚ przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia, konsultanci krajowi, prezesi towarzystw naukowych oraz przedstawiciele organizacji i stowarzyszeÅ„ pacjenckich. Wydarzeniu towarzyszyÅ‚o otwarcie wystawy poÅ›wiÄ™conej profilaktyce nowotworów kobiecych.