– Pandemia zmusiÅ‚a rzÄ…d, nie tylko polski, do specjalnych dziaÅ‚aÅ„, czyli nadzwyczajnej pomocy. Taka pomoc musi być jednak udzielana w sposób przejrzysty, czytelny i w granicach rozsÄ…dku – podkreÅ›la Marian BanaÅ›, prezes Najwyższej Izby Kontroli. Analiza wykonania ubiegÅ‚orocznego budżetu przeprowadzona przez NIK wskazuje jednak, że tej przejrzystoÅ›ci brakuje. Kontrolerzy krytykujÄ… rzÄ…d za wyprowadzenie poza budżet dużych kwot zwiÄ…zanych m.in. z obligacjami dla PFR i BGK, co ma wpÅ‚yw na oficjalnÄ… wysokość dÅ‚ugu publicznego. SzczegóÅ‚owe kontrole pomocy dla przedsiÄ™biorców NIK zaplanowaÅ‚a na przyszÅ‚y rok.
– NajwiÄ™ksze wÄ…tpliwoÅ›ci w wykonaniu budżetu za 2020 rok budzi sam fakt sporzÄ…dzania tego budżetu, który jest nie w peÅ‚ni przejrzysty. Wyprowadzenie poza budżet dużych kwot w postaci obligacji dla Polskiego Funduszu Rozwoju i Banku Gospodarstwa Krajowego w kwocie ponad 164 mld zÅ‚ sprawia, że sÄ… one mniej kontrolowalne. Niewykazywanie ich w budżecie paÅ„stwa powoduje, że nie wpÅ‚ywajÄ… one na reguÅ‚y sanacyjne – tÅ‚umaczy w rozmowie z agencjÄ… informacyjnÄ… Newseria Biznes Marian BanaÅ›.
Z analizy NIK wynika, że choć wydatki publiczne realizowano zgodnie z ustawą budżetową, to wielu operacji związanych z finansowaniem zadań państwa w niej nie zawarto. Doprowadziło to do znaczących rozbieżności między wysokością deficytu i długu publicznego. Gdyby finansowanie tych operacji zapewniał bezpośrednio Skarb Państwa, państwowy dług publiczny prawdopodobnie w 2021 roku przekroczyłby 55 proc. PKB.
– NIK zwraca szczególnÄ… uwagÄ™ na zastosowanie różnych mechanizmów zaburzajÄ…cych przejrzystość finansów publicznych. ByÅ‚o to np. finansowanie zadaÅ„ poza rachunkiem deficytu lub finansowanie w 2020 roku zadaÅ„, które bÄ™dÄ… faktycznie realizowane dopiero w roku nastÄ™pnym. To, co wzbudziÅ‚o nasze zaniepokojenie, to ogromny przyrost dÅ‚ugu Skarbu PaÅ„stwa, a przede wszystkim zadÅ‚użenie, jakie zostaÅ‚o zaciÄ…gniÄ™te przez Polski Fundusz Rozwoju i Bank Gospodarstwa Krajowego na rzecz Funduszu PrzeciwdziaÅ‚ania COVID, które najprawdopodobniej bÄ™dzie obciążaÅ‚o Skarb PaÅ„stwa i bÄ™dziemy musieli to spÅ‚acić – dodaje Anna RybczyÅ„ska, wicedyrektor Departamentu Budżetu i Finansów Najwyższej Izby Kontroli.
Jak wyjaÅ›nia Ministerstwo Finansów w komentarzu do raportu NIK, umieszczenie obsÅ‚ugi wsparcia antykryzysowego poza sektorem finansów publicznych (w rozumieniu metodologii krajowej, tj. PFR i BGK) zaowocowaÅ‚o tym, że pomoc byÅ‚a Å‚atwiejsza do zrealizowania i mogÅ‚a być udzielana niemalże od rÄ™ki, bez zbÄ™dnej biurokracji i nadmiernych procedur.
– RzÄ…dowe dziaÅ‚ania pozwoliÅ‚y na uratowanie tysiÄ™cy przedsiÄ™biorców, tysiÄ™cy miejsc pracy, co jest widoczne w danych gospodarczych (jedna z najmniejszych recesji w zeszÅ‚ym roku wÅ›ród krajów UE, jedna z najniższych stóp bezrobocia w UE) i podatkowych – czytamy w stanowisku ministerstwa.
Na wzrost zadÅ‚użenia, które bÄ™dÄ… spÅ‚acać kolejne pokolenia, NIK zwracaÅ‚a uwagÄ™ już w poprzednich analizach wykonania budżetu, jak również w kontroli zarzÄ…dzania dÅ‚ugiem publicznym.
Jak podkreśla prezes NIK, krytyka nie dotyczy samego faktu udzielania pomocy, ponieważ pandemia zmusiła rządy na całym świecie do nadzwyczajnych działań. Jego zdaniem powinna ona być nakierowana na usprawnienie działalności i przetrwanie firm w trudnym okresie.
– Natomiast nie możemy udzielać pomocy, która powoduje, że mamy takÄ… sytuacjÄ™ jak przed pandemiÄ…, bo to jest w koÅ„cu kryzys i sytuacja nadzwyczajna – mówi Marian BanaÅ›. – O rezultatach tej pomocy bÄ™dziemy mogli powiedzieć dopiero po przeprowadzeniu wÅ‚aÅ›ciwych kontroli, które zaplanowaliÅ›my na przyszÅ‚y rok.
Zdaniem Anny RybczyÅ„skiej dla zwiÄ™kszenia przejrzystoÅ›ci finansów publicznych istotne jest ujednolicenie metody obliczania dochodów, wydatków, deficytu i dÅ‚ugu wedÅ‚ug metodologii unijnej i krajowej. Ministerstwo Finansów takÄ… zmianÄ™ chce wprowadzić w nowelizacji ustawy o finansach publicznych, nad którÄ… trwajÄ… prace w parlamencie (od projektu ustawy budżetowej na 2022 rok). Zgodnie z proponowanymi przepisami stabilizujÄ…ca reguÅ‚a wydatkowa ma zostać rozszerzona o wydatki paÅ„stwowych funduszy celowych, w tym Funduszu SolidarnoÅ›ciowego.
– Bardzo ważne jest, aby w ramach budżetu paÅ„stwa byÅ‚o jak najmniej wyÅ‚Ä…czeÅ„ instytucji, czyli żeby ustawa budżetowa odzyskaÅ‚a swojÄ… rangÄ™. PrzejrzystoÅ›ci finansów nie sÅ‚uży również tworzenie dużej liczby nowych instytucji pozabudżetowych, które realizujÄ… istotne zadania finansów publicznych, zadania publiczne – wskazuje ekspertka NIK.
Ministerstwo Finansów podaÅ‚o, że w ubiegÅ‚ym roku dÅ‚ug publiczny wyniósÅ‚ 47,8 proc. PKB wedÅ‚ug definicji krajowej i 57,5 proc. wedÅ‚ug definicji UE. Argumentuje, że zadÅ‚użenie byÅ‚o niższe niż w caÅ‚ej UE i strefie euro, podobnie jak tempo przyrostu dÅ‚ugu publicznego. Zdaniem resortu struktura dÅ‚ugu jest bezpieczna, bo finansowanie potrzeb odbywa siÄ™ przede wszystkim na rynku krajowym, co sÅ‚uży ograniczaniu ryzyka kursowego.
