– Naszymi baÅ‚tyckimi rybami zajada siÄ™ póÅ‚ Europy, tylko nie Polacy. Ludzie nie majÄ… Å›wiadomoÅ›ci, jak wiele naszych ryb wyjeżdża do wyedukowanej ekologicznie Europy PóÅ‚nocnej i Zachodniej. Tymczasem do Polski trafiajÄ… ryby z innych mórz i oceanów – mówi Marcin Radkowski z KoÅ‚obrzeskiej Grupy Producentów Ryb. Jak wskazuje, w Polsce wciąż w dużej mierze pokutuje mit o zanieczyszczonej rybie z BaÅ‚tyku, który odstrasza konsumentów i stanowi duży problem dla rodzimych rybaków. Tymczasem najnowsze badania zrealizowane przez Morski Instytut Rybacki – PaÅ„stwowy Instytut Badawczy jednoznacznie udowadniajÄ…, że ryby z BaÅ‚tyku i ich przetwory sÄ… bezpieczne, a ostatnimi laty zawartość niektórych substancji wrÄ™cz mocno spadÅ‚a – przypominajÄ… eksperci z okazji przypadajÄ…cego 27 czerwca Åšwiatowego Dnia RyboÅ‚ówstwa.
– Polskie ryboÅ‚ówstwo i przetwórstwo ryb już od kilku lat boryka siÄ™ z czarnym PR-em, jaki próbuje siÄ™ robić rybom baÅ‚tyckim, twierdzeniem, że sÄ… one szczególnie zanieczyszczone, wrÄ™cz trujÄ…ce, i przestrzeganiem konsumentów przed ich jedzeniem. BiorÄ…c pod uwagÄ™ wyniki badaÅ„, prowadzonych zarówno w Morskim Instytucie Rybackim w ramach projektów naukowych, jak i przez inne instytucje programów monitoringu, mogÄ™ powiedzieć, że jest to mit – mówi agencji Newseria Biznes dr hab. inż. Joanna Szlinder-Richert, zastÄ™pca dyrektora ds. naukowych w Morskim Instytucie Rybackim – PaÅ„stwowym Instytucie Badawczym.
BaÅ‚tyckie gatunki ryb – takie jak Å›ledź, szprot, flÄ…dra, Å‚osoÅ›, turbot czy sandacz – czÄ™sto trafiajÄ… na stoÅ‚y w Skandynawii czy krajach Europy Zachodniej, gdzie sÄ… cenione przez konsumentów za swoje prozdrowotne wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci. Polacy natomiast siÄ™gajÄ… po nie rzadko, do czego mit o zanieczyszczonej rybie z BaÅ‚tyku również siÄ™ przyczynia. Tymczasem prowadzone od lat badania udowadniajÄ…, że ryby i przetwory z ryb z Morza BaÅ‚tyckiego zawierajÄ… Å›ladowe zawartoÅ›ci zanieczyszczeÅ„ i w żadnym razie nie zagrażajÄ… konsumentom.
– To jest niepotrzebne straszenie konsumentów – podkreÅ›la dr Joanna Szlinder-Richert. – Poziomy zanieczyszczeÅ„, które na bieżąco monitorujemy w rybach baÅ‚tyckich, sÄ… znacznie niższe niż limity narzucone przez prawo. PrzykÅ‚adowo poziom metali ciężkich – takich jak rtęć, kadm czy oÅ‚ów – już od okoÅ‚o 30 lat jest dziesiÄ™ciokrotnie niższy niż dopuszczalne normy.
Dla żywnoÅ›ci dopuszczonej do sprzedaży na europejski rynek wprowadzane sÄ… restrykcyjne limity zanieczyszczeÅ„, które nie mogÄ… być przekroczone. Jej jakość gwarantuje też caÅ‚y szereg mechanizmów kontrolnych, które weryfikujÄ…, czy na rynek trafiajÄ… produkty bezpieczne dla konsumentów. W Polsce zawartość zanieczyszczeÅ„ w rybach z BaÅ‚tyku jest monitorowana przez PaÅ„stwowy Monitoring Åšrodowiska, ale ich jakość kontrolujÄ… też sami producenci.
Jak wskazuje ekspertka MIR–PIB, zawartość niektórych zanieczyszczeÅ„ (np. dioksyn) w rybach z BaÅ‚tyku w ostatnich latach wrÄ™cz mocno spadÅ‚a, co wiąże siÄ™ z wprowadzaniem systemowych rozwiÄ…zaÅ„, które majÄ… ograniczyć ich emisjÄ™ do atmosfery, bo wÅ‚aÅ›nie tÄ… drogÄ… do Morza BaÅ‚tyckiego trafia najwiÄ™cej zanieczyszczeÅ„.
– Jeżeli ktoÅ› przejmuje siÄ™ zanieczyszczeniami w rybach, to, co wszyscy możemy zrobić, to wÅ‚aÅ›nie dbać o Å›rodowisko. Nie ma powodów, żeby nie jeść ryb z BaÅ‚tyku, ponieważ ich walory zdrowotne sÄ… bardzo duże, a badania udowadniajÄ…, że poziomy zanieczyszczeÅ„ w tych rybach nam nie zagrażajÄ… – mówi.
– Mamy w zwiÄ…zku z tym proÅ›bÄ™ do Polaków, żeby w codziennym życiu dbali o ekologiÄ™. I to nie tylko tu w pasie nadmorskim, ale w caÅ‚ej Polsce. Nawet drobne codzienne czynnoÅ›ci mogÄ… prowadzić do tego, że odpadek wyrzucony gdzieÅ› na poÅ‚udniu Polski do rzeki czy strumienia finalnie lÄ…duje w BaÅ‚tyku – podkreÅ›la Marcin Radkowski, prezes KoÅ‚obrzeskiej Grupy Producentów Ryb, inicjator akcji Naturalnie BaÅ‚tyckie.
Mit o zanieczyszczonej rybie z BaÅ‚tyku to dziÅ› jeden z ważniejszych problemów dla polskich rybaków, dla których ochrona wód tego morza jest kluczowa. W Polsce ryboÅ‚ówstwo zapewnia bowiem utrzymanie ok. 2,5 tys. osób, ale generuje przy tym kolejnych 20 tys. miejsc pracy w przetwórstwie rybnym oraz 31 tys. przy sprzedaży ryb i ich przetworów.
– Rybacy sÄ… tak naprawdÄ™ najwiÄ™kszymi ekologami na BaÅ‚tyku. Nie ograniczamy siÄ™ tylko do tego, że dbamy o stan zasobów, raportujemy, kiedy i gdzie poÅ‚awiamy ryby, takimi sieciami, jak powinniÅ›my. Prowadzimy też caÅ‚y szereg dziaÅ‚aÅ„ proÅ›rodowiskowych – kilkukrotnie udaÅ‚o siÄ™ nam pozyskać z UE dofinansowanie na usuwanie z dna BaÅ‚tyku sieci widm, czyli utraconego przez rybaków sprzÄ™tu poÅ‚owowego. Bierzemy też udziaÅ‚ w procesach certyfikacji w standardzie MSC i jesteÅ›my przekonani, że je pomyÅ›lnie przejdziemy. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby taki znaczek, zwiÄ…zany z bardzo wyÅ›rubowanymi standardami, otrzymać – zapewnia Marcin Radkowski.
Certyfikatem MSC sÄ… oznaczane ryby oraz produkty rybne, które zostaÅ‚y zÅ‚owione albo wytworzone zgodnie z najwyższymi standardami jakoÅ›ciowymi, bez szkody dla Å›rodowiska. Polskie organizacje rybackie, które prowadzÄ… poÅ‚owy na PóÅ‚nocnym Atlantyku czy PoÅ‚udniowym Pacyfiku, sÄ… uczestnikami programu MSC już od ponad 10 lat. Od ubiegÅ‚ego roku w procesie certyfikacji MSC uczestniczÄ… też organizacje rybaków, którzy poÅ‚awiajÄ… na rodzimym BaÅ‚tyku.
– W tej chwili realizujemy też projekt Naturalnie BaÅ‚tyckie, który ma przybliżyć Polakom nasze baÅ‚tyckie ryby. Jest mi autentycznie przykro, kiedy jeżdżę po Polsce i widzÄ™, że polskich baÅ‚tyckich ryb nie ma zbyt wiele na sklepowych póÅ‚kach i w restauracjach. Ludzie nie majÄ… Å›wiadomoÅ›ci, jak wiele naszych ryb wyjeżdża do wyedukowanej ekologicznie Europy PóÅ‚nocnej i Zachodniej. Tymczasem do Polski trafiajÄ… ryby z innych mórz i oceanów – mówi inicjator akcji.
Organizacje rybackie wskazujÄ…, że wybór ryb z BaÅ‚tyku to bardziej ekologiczna opcja, ponieważ ryby importowane, zanim trafiÄ… na stóÅ‚, muszÄ… przebyć tysiÄ…ce kilometrów, co wiąże siÄ™ z dodatkowymi iloÅ›ciami zużywanego paliwa i emitowanego CO2. Spożywanie baÅ‚tyckich ryb jest ponadto sposobem na wspieranie polskich rybaków i krajowej gospodarki.
– Pandemia byÅ‚a dla rybaków sporym problemem. To byÅ‚ czas, kiedy część jednostek przez choroby czÅ‚onków zaÅ‚ogi nie mogÅ‚a wychodzić w morze. Bardzo duża grupa rybaków odczuÅ‚a to finansowo. Na pewno wyzwaniem w ostatnich latach sÄ… też zmiany klimatyczne i to, co w ich wyniku dzieje siÄ™ nie tylko na Å›wiecie, ale i na BaÅ‚tyku – mówi Marcin Radkowski.
Według danych GUS na koniec 2020 roku polska flota rybacka liczyła 823 jednostki (o cztery mniej niż w poprzednim). W jej skład wchodziły dwa trawlery, 124 kutry oraz 697 łodzie rybackie. Z łowisk bałtyckich w 2020 roku pozyskano 130 tys. ton ryb, czyli o blisko 11 proc. mniej niż przed rokiem.
WedÅ‚ug danych Europejskiego Obserwatorium Rynku w zakresie RyboÅ‚ówstwa (EUMOFA) statystyczny Polak zjada rocznie ok. 14,5 kg ryb, czyli nawet trzykrotnie mniej niż mieszkaÅ„cy krajów Å›ródziemnomorskich. Choć w ostatnich latach te statystyki powoli siÄ™ poprawiajÄ…, to jednak nadal odbiegajÄ… od zaleceÅ„ ekspertów ds. żywienia, wedÅ‚ug których ryby powinny siÄ™ pojawiać na talerzu przynajmniej dwa–trzy razy w tygodniu. Warto wÅ‚Ä…czyć je do jadÅ‚ospisu chociażby ze wzglÄ™du na wysokÄ… zawartość peÅ‚nowartoÅ›ciowego biaÅ‚ka, aminokwasów, witamin i cennych dla organizmu skÅ‚adników. Ryby z BaÅ‚tyku sÄ… w 100 proc. bezpieczne, nie sÄ… karmione antybiotykami, nie przekraczajÄ… żadnych rygorystycznie ustalonych limitów zanieczyszczeÅ„. ZawierajÄ… za to m.in. jod, selen, żelazo, witaminy A, D3, E oraz wielonienasycone kwasy tÅ‚uszczowe omega-3.
– Kwasy omega możemy też znaleźć w innych rodzajach żywnoÅ›ci, np. w olejach roÅ›linnych. O co wiÄ™c chodzi z tymi rybami, że sÄ… takie zdrowe? Otóż w rybach – zwÅ‚aszcza tych dziko żyjÄ…cych – wystÄ™pujÄ… bardzo korzystne proporcje dwóch rodzin tych kwasów, czyli omega-3 i omega-6. BiorÄ…c pod uwagÄ™ to, jakie proporcje kwasów zalecajÄ… dietetycy, oleje roÅ›linne dostarczajÄ… w nadmiarze kwasów omega-6. Natomiast wprowadzajÄ…c do diety ryby, można zbilansować i poprawić te proporcje – mówi dr Joanna Szlinder-Richert.
