UbiegÅ‚oroczne statystyki Policji pokazaÅ‚y gwaÅ‚towny wzrost liczby prób samobójczych wÅ›ród dzieci i mÅ‚odzieży. ByÅ‚o ich prawie 1,5 tys., czyli o 77 proc. wiÄ™cej niż w 2020 roku. Aż 127 z tych prób byÅ‚o Å›miertelnych. Eksperci alarmujÄ…, że poza oficjalnymi statystykami prób samobójczych mÅ‚odych ludzi może być kilkukrotnie wiÄ™cej. – Jako spoÅ‚eczeÅ„stwo możemy nauczyć siÄ™ pierwszej pomocy emocjonalnej i spowodować, że prób samobójczych w naszym kraju bÄ™dzie mniej – mówi dr Halszka Witkowska, koordynatorka platformy edukacyjno-pomocowej „Å»ycie warte jest rozmowy”.
Z danych Komendy GÅ‚ównej Policji wynika, że w 2021 roku 1496 dzieci i nastolatków poniżej 18. roku życia podjęło próbÄ™ samobójczÄ… (85 prób podjęły dzieci w przedziale wiekowym miÄ™dzy 7 a 12 lat). Aż 127 z tych prób zakoÅ„czyÅ‚o siÄ™ Å›mierciÄ…. W stosunku do 2020 roku oznacza to wzrost o 77 proc. zachowaÅ„ samobójczych oraz o 19 proc. liczby zgonów.
Dokument „Zachowania samobójcze wÅ›ród dzieci i mÅ‚odzieży. Raport za lata 2012–2021”, opracowany w ramach projektu „Å»ycie warte jest rozmowy” Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego, wskazuje jednak, że dane Policji pokazujÄ… tylko te próby samobójcze, o których zostaÅ‚y powiadomione organy Å›cigania. Åšwiatowa Organizacja Zdrowia szacuje, że na każdÄ… odnotowanÄ… w oficjalnych rejestrach Å›mierć samobójczÄ… mÅ‚odej osoby przypada od 100 do 200 prób niezgÅ‚oszonych. JeÅ›li przyjmiemy ten wspóÅ‚czynnik w Polsce, to liczbÄ™ prób odebrania sobie życia w 2021 roku można by szacować w przedziale od 12 700 do 25 400.
– W grupie wiekowej do 18. roku życia najważniejszymi czynnikami ryzyka, które wpÅ‚ywajÄ… na zachowania samobójcze, sÄ… przemoc fizyczna, seksualna i psychiczna, ale także zaniedbanie emocjonalne, o którym bardzo maÅ‚o mówimy w naszym kraju. MyÅ›lÄ™ o takich momentach, kiedy dziecko jest w domu niezauważalne, kiedy rodzice nie majÄ… dla niego czasu, kiedy przekÅ‚adajÄ… inne rzeczy nad to, aby siÄ™ opiekować dzieckiem. Bardzo ważnym problemem z tym zwiÄ…zanym jest także bagatelizowanie problemów mÅ‚odych ludzi, czyli my ich po prostu nie sÅ‚uchamy i nie sÅ‚yszymy – wyjaÅ›nia w rozmowie z agencjÄ… Newseria Biznes dr Halszka Witkowska, koordynatorka platformy edukacyjno-pomocowej „Å»ycie warte jest rozmowy”, sekretarz Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego.
Obok ogólnego wzrostu liczby prób samobójczych szczególnie niepokojÄ…cy jest wzrost takich zachowaÅ„ w grupie dziewczynek. W 2021 roku, wedÅ‚ug Komendy GÅ‚ównej Policji, wyniósÅ‚ on 101 proc.
Jak podkreÅ›la ekspertka PTS, czynnikiem, który wpÅ‚ynÄ…Å‚ na wzrost liczby zachowaÅ„ samobójczych wÅ›ród osób do 18. roku życia, jest pandemia, ale to nie ona stanowi gÅ‚ówny powód.
– Pandemia skumulowaÅ‚a powody, które byÅ‚y zauważalne już wczeÅ›niej. JeÅ›li w czasie lockdownu mÅ‚ode osoby byÅ‚y zamkniÄ™te w domu z domownikiem, który dokonywaÅ‚ przemocy psychicznej czy fizycznej, ale także odciÄ™te od rówieÅ›ników, od możliwoÅ›ci kontaktu, to problemy, z którymi mierzyÅ‚y siÄ™ wczeÅ›niej, spotÄ™gowaÅ‚y siÄ™ – wyjaÅ›nia specjalistka.
Aby zapobiec próbom samobójczym, potrzebna jest odpowiednia postawa dorosÅ‚ych,, znajdujÄ…cych siÄ™ w otoczeniu dziecka lub nastolatka, przede wszystkim rodziców, wychowawców i nauczycieli. Ważne jest zwracanie uwagi na zachowanie dziecka lub nastolatka, niebagatelizowanie zmian w jego postawie, obniżenia nastroju, komunikatów dotyczÄ…cych tego, że ma wszystkiego dosyć, że nie ma siÅ‚y żyć, że nie chce chodzić do szkoÅ‚y itp.
– PowinniÅ›my zwracać uwagÄ™ na mocne zmiany w zachowaniu, czyli sytuacje, kiedy dziecko nagle staje siÄ™ bardziej apatyczne, wiÄ™cej Å›pi1 albo z drugiej strony robi siÄ™ bardziej nerwowe. CzÄ™sto niestety traktujemy to jako część buntu nastolatka, a podobne do buntu sÄ… objawy nastoletniej depresji. Po pierwsze, należy obserwować mÅ‚odego czÅ‚owieka, po drugie sÅ‚uchać, jeżeli zwraca siÄ™ do nas z problemem, i reagować. Nie bagatelizujmy problemów mÅ‚odych ludzi i nauczmy siÄ™ na nowo z nimi rozmawiać – radzi sekretarz Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego.
Na problemy z komunikacjÄ… wskazujÄ… również mÅ‚odzi ludzi. Wiele osób, które piszÄ… do serwisu ZJWR.pl, przyznaje, że mierzy siÄ™ z poczuciem samotnoÅ›ci, bezradnoÅ›ci i beznadziejnoÅ›ci, ale nie wie, jak poprosić o pomoc dorosÅ‚ych.
Zdaniem ekspertów PTS powinniÅ›my uczyć siÄ™ udzielać pierwszej pomocy emocjonalnej tak samo, jak uczymy siÄ™ postÄ™powania w razie wypadku czy zawaÅ‚u. Szybka i odpowiednia reakcja może kogoÅ› powstrzymać przed próbÄ… samobójczÄ…. To szczególnie istotne, jeÅ›li weźmiemy pod uwagÄ™ braki w systemie ochrony zdrowia psychicznego, czyli m.in. trudny dostÄ™p do psychiatrów i psychologów. ZwiÄ™kszanie dostÄ™pnoÅ›ci instytucjonalnych form pomocy jest drugÄ… istotnÄ… kwestiÄ…, która pomoże walczyć z rosnÄ…cÄ… liczbÄ… zachowaÅ„ samobójczych.
– Warto zwrócić uwagÄ™ na rozwój Å›rodowiskowych centrów zdrowia psychicznego, ale także Å›rodowiskowych centrów pomocy dzieci i mÅ‚odzieży. Jest to pierwszy poziom referencyjny, na którym faktycznie ta pierwsza pomoc emocjonalna jest przekazana już do specjalisty. Można tam uzyskać pomoc psychologa i psychiatry – podkreÅ›la dr Halszka Witkowska. – Podstawowym problemem jest to, że w naszym kraju bardzo dużo mÅ‚odych osób po próbie samobójczej trafia do szpitala, bo nie ma innego miejsca, w którym siÄ™ nimi zaopiekujÄ…. A chodzi o to, żeby do prób samobójczych nie dochodziÅ‚o. Po to jest nam potrzebna pomoc Å›rodowiskowa, która bÄ™dzie bliżej mÅ‚odego pacjenta.
Zapobieganie zachowaniom samobójczym jest jednym z priorytetów przyjÄ™tego w ubiegÅ‚ym roku Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021–2025 w ramach celu operacyjnego Promocja zdrowia psychicznego. Ministerstwo Zdrowia zwraca tam uwagÄ™ nie tylko na zapewnienie dostÄ™pu do pomocy osobom w kryzysie psychicznym, lecz także wÅ‚aÅ›nie na opracowanie i upowszechnianie standardów postÄ™powania w przypadku ryzyka zachowaÅ„ samobójczych skierowanych do różnych grup i instytucji, m.in. przedstawicieli sÅ‚użby zdrowia, pomocy spoÅ‚ecznej, nauczycieli, sÅ‚użb mundurowych czy rodziców. Kolejna ważna kwestia to podnoszenie kompetencji w zakresie wczesnego wykrywania symptomów zachowaÅ„ samobójczych i podejmowania interwencji w kierunku takich osób.
