Do 2025 roku poziom recyklingu odpadów opakowaniowych w krajach czÅ‚onkowskich UE musi wzrosnąć do 65 proc. Obecnie w Polsce w przypadku opakowaÅ„ z tworzyw sztucznych jest dwukrotnie niższy, przez co z tytuÅ‚u nowego podatku Plastic Tax bÄ™dziemy pÅ‚acić nawet 2 mld zÅ‚ rocznie. W zwiÄ™kszaniu poziomów recyklingu ma pomóc opracowywana przez resort klimatu rozszerzona odpowiedzialność producentów, a także system kaucyjny, który zmobilizuje konsumentów do oddawania opakowaÅ„ do punktów zbiórek. Za jego wprowadzeniem opowiada siÄ™ aż 90 proc. Polaków.
PrzyjÄ™ty w 2018 roku tzw. pakiet odpadowy wprowadziÅ‚ prawnie wiążące cele dotyczÄ…ce recyklingu odpadów i ograniczenia ich skÅ‚adowania. Do 2025 roku przynajmniej 55 proc. odpadów komunalnych (pochodzÄ…cych z gospodarstw domowych i przedsiÄ™biorstw) powinno być poddawanych recyklingowi. Do 2030 roku cel ten wzroÅ›nie do 60 proc., a do 2035 roku – do 65 proc. SkÅ‚adowanie odpadów komunalnych ma zaÅ› zostać ograniczone do maksymalnie 10 proc. do 2035 roku. W przypadku odpadów opakowaniowych poziom recyklingu ma zostać zwiÄ™kszony do 65 proc. w 2025 roku oraz 70 proc. w 2030 roku. OdrÄ™bne cele zostaÅ‚y wyznaczone dla konkretnych materiaÅ‚ów opakowaniowych, takich jak papier i tektura, plastik, szkÅ‚o, metal, drewno i aluminium.
– NajwiÄ™ksze wyzwanie to zwiÄ™kszenie poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych i w tym przypadku mamy lekcjÄ™ do odrobienia. Kwestia ta jest co prawda już zaimplementowana w ustawie o utrzymaniu czystoÅ›ci i porzÄ…dku w gminach, natomiast kolejnym, bardzo ważnym krokiem bÄ™dzie wprowadzenie rozszerzonej odpowiedzialnoÅ›ci producentów, definiujÄ…cej, jak i w jakim zakresie producenci opakowaÅ„ bÄ™dÄ… partycypować w zwiÄ™kszaniu tych poziomów – wyjaÅ›nia w rozmowie z agencjÄ… Newseria Biznes dr inż. Krystian SzczepaÅ„ski, dyrektor Instytutu Ochrony Åšrodowiska – PaÅ„stwowego Instytutu Badawczego.
Pakiet odpadowy ma pomóc w przechodzeniu na tzw. gospodarkÄ™ o obiegu zamkniÄ™tym (GOZ, circular economy), w której odpady stopniowo stajÄ… siÄ™ zasobem. Zgodnie z tÄ… koncepcjÄ… produkty, materiaÅ‚y i surowce powinny pozostawać w gospodarce tak dÅ‚ugo jak to możliwe, a generowanie odpadów powinno być ograniczone do minimum. Obejmuje to wszystkie etapy cyklu życia produktu: od projektowania, poprzez produkcjÄ™, konsumpcjÄ™ i zbieranie odpadów, aż do ich zagospodarowania. W przeciwieÅ„stwie do gospodarki linearnej, opartej na zasadzie „wyprodukuj, zużyj, wyrzuć”, w której odpady sÄ… traktowane jako ostatni etap cyklu życia, GOZ traktuje odpady jako surowce wtórne.
– Europejska legislacja w zakresie gospodarki odpadami jest ukierunkowana na zwiÄ™kszenie poziomów recyklingu i ograniczenie tworzyw sztucznych, a tym samym zminimalizowanie iloÅ›ci odpadów, które z nich pochodzÄ… – mówi Krystian SzczepaÅ„ski. – Kolejnym krokiem jest tzw. Plastic Tax, który przewiduje dodatkowe koszty za każdy kilogram tworzywa sztucznego niepoddanego recyklingowi i bÄ™dÄ… one wynosić 80 eurocentów za każdy kilogram. To jest bardzo duża kwota. Mimo że obowiÄ…zujÄ…ce poziomy recyklingu sÄ… już mocno wyÅ›rubowane, UE nakÅ‚ada jeszcze tÄ™ dodatkowÄ… opÅ‚atÄ™.
Podatek od opakowaÅ„ z tworzyw sztucznych niepoddanych recyklingowi, nazywany potocznie podatkiem od plastiku, obowiÄ…zuje od 1 stycznia br. na terenie caÅ‚ej Unii Europejskiej. SÄ… nim objÄ™te wszystkie opakowania z tworzyw sztucznych, które trafiÅ‚y na sprzedaż, ale nie zostaÅ‚y przetworzone. Stawka podatku wynosi 800 euro za każdÄ… tonÄ™, ale im wyższy poziom recyklingu plastiku, tym niższa opÅ‚ata. Podatek nie ma też zastosowania do opakowaÅ„ z tworzyw sztucznych, które zawierajÄ… co najmniej 30 proc. plastiku pochodzÄ…cego z recyklingu.
– Szacuje siÄ™, że z tytuÅ‚u Plastic Tax bÄ™dziemy pÅ‚acić nawet 2 mld zÅ‚ rocznie. To dość pokaźna suma, zważywszy, że bÄ™dzie pÅ‚acona corocznie. Wynika to z naszych poziomów recyklingu oraz bardzo ambitnych celów UE – poddania recyklingowi wszystkich odpadów z tworzyw sztucznych – wylicza dyrektor IOÅš-PIB.
Podatek od plastiku jest naliczany automatycznie od początku tego roku, niezależnie od terminu przyjęcia unijnej decyzji przez dany kraj członkowski. Polsce przyznano ryczałtową zniżkę w wysokości 117 mln euro. Zgodnie z założeniami wpłacane do unijnego budżetu z tego tytułu środki mają trafić na walkę ze skutkami pandemii COVID-19.
– Plastic Tax jest elementem zachÄ™cajÄ…cym producentów do tego, aby odchodzili od wykorzystywania tworzyw sztucznych na rzecz innych materiaÅ‚ów, takich jak papier czy materiaÅ‚y biodegradowalne, aby ich oddziaÅ‚ywanie na Å›rodowisko byÅ‚o jak najmniejsze – mówi Krystian SzczepaÅ„ski.
Pod wzglÄ™dem recyklingu odpadów Polska plasuje siÄ™ w ogonie unijnej stawki. Problem ma pomóc rozwiÄ…zać wdrożenie rozszerzonej odpowiedzialnoÅ›ci producentów (ROP) w powiÄ…zaniu z systemem kaucyjnym, o czym mówi siÄ™ już od 2019 roku, kiedy Ministerstwo Åšrodowiska zainaugurowaÅ‚o cykl konsultacji w tej sprawie. Producenci bÄ™dÄ… zobowiÄ…zani, żeby wspóÅ‚dzielić koszty selektywnej zbiórki, recyklingu i utylizacji odpadów, które powstaÅ‚y z ich produktów. Do wdrożenia tej zasady od 2022 roku PolskÄ™ zobowiÄ…zuje unijny pakiet odpadowy.
Wprowadzenie ROP postulujÄ… samorzÄ…dy, ponieważ część pieniÄ™dzy z tego systemu mogÅ‚aby wesprzeć gminne systemy gospodarki odpadami i w efekcie ulżyć mieszkaÅ„com, którzy wyraźnie protestujÄ… przeciw wzrostowi cen. Resort Å›rodowiska wciąż jednak nie podaÅ‚ szczegóÅ‚ów tego, jak schemat rozszerzonej odpowiedzialnoÅ›ci producentów w poÅ‚Ä…czeniu z systemem kaucyjnym ma w Polsce zafunkcjonować.
– Kaucja ma przede wszystkim zachÄ™cić konsumentów koÅ„cowych do tego, żeby nie wyrzucać opakowaÅ„ bezrefleksyjnie do kosza, ale odpowiednio je segregować lub oddawać do przystosowanych do tego punktów – wskazuje ekspert.
Z badaÅ„ przeprowadzonych w 2019 roku dla Stowarzyszenia Zero Waste wynika, że prawie 90 proc. Polaków opowiada siÄ™ za wprowadzeniem systemu kaucyjnego na opakowania. Takie rozwiÄ…zanie w tej chwili z powodzeniem funkcjonuje już w 10 krajach UE.
– Systemem kaucyjnym w Unii Europejskiej objÄ™te jest 28 proc. populacji w różnych krajach. System ten w pierwszej fazie bywa problematyczny i sprawia pewne trudnoÅ›ci. Wdrożenie i zafunkcjonowanie caÅ‚ego Å‚aÅ„cucha w tym systemie jest skomplikowane, ale przynosi pozytywne efekty dotyczÄ…ce poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych. Trzeba jednak pamiÄ™tać, że przyjÄ™te rozwiÄ…zania muszÄ… uwzglÄ™dniać naszÄ… specyfikÄ™ i być przygotowane „na miarÄ™” – mówi Krystian SzczepaÅ„ski.
Dyrektor IOÅš-PIB wskazuje, że wdrożenie systemu kaucyjno-depozytowego bÄ™dzie wymagać inwestycji i dużych nakÅ‚adów, liczonych w miliardach zÅ‚otych. Aby przynosiÅ‚ efekty, musi być jednak dopasowany do rodzimego rynku, odpowiadać nawykom i przyzwyczajeniom polskich konsumentów.
– Musimy przeanalizować, jakich i ilu mamy recyklerów, jaki mamy system zbiórki, jakie mamy zakÅ‚ady mechaniczno-biologicznego przetwarzania i co faktycznie jest nam niezbÄ™dne, aby w najbardziej efektywny sposób osiÄ…gnąć bardzo ambitne poziomy recyklingu. W Polsce już od kilkunastu lat bardzo wiele Å›rodków trafia na doposażenie i zbudowanie tego typu zakÅ‚adów, zwiÄ™kszajÄ…c tym samym poziom selektywnej zbiórki odpadów. Z drugiej strony należy wytworzyć popyt na surowce pochodzÄ…ce z recyklingu, tak aby byÅ‚o to opÅ‚acalne zarówno dla producentów, jak i recyklerów. Wszystko to musi być odpowiednio przygotowane od strony legislacyjnej i caÅ‚ego systemu wsparcia – tylko w ten sposób cele okreÅ›lone przez UE zostanÄ… osiÄ…gniÄ™te – podkreÅ›la ekspert.
