W ciÄ…gu trzech ostatnich lat odsetek Polaków przyznajÄ…cych siÄ™ do palenia papierosów zaczÄ…Å‚ rosnąć i wynosi już prawie 29 proc. WedÅ‚ug ekspertów dotychczasowe strategie walki z naÅ‚ogiem tytoniowym okazaÅ‚y siÄ™ nieskuteczne, a Ministerstwo Zdrowia dopiero szuka pomysÅ‚u, jak to zmienić. – Po pandemii musimy zweryfikować swoje plany redukcji palenia, ale jednoczeÅ›nie zintensyfikować nasze dziaÅ‚ania, które ograniczÄ… palenie tytoniu – odpowiada Waldemar Kraska, wiceminister zdrowia. Jako konieczne wymienia kampanie informujÄ…ce o szkodliwoÅ›ci palenia, ale dyskutowane sÄ… także inne rozwiÄ…zania, np. fiskalne.
– Plany Ministerstwa Zdrowia przewidywaÅ‚y, że w 2030 roku liczba palÄ…cych Polaków powinna być mniejsza niż 5 proc. Jednak w okresie trzech lat pandemii zachowania spoÅ‚eczne byÅ‚y zdecydowanie inne, niż zakÅ‚adaliÅ›my. PeÅ‚na izolacja i wymuszone dziaÅ‚ania epidemiczne spowodowaÅ‚y, że częściej przebywaliÅ›my w domu, mieliÅ›my wiÄ™cej wolnego czasu i wzrosÅ‚o w tym czasie nie tylko spożycie tytoniu, ale niestety także napojów alkoholowych – mówi agencji Newseria Biznes Waldemar Kraska.
Badania dotyczÄ…ce liczby palaczy od lat pokazywaÅ‚y, że papierosy pali ok. 1/4 dorosÅ‚ych Polaków i ten odsetek przez dÅ‚ugi czas utrzymywaÅ‚ siÄ™ na stabilnym poziomie. Jednak w ostatnim czasie zaczÄ…Å‚ niepokojÄ…co rosnąć. W 2022 roku do codziennego palenia przyznaÅ‚o siÄ™ już 28,8 proc. dorosÅ‚ych Polaków (30,8 proc. mężczyzn i 27,1 proc. kobiet). NajwiÄ™cej palaczy jest wÅ›ród osób bezrobotnych (34 proc.), gospodyÅ„ domowych (39 proc.) oraz osób okreÅ›lajÄ…cych swojÄ… sytuacjÄ™ materialnÄ… jako zÅ‚Ä… (25 proc.) – wynika z nowego dokumentu „Redukcja palenia papierosów i używania e-papierosów, w szczególnoÅ›ci wÅ›ród mÅ‚odego pokolenia Polaków”, opracowanego przez ekspertów w ramach projektu Polskie Zdrowie 2.0, koordynowanego przez Komitet Zdrowia Publicznego PAN.
– Palenie papierosów to w Polsce bardzo duży problem, to jest choroba cywilizacyjna, która dotyka dużej liczby naszej populacji, w tym też niestety mÅ‚odych ludzi. To palenie powoduje przedwczesne zgony, mówimy tu gÅ‚ównie o chorobach ukÅ‚adu oddechowego, chorobach krążeniowo-naczyniowych i onkologicznych. Palenie tytoniu jest w Polsce jednÄ… z gÅ‚ównych przyczyn raka pÅ‚uc – mówi wiceminister zdrowia.
W Polsce palenie tytoniu stanowi gÅ‚ównÄ… przyczynÄ™ zgonów mężczyzn (26,6 proc. ogólnej liczby w 2019 roku) oraz drugÄ… wÅ›ród kobiet (13,7 proc.). W sumie każdego roku z powodu palenia papierosów i chorób wywoÅ‚anych przez naÅ‚óg umiera ponad 80 tys. Polaków. WedÅ‚ug raportu PAN finansowe koszty palenia papierosów (liczone dla 2012 roku) wyniosÅ‚y 57 mld dol. Samo leczenie skutków palenia papierosów kosztowaÅ‚o 7 mld dol.
– To jest najwiÄ™ksza, najgroźniejsza plaga zdrowotna w naszym kraju. Ale kiedy popatrzymy na dziaÅ‚ania zwiÄ…zane z tym, żeby zniechÄ™cić do palenia, to mam wrażenie, że w Polsce ten temat stanowi tabu – mówi Andrzej Matyja z Collegium Medicum Uniwersytetu JagielloÅ„skiego, byÅ‚y prezes Naczelnej Rady Lekarskiej. – Åšrodowisko lekarskie i decydenci odpowiedzialni za organizacjÄ™ systemu zdrowia, ale także i organizacje pacjenckie traktujÄ… ten temat po macoszemu. Mówimy o narkomanach, alkoholikach, ostatnimi czasy też o hazardzie, a ten temat palenia papierosów jakoÅ› nam umyka spod publicznej dyskusji. Tymczasem to jest najwiÄ™ksza zmora naszych czasów, a wedÅ‚ug WHO jeden z podstawowych czynników zagrożenia zdrowia publicznego na Å›wiecie. Tutaj jest konieczność dziaÅ‚ania ze strony Ministerstwa Zdrowia, które jest odpowiedzialne za funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia w naszym kraju.
Wiceminister zdrowia, pytany o plany dotyczÄ…ce redukcji liczby palaczy, wymienia miÄ™dzy innymi obowiÄ…zujÄ…ce od kilkunastu lat przepisy zakazujÄ…ce palenia tytoniu w miejscach publicznych, przygotowany przez resort finansów plan stopniowych podwyżek cen wyrobów tytoniowych i dziaÅ‚ania edukacyjne.
– Musimy zacząć od zwiÄ™kszania Å›wiadomoÅ›ci już od najmÅ‚odszych lat, czyli wÅ›ród dzieci. Tutaj jest dość duże pole do dziaÅ‚ania – podkreÅ›la Waldemar Kraska.
WedÅ‚ug ekspertów w Polsce dotychczasowe strategie walki z naÅ‚ogiem tytoniowym okazaÅ‚y siÄ™ maÅ‚o skuteczne. W raporcie PAN eksperci postulujÄ… miÄ™dzy innymi dalsze podnoszenie cen papierosów, podniesienie wieku uprawniajÄ…cego do zakupu używek z 18 do 21 lat oraz zaostrzenie regulacji dotyczÄ…cych promocji i reklamy papierosów.
– Raport i rekomendacje Polskiej Akademii Nauk pokazujÄ…, co powinniÅ›my zrobić. Ale jeÅ›li to siÄ™ okaże nieskuteczne, to też mamy propozycje w postaci polityki redukcji szkód, czyli mniejszego zÅ‚a, które jest etapem przejÅ›ciowym do caÅ‚kowitego zaprzestania palenia – mówi Andrzej Matyja.
W Europie liderami w walce z papierosami sÄ… dwa kraje: Szwecja, która ma ok 5 proc. palaczy, oraz Wielka Brytania, z udziaÅ‚em 13 proc. palaczy w ogóle spoÅ‚eczeÅ„stwa. Te dwa paÅ„stwa lata temu postawiÅ‚y na politykÄ™ minimalizacji spoÅ‚ecznych i zdrowotnych szkód zwiÄ…zanych z paleniem tytoniu oraz promowanie wÅ›ród palaczy mniej szkodliwych produktów alternatywnych. W poÅ‚owie kwietnia br. wÅ‚adze Wielkiej Brytanii ogÅ‚osiÅ‚y, że – w ramach programu „Swap to stop” (ang. zamieÅ„, żeby przestać) zamierzajÄ… rozdać palaczom milion e-papierosów, dziÄ™ki czemu do 2030 roku odsetek palaczy ma spaść poniżej 5 proc. PodobnÄ… strategiÄ™ redukcji szkód zwiÄ…zanych z medycznymi i spoÅ‚ecznymi skutkami uzależnieÅ„ wÅ‚aÅ›nie przyjÄ…Å‚ rzÄ…d Czech.
– MyÅ›lÄ™, że możemy pójść podobnÄ… drogÄ…. PrzykÅ‚adowo jeżeli mamy ubezpieczenie samochodu, jesteÅ›my doÅ›wiadczonym kierowcÄ…, nie mamy wypadków, to ubezpieczenie jest taÅ„sze. Podobnie jest, jeżeli prowadzimy niezdrowy tryb życia, a to siÄ™ wiąże np. z paleniem tytoniu, wiÄ™c koszty, jakie ponosi spoÅ‚eczeÅ„stwo z powodu naszego zachowania, sÄ… wiÄ™ksze. Tu także jest pole do tego, aby wprowadzić pewne zmiany. Na pewno ta dyskusja powinna siÄ™ rozpocząć, żadne decyzje oczywiÅ›cie tutaj nie zostaÅ‚y podjÄ™te, ale myÅ›lÄ™, że jest bardzo ważne, abyÅ›my wiedzieli, że nasze zdrowie jest wÅ‚aÅ›ciwie w naszych rÄ™kach – mówi wiceminister zdrowia.
Co istotne, wedÅ‚ug najnowszej klasyfikacji chorób WHO ICD11 palenie papierosów jest klasyfikowane jako choroba – zaburzenie o podÅ‚ożu psychicznym. Jednak w Polsce nie ma systemowych rozwiÄ…zaÅ„ dotyczÄ…cych terapii uzależnieÅ„ od nikotyny. Osoby uzależnione od palenia – w przeciwieÅ„stwie do osób uzależnionych od alkoholu czy narkotyków – nie mogÄ… skorzystać np. z pomocy psychologa czy psychiatry.
– Leki zarejestrowane dla walki z nikotynizmem nie sÄ… lekami refundowanymi. Mamy też przychodnie leczÄ…ce alkoholików, oddziaÅ‚y odwykowe, uporaliÅ›my siÄ™ na szczęście z narkomaniÄ…, ale z tÄ… najwiÄ™kszÄ… plagÄ…, jakÄ… jest palenie, jakoÅ› nam daleko do rozwiÄ…zaÅ„, które proponujÄ… inne kraje europejskie – mówi byÅ‚y prezes Naczelnej Rady Lekarskiej.
Jak podaje WHO, papierosy można kupić w ponad 180 paÅ„stwach na Å›wiecie, a liczba palaczy siÄ™ga 1,3 mld. Każdego roku z powodu palenia papierosów na Å›wiecie umiera ponad 8 mln ludzi, z czego ok. 1,2 mln to ofiary biernego palenia.