Szykują się zmiany w zamówieniach publicznych. Wzorem Czech do przetargów mogą zostać wprowadzone kryteria środowiskowe

Od poczÄ…tku tego roku w Czechach instytucje zamawiajÄ…ce muszÄ… rozważyć, czy w każdym nowo publikowanym przetargu możliwe jest wprowadzenie kryteriów Å›rodowiskowych. Eksperci wskazujÄ…, że Polska również prÄ™dzej czy później bÄ™dzie zobligowana do wprowadzenia takich kryteriów na krajowym, wartym ok. 300 mld zÅ‚ rocznie, rynku zamówieÅ„ publicznych. ZwÅ‚aszcza że zielone zamówienia, które stajÄ… siÄ™ w ostatnich latach coraz powszechniejszÄ… praktykÄ…, zapewniajÄ… instytucjom zamawiajÄ…cym nie tylko korzyÅ›ci Å›rodowiskowe, lecz także oszczÄ™dnoÅ›ci finansowe. Wybór odpowiednich produktów, które zmniejszajÄ… ilość zużytej energii czy gazów, może okazać siÄ™ szczególnie istotny w medycynie, gdzie ratuje siÄ™ życie, ale przy okazji generuje siÄ™ ogromnÄ… ilość odpadów.

– Czechy wprowadzajÄ… kryteria Å›rodowiskowe w zamówieniach publicznych jako element szerszej ukÅ‚adanki. To jest konsekwencja polityki klimatycznej ONZ trwajÄ…cej już od ponad 26 lat. Trzeba bÄ™dzie powalczyć o firmy, które bÄ™dÄ… realizowaÅ‚y zamówienia publiczne w takim trybie, żeby speÅ‚niaÅ‚y normy Å›rodowiskowe i Å¼eby nie byÅ‚o potencjalnych kÅ‚opotów ze WspólnotÄ… EuropejskÄ… i szerzej, z odium wizerunkowym, które mogÅ‚oby spaść na Czechy, gdyby nie realizowaÅ‚y tych przetargów publicznych w oparciu o wÅ‚aÅ›ciwe kryteria – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes Kamil Wyszkowski, przedstawiciel i prezes rady UN Global Compact w Polsce.

Czeski rzÄ…d wprowadziÅ‚ z poczÄ…tkiem tego roku nowelizacjÄ™ ustawy o zamówieniach publicznych, która nakÅ‚ada obowiÄ…zek uwzglÄ™dniania kryteriów Å›rodowiskowych, spoÅ‚ecznych i innowacyjnych w zamówieniach publicznych. To oznacza, że od 1 stycznia 2021 roku w Republice Czeskiej instytucje zamawiajÄ…ce (zarówno publiczne, jak i prywatne, które sÄ… zobowiÄ…zane do przestrzegania prawa o zamówieniach publicznych) muszÄ… rozważyć, czy w każdym nowo publikowanym przetargu możliwe jest wprowadzenie takich kryteriów.

– Każda firma, która chce uczestniczyć w przetargu publicznym, bÄ™dzie musiaÅ‚a wykazać, że jest odpowiedzialnym podmiotem i może zostać dopuszczona do czeskiego Å‚aÅ„cucha dostaw – tÅ‚umaczy Kamil Wyszkowski. – Chodzi o wskaźniki ESG i caÅ‚y proces sustainable finance – zrównoważonego finansowania, czyli elementy zwiÄ…zane m.in. z transparentnoÅ›ciÄ… i przeciwdziaÅ‚aniem korupcji.

Czynniki niefinansowe ESG (environmental, social i governance, czyli Å›rodowisko, odpowiedzialność spoÅ‚eczna i Å‚ad korporacyjny) obejmujÄ… takie aspekty jak to, w jaki sposób firma neutralizuje swoje emisje CO₂, zmniejsza zużycie wody, wspóÅ‚pracuje z lokalnymi spoÅ‚ecznoÅ›ciami, dba o sprawy pracownicze i jakÄ… ma politykÄ™ w kwestiach etyki i przeciwdziaÅ‚ania korupcji. SÄ… one gÅ‚ównym kryterium zrównoważonego rozwoju przedsiÄ™biorstw. Takie dane majÄ… coraz wiÄ™ksze znaczenie dla inwestorów, szukajÄ… ich też ubezpieczyciele czy banki, które mogÄ… dziÄ™ki nim ocenić, czy firma dziaÅ‚a w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju i opÅ‚aca siÄ™ udzielić jej finansowania.

W Polsce duże firmy po raz pierwszy w 2018 roku zostaÅ‚y zobowiÄ…zane do publikowania takich informacji w wyniku wprowadzenia unijnej dyrektywy 2014/95/UE z 2014 roku i nowelizacji krajowej ustawy o rachunkowoÅ›ci, która jÄ… wdrożyÅ‚a. Jak ocenia Kamil Wyszkowski, Polska jest również gotowa, aby uwzglÄ™dnić takie kryteria na wartym ok. 300 mld zÅ‚ (dane UZP) rynku zamówieÅ„ publicznych.

– Polska jest gotowa, żeby przyjąć rozwiÄ…zania podobne do czeskich i to nawet w szerszym zakresie. Wynika to z faktu, że w Polsce tort do podziaÅ‚u jest znakomicie wiÄ™kszy niż w Czechach, co oznacza wiÄ™kszÄ… motywacjÄ™ dla przedsiÄ™biorstw, żeby dostosowywać siÄ™ do tych kryteriów stawianych w ramach zielonych zamówieÅ„ publicznych. PrzykÅ‚adem tego, jak mogÅ‚oby to oddziaÅ‚ywać, jest chociażby sektor zamówieÅ„ powiÄ…zany z gospodarkÄ… odpadowÄ… i zarzÄ…dzaniem strumieniem odpadów na etapie inwestycji. To jest polskÄ… piÄ™tÄ… achillesowÄ…. Zielone zamówienia publiczne mogÄ… pomóc w tym, aby uporzÄ…dkować tÄ™ stajniÄ™ Augiasza w sektorze odpadowym – mówi prezes rady UN Global Compact w Polsce.

Jak wskazuje stowarzyszenie ICLEI (Local Governments for Sustainability), zielone zamówienia publiczne (GPP) stajÄ… siÄ™ w ostatnich latach coraz bardziej powszechnÄ… praktykÄ…. Poza korzyÅ›ciami Å›rodowiskowymi zapewniajÄ… one organom publicznym oszczÄ™dnoÅ›ci finansowe – zwÅ‚aszcza przy uwzglÄ™dnieniu kosztów zamawianych produktów lub usÅ‚ug w caÅ‚ym cyklu ich życia, a nie tylko przez pryzmat ceny zakupu. PrzykÅ‚adowo zakup produktów o niskim zużyciu energii lub wody może znacznie obniżyć rachunki za media. 

Ministerstwo Åšrodowiska i Klimatu podkreÅ›la, że organem odpowiedzialnym za kreowanie polityki zamówieniowej jest UrzÄ…d ZamówieÅ„ Publicznych, niemniej jednak resort stara siÄ™ wprowadzać do postÄ™powaÅ„ kryteria Å›rodowiskowe, gdy tylko jest to możliwe.

– KorzyÅ›ciÄ… wynikajÄ…cÄ… ze stosowania zielonych zamówieÅ„ jest ograniczenie lub unikniÄ™cie degradacji Å›rodowiska naturalnego, a nawet jego poprawa. Poprzez wprowadzanie wymagaÅ„ dotyczÄ…cych zastosowania ekologicznych rozwiÄ…zaÅ„ w zamówienia publiczne przyczyniamy siÄ™ do redukcji emisji CO₂, ochrony zasobów naturalnych, zmniejszenia iloÅ›ci substancji szkodliwych emitowanych do Å›rodowiska, a także wpÅ‚ywamy na efektywniejsze wykorzystanie zasobów naturalnych – wskazaÅ‚ resort w odpowiedzi przesÅ‚anej Newserii.

Jak informuje UZP, Komisja Europejska podjęła dziaÅ‚ania zmierzajÄ…ce do opracowania wspólnych kryteriów zielonych zamówieÅ„ publicznych (GPP). DotyczÄ… one grup produktowych, które uznano za najbardziej odpowiednie do wdrożenia GPP zarówno ze wzglÄ™du na wartość zamówieÅ„, jak i wpÅ‚yw na Å›rodowisko. To m.in. transport drogowy, usÅ‚ugi sprzÄ…tania, dostawy energii elektrycznej czy usÅ‚ugi gastronomiczne.

Jak zauważa dyrektor ds. relacji strategicznych w Philips Healthcare, MichaÅ‚ KÄ™powicz, zielone kryteria majÄ… duże znaczenie nawet w przypadku tych branż, które nie sÄ… tradycyjnie kojarzone z degradacjÄ… Å›rodowiska. Dla przykÅ‚adu gigantyczny wpÅ‚yw wywiera na nie chociażby sektor ochrony zdrowia, który odpowiada za ok. 4,5 proc. globalnej emisji CO₂. To wiÄ™cej niż w przypadku przemysÅ‚u lotniczego czy okrÄ™towego.

– Parametrem dotyczÄ…cym wpÅ‚ywu ochrony zdrowia na Å›rodowisko, który może zaskakiwać, jest Å›redni wskaźnik odpadów generowanych w przeliczeniu na jedno Å‚óżko szpitalne dziennie – to jest ok. 13 kg – ogromna ilość, która powoduje, że Å›rodowisko jest narażone na zanieczyszczenia powstajÄ…ce w wyniku leczenia pacjenta – mówi MichaÅ‚ KÄ™powicz. – Ochrona zdrowia ma na celu ratowanie życia czÅ‚owieka, ale na ogóÅ‚ nie zwracamy uwagi na koszt tych dziaÅ‚aÅ„ na Å›rodowisko, koszt, który jest pochodnÄ… wykorzystania w tym procesie infrastruktury szpitalnej, wyrobów medycznych, substancji toksycznych, materiaÅ‚ów odpowiedzialnych za wzrost poziomu skażenia. LeczÄ…c, czÄ™sto nieÅ›wiadomie szkodzimy Å›rodowisku, to z kolei negatywnie wpÅ‚ywa na nasze zdrowie, zaczynamy chorować i musimy być leczeni… czyli powstaje tzw. bÅ‚Ä™dne koÅ‚o. PamiÄ™tajmy także, że czÄ™sto tego typu rozwiÄ…zania przynoszÄ… korzyÅ›ci finansowe, bo w dÅ‚uższej perspektywie oznaczajÄ… oszczÄ™dnoÅ›ci.

W Czechach – mimo że kryteria Å›rodowiskowe zostaÅ‚y oficjalnie wprowadzone do zamówieÅ„ dopiero z poczÄ…tkiem tego roku – tamtejsze szpitale stosujÄ… je już od dość dawna, zachÄ™cane odgórnie przez administracjÄ™ publicznÄ….

– Dotyczy to bardzo różnych zakupów, od typowych – czyli sprzÄ™tu biurowego, eksploatacji budynków, mebli, Å›rodków czystoÅ›ci czy usÅ‚ug porzÄ…dkowych – po systemy dedykowane ochronie zdrowia, czyli rezonanse, tomografy, ultrasonografie i inne urzÄ…dzenia, które sÅ‚użą pacjentom i personelowi medycznemu do diagnostyki i leczenia – mówi dyrektor ds. relacji strategicznych w Philips Healthcare. – Tam bardzo konkretnie pokazano rozwiÄ…zania, które powinny być promowane, np. takie, które zmniejszajÄ… ilość zużytej energii potrzebnej do dziaÅ‚ania ww. urzÄ…dzeÅ„ czy wykorzystanie toksycznych gazów/substancji. To faktycznie ma znaczenie w realizowaniu polityki klimatycznej – nie tylko na papierze, ale i w wymiarze rzeczywistym. Szpital może być miejscem leczenia pacjentów, w którym jednoczeÅ›nie promujemy ochronÄ™ Å›rodowiska, w którym żyjemy.

Ekspert Philips Healthcare wskazuje, że również firmy – w tym te z branży MedTech – już od kilku lat starajÄ… siÄ™ dopasowywać do tych proekologicznych trendów i wymogów, które prÄ™dzej czy później stanÄ… siÄ™ na rynku standardem.

– Naszym celem od dÅ‚uższego czasu byÅ‚o zmniejszenie iloÅ›ci zanieczyszczeÅ„, energochÅ‚onnoÅ›ci, wykorzystanie odnawialnych źródeÅ‚ energii – zarówno w procesie wytwarzania urzÄ…dzeÅ„, jak i w procesach biznesowych wewnÄ…trz firmy – czy promowanie gospodarki obiegu zamkniÄ™tego, w której urzÄ…dzenia medyczne wykorzystujemy ponownie do produkcji nowych, żeby zmniejszyć zużycie surowców. W ramach naszej koncepcji green hospital, czyli zielonego szpitala, tworzenie caÅ‚ego ekosystemu leczenia pacjenta powinno jak najmniej szkodzić otoczeniu zewnÄ™trznemu – podkreÅ›la MichaÅ‚ KÄ™powicz.