Kawa od kilku lat jest w Polsce elementem oficjalnych zaleceÅ„ dietetycznych, a zdecydowana wiÄ™kszość Polaków pije jÄ… codziennie. Przypisuje siÄ™ jej szereg prozdrowotnych wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci, w tym m.in. wspomaganie profilaktyki Alzheimera, chorób ukÅ‚adu sercowo-naczyniowego czy cukrzycy. Jednak najnowsze badania naukowców z Kanady i WÅ‚och wykazaÅ‚y, że u części ludzi nadmierne spożycie kawy może prowadzić do dysfunkcji nerek, za co odpowiada obecność okreÅ›lonego wariantu genu CYP1A2. Ma go poÅ‚owa populacji, która w efekcie metabolizuje kofeinÄ™ czterokrotnie wolniej. Zdaniem badaczy nie oznacza to jednak koniecznoÅ›ci rezygnacji z kawy, a jedynie ograniczenie jest spożycia.
Do tej pory część badaÅ„ wiÄ…zaÅ‚a spożywanie kawy z uszkodzeniem nerek, inne wykazaÅ‚y brak zwiÄ…zku miÄ™dzy nimi. Naukowcy, którzy postanowili sprawdzić, skÄ…d wynikajÄ… te różnice, poddali obserwacji populacjÄ™ 1180 osób w wieku od 18 do 45 lat z nieleczonym nadciÅ›nieniem pierwszego stopnia. Każdy z nich byÅ‚ regularnie oceniany przez 7,5-letni okres obserwacji, a caÅ‚e badanie obserwacyjne trwaÅ‚o w sumie ok. 16 lat. Oceniano w nim różne parametry zdrowotne, w tym m.in. stan nerek, Å›ledzÄ…c trzy akceptowane markery dysfunkcji nerek: albuminuriÄ™, hiperfiltracjÄ™ i nadciÅ›nienie.
– W tym okresie mogliÅ›my robić uczestnikom różne badania, a wiÄ™c mierzyć ciÅ›nienie, pobierać próbki krwi i moczu, sprawdzać, co jedzÄ… i pijÄ…, w tym ile filiżanek kawy wypijajÄ… dziennie. Na koniec 16-letniego okresu zaczÄ™liÅ›my przyglÄ…dać siÄ™ temu, co dzieje siÄ™ z ich zdrowiem. Kiedy sprawdziliÅ›my odpowiednie wskaźniki dotyczÄ…ce stanu ich zdrowia, udaÅ‚o nam siÄ™ ustalić, że u części z nich wystÄ™powaÅ‚y różnice genetyczne w sposobie metabolizowania kofeiny – wyjaÅ›nia w rozmowie z agencjÄ… Newseria Innowacje dr Sarah Mahdavi, klinicystka na Uniwersytecie w Toronto w Kanadzie.
Kofeina, która wystÄ™puje także w innych napojach, jak herbata, cola i napoje energetyczne, jest najszerzej badanÄ… substancjÄ… zawartÄ… w kawie. Przeprowadzono już wiele badaÅ„ sprawdzajÄ…cych jej wpÅ‚yw na organizm, z których wiele sugeruje jej prozdrowotne wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci. Nowe badanie, przeprowadzone przez naukowców z uniwersytetów w Toronto w Kanadzie i Padwie we WÅ‚oszech, wskazuje jednak, że w przypadku niektórych osób kawa może powodować dysfunkcje nerek, do czego przyczynia siÄ™ obecność okreÅ›lonego wariantu genu CYP1A2.
– W naszej wÄ…trobie znajduje siÄ™ enzym, który odpowiada za metabolizm kofeiny. Wszyscy go posiadamy, ale w różnej postaci. 50 proc. ludzi ma takÄ… postać tego enzymu, która dziaÅ‚a bardzo powoli, co znaczÄ…co spowalnia metabolizm tej substancji – mówi dr Sarah Mahdavi. – W przypadku jednej filiżanki kawy u osób z wolniejszym metabolizmem kofeiny jej rozkÅ‚ad wyglÄ…da tak jak przy czterech filiżankach. Oznacza to, że ich organizmy rozkÅ‚adajÄ… kofeinÄ™ cztery razy wolniej.
Naukowcy stwierdzili, że poÅ‚owa uczestników badania miaÅ‚a wariant rs762551 genu CYP1A2, który powodowaÅ‚ wolniejszy metabolizm kofeiny. OkazaÅ‚o siÄ™, że ta grupa – wypijajÄ…c trzy lub wiÄ™cej filiżanek kawy dziennie – byÅ‚a 2,7 ​​raza bardziej narażona na zaburzenia czynnoÅ›ci nerek oraz 2,8 raza bardziej narażona na rozwój nadciÅ›nienia.
– UdaÅ‚o nam siÄ™ odkryć, że osoby z wolnym metabolizmem kofeiny, które piÅ‚y trzy filiżanki espresso dziennie lub wiÄ™cej, w bardzo mÅ‚odym wieku, przeciÄ™tnie niedÅ‚ugo po 30. urodzinach, zaczęły mieć problemy z nerkami. MieliÅ›my do czynienia z dość zdrowymi, wzglÄ™dnie mÅ‚odymi ludźmi, którzy z czasem zaczÄ™li przejawiać pierwsze objawy takich problemów wynikajÄ…ce z tego, że pili wiÄ™cej niż trzy filiżanki kawy dziennie – mówi klinicystka na Uniwersytecie w Toronto w Kanadzie.
Jak wskazuje, spożycie do trzech filiżanek kawy dziennie nawet u osób z wariantem rs762551 genu CYP1A2 i powolnym metabolizmem kofeiny okazaÅ‚o siÄ™ nie być problemem i nie wywoÅ‚ywaÅ‚o niekorzystnych skutków zdrowotnych. Natomiast u drugiej poÅ‚owy badanych, pozbawionych tej wariacji genu i szybko metabolizujÄ…cych kofeinÄ™, w ogóle nie zaobserwowano żadnego zwiÄ…zku pomiÄ™dzy piciem kawy, niezależnie od jej iloÅ›ci, a zmianami w czynnoÅ›ciach nerek.
Naukowcy podkreÅ›lajÄ…, że kawa jest napojem o bardzo zÅ‚ożonym skÅ‚adzie i kofeina jest tylko jednym z jej skÅ‚adników. Wiele innych substancji zawartych w tym napoju wykazuje korzyÅ›ci zdrowotne, dlatego zamiast caÅ‚kiem z niej rezygnować, można ograniczyć jej spożycie do dwóch filiżanek dziennie albo przerzucić siÄ™ na kawÄ™ bezkofeinowÄ….
– Ogólnie rzecz biorÄ…c, ludzie różniÄ… siÄ™ miÄ™dzy sobÄ… pod wzglÄ™dem metabolizowania żywnoÅ›ci. Dlatego rekomendujÄ™ personalizowanie tego, co mówimy ludziom i przedstawiamy im jako zdrowe. JeÅ›li ktoÅ› ma szybki metabolizm, to można mu powiedzieć, że spożycie trzech filiżanek kawy dziennie nie jest problemem. Natomiast osoby z powolnym metabolizmem powinny spożywać nie wiÄ™cej niż dwie filiżanki kawy dziennie albo utrzymywać caÅ‚kowite dzienne spożycie kofeiny z herbaty, kawy, czekolady i wszystkich innych źródeÅ‚ na poziomie poniżej 200 mg – mówi dr Sarah Mahdavi. – Oficjalne rekomendacje europejskie mówiÄ… o 400 mg i podobnie jest w USA i Kanadzie. Jednak w naszym badaniu wykazaliÅ›my, że te 400 mg jest szkodliwe dla co najmniej 50 proc. populacji i w ich przypadku nie wydaje siÄ™ to dobrÄ… rekomendacjÄ….
Co istotne, nie da się subiektywnie odczuć tego, czy metabolizujemy kofeinę szybko, czy wolno, tylko na podstawie tego, jak czujemy się po kawie. Jedynym pewnym sposobem jest badanie genetyczne.
– Do analizy DNA wystarczy wymaz z policzka albo próbka Å›liny. Wystarczy zamówić test, żeby dowiedzieć siÄ™, czy nasz metabolizm kofeiny jest szybki, czy powolny – mówi badaczka z Uniwersytetu w Toronto.
WedÅ‚ug badania Biostatu, przeprowadzonego w ubiegÅ‚ym roku w ramach projektu „Kawa i zdrowie”, 80 proc. Polaków pije jÄ… codziennie, zwykle dwie–trzy filiżanki.