UbiegÅ‚oroczne lato w Europie byÅ‚o najgorÄ™tsze od lat. WedÅ‚ug naukowców ze Szwajcarii w tym czasie zbrÄ…zowiaÅ‚o 37 proc. regionów leÅ›nych strefy umiarkowanej i Å›ródziemnomorskiej. To o tyle niepokojÄ…ce, że zwykle zjawisko to zachodzi jesieniÄ…, a nie latem, wiÄ™c może to być oznaka zamierania lasów. Badacze wskazujÄ…, że ubiegÅ‚oroczna skala tego zjawiska byÅ‚a najwiÄ™ksza w ciÄ…gu ostatnich dwóch dekad, i podkreÅ›lajÄ…, że wpÅ‚yw na to miaÅ‚y zdarzenia pogodowe nie tylko z 2022 roku, ale nawet z trzyletniej historii meteorologicznej. Zjawisko brÄ…zowienia lasów jest odwracalne, o ile kolejny sezon bÄ™dzie bardziej deszczowy. Można mu też zapobiegać, prowadzÄ…c odpowiedniÄ… gospodarkÄ™ leÅ›nÄ….
Zjawisko brÄ…zowienia lasów jest naturalne w okresie jesiennym. JeÅ›li jednak dochodzi do niego latem, jest to objaw niepokojÄ…cy i może wskazywać na przedwczesne wiÄ™dniÄ™cie ze wzglÄ™du na ograniczonÄ… dostÄ™pność wody. Szczególnie problematyczne jest poÅ‚Ä…czenie gorÄ…cych okresów i braku opadów – w czasie upaÅ‚ów zwiÄ™ksza siÄ™ bowiem parowanie wody z drzew, przyczyniajÄ…c siÄ™ do utraty wody, która nie jest uzupeÅ‚niana opadami. Dodatkowym problemem jest to, kiedy taki stan utrzymuje siÄ™ przez dÅ‚uższy czas.
BrÄ…zowienie drzew może być również oznakÄ… wystÄ™powania korników lub wynikiem pożarów czy uszkodzeÅ„ drzew przez wiatr na wiÄ™kszÄ… skalÄ™. Wszystkie te czynniki negatywnie wpÅ‚ywajÄ… na żywotność lasów. Szwajcarscy naukowcy z ETHZ i WSL (Swiss Federal Institute for Forest, Snow and Landscape Research) postanowili bliżej przyjrzeć siÄ™ temu zjawisku.
– UżyliÅ›my danych satelitarnych z Europy z ostatnich 21 lat dotyczÄ…cych zielonoÅ›ci lasów. NastÄ™pnie staraliÅ›my siÄ™ zidentyfikować przypadki, kiedy lasy stawaÅ‚y siÄ™ mniej zielone i bardziej brÄ…zowe niż zwykle na bardzo dużą skalÄ™. SzukaliÅ›my zdarzeÅ„, które nie tylko wpÅ‚ywaÅ‚y na pojedyncze drzewa czy lasy, ale rozpatrywaliÅ›my to zjawisko w skali 50 km. NastÄ™pnie dokonaliÅ›my analizy opadów i temperatury przez trzy lata przed danym zdarzeniem. To tzw. historia meteorologiczna, czyli jak ksztaÅ‚towaÅ‚a siÄ™ pogoda przed wystÄ…pieniem brÄ…zowienia. Kolejno porównaliÅ›my historiÄ™ meteorologicznÄ… z danymi klimatologicznymi, czyli tym, co siÄ™ dzieje w latach, w których nie wystÄ…piÅ‚o takie zdarzenie – wyjaÅ›nia Mauro Hermann w rozmowie z agencjÄ… Newseria Innowacje Mauro Hermann, doktorant w Instytucie Nauk o Atmosferze i Klimacie na politechnice ETH w Zurychu.
Z obserwacji naukowców wynika, że lasy w strefie umiarkowanej doÅ›wiadczajÄ… w ostatnich latach szczególnie intensywnego brÄ…zowienia. Z kolei w regionie Morza Åšródziemnego byÅ‚o to już widoczne na poczÄ…tku XXI wieku. W swojej analizie badacze wskazali też, że ubiegÅ‚oroczne lato byÅ‚o najgorÄ™tsze od poczÄ…tku pomiarów, a europejskie lasy – w obu badanych strefach – doÅ›wiadczyÅ‚y najwiÄ™kszej dotÄ…d skali brÄ…zowienia drzew, które dotknęło 37 proc. regionów.
Eksperci podkreÅ›lajÄ… jednak, że zwiÄ…zek miÄ™dzy kondycjÄ… lasów a pogodÄ… nie jest tak prosty – to, jak lasy przetrwajÄ… suszÄ™ i upaÅ‚y w danym roku, zależy bowiem także od tego, jakie zjawiska pogodowe wystÄ™powaÅ‚y w poprzednich miesiÄ…cach czy latach. PrzykÅ‚adowo lato 2003 roku, które w znacznej części Europy byÅ‚o bardzo gorÄ…ce i suche, prawie nie pozostawiÅ‚o wiÄ™kszych Å›ladów na barwie lasów.
– JeÅ›li chcemy zrozumieć, dlaczego lasy brÄ…zowiejÄ… teraz, musimy spojrzeć na pogodÄ™ w ciÄ…gu kilku poprzednich sezonów. Analogicznie, jeÅ›li chcemy chronić lasy w przyszÅ‚oÅ›ci, musimy obserwować dzisiejsze warunki pogodowe – podkreÅ›la Mauro Hermann.
Najbardziej charakterystycznymi sygnaÅ‚ami pogodowymi sÄ… wzmożone okresy suche z wyraźnym deficytem opadów co najmniej dwa lata przed nasilonym brÄ…zowieniem, a w regionie Morza Åšródziemnego nawet trzy lata wstecz.
– BrÄ…zowienie najbardziej rozlegÅ‚e byÅ‚o w Europie Åšrodkowej w ciÄ…gu ostatnich lat, w 2022 roku, który byÅ‚ bardzo ciepÅ‚y. Ogólnie w Europie Åšrodkowej od 2018 roku te zdarzenia regularnie siÄ™ powtarzaÅ‚y. DotyczyÅ‚y one Polski w 2019 roku i ponownie zeszÅ‚ego lata – mówi naukowiec z ETHZ.
Co istotne brÄ…zowienie drzew, które może być sygnaÅ‚em zamierania lasów, jest także odwracalne. JeÅ›li zimÄ… lub kolejnego lata wystÄ…piÄ… obfite opady, las może wrócić do normalnego stanu. Czasami brÄ…zowienie lub utrata liÅ›ci jest też mechanizmem obronnym, który ogranicza poziom zniszczenia wskutek oddziaÅ‚ywania negatywnych czynników.
– Zjawisku możemy zapobiec poprzez odpowiedniÄ… gospodarkÄ™ leÅ›nÄ…, która oczywiÅ›cie zajmuje sporo czasu, kilka dekad, ale dziÄ™ki zmianom w kierunku bardziej odpornych na suszÄ™ gatunków drzew można uniknąć ich brÄ…zowienia. Jednym z powszechnie wystÄ™pujÄ…cych gatunków, szczególnie w Niemczech, jest Å›wierk. Jest to drzewo iglaste, które w czasie suszy czÄ™sto atakujÄ… korniki. JeÅ›li zamiast tego bÄ™dziemy sadzić wiÄ™cej drzew liÅ›ciastych, szczególnie na niższych poziomach, z pewnoÅ›ciÄ… to pomoże. Zmiany pod kÄ…tem gatunków drzew już siÄ™ dokonujÄ…. LeÅ›nicy w caÅ‚ej Europie sÄ… Å›wiadomi tego problemu i starajÄ… siÄ™ mu zapobiec w przyszÅ‚oÅ›ci z korzyÅ›ciÄ… dla lasów – zapewnia Mauro Hermann.
