Miasta stawiajÄ… na pierwszym miejscu mobilność mężczyzn i ich dobrobyt ekonomiczny – zauważajÄ… autorzy raportu „Cities Alive”, opracowanego przez Arup, Program ONZ ds. Rozwoju i Uniwersytet w Liverpoolu. Wynika z niego, że wspóÅ‚czesne miasta nie sÄ… tak inkluzywne, jak mogÅ‚oby siÄ™ wydawać, i czÄ™sto wrÄ™cz pogÅ‚Ä™biajÄ… nierównoÅ›ci pÅ‚ciowe. Badania przeprowadzone na potrzeby publikacji pokazujÄ…, że kobiety nie korzystajÄ… z przestrzeni publicznych tak swobodnie jak mężczyźni, m.in. z obawy o bezpieczeÅ„stwo, a 1/3 nie czuje siÄ™ bezpiecznie po zmroku. Brak dostÄ™pu do bezpiecznej i wygodnej komunikacji zmusza je do wybierania dÅ‚ugich objazdów, droższych form transportu, a nierzadko do rezygnacji z ofert pracy. Powszechnym zjawiskiem jest też nieproporcjonalnie niski udziaÅ‚ kobiet w ksztaÅ‚towaniu miejskich polityk.
– Jest wiele badaÅ„ i raportów, które pokazujÄ…, że miasta czÄ™sto byÅ‚y i sÄ… projektowane przez mężczyzn i bardziej dla mężczyzn, bez myÅ›lenia o pÅ‚ci. W efekcie w ankietach dotyczÄ…cych komfortu czy korzystania z miejskiej przestrzeni kobiety odpowiadajÄ…, że nie czujÄ… siÄ™ w tych miastach wystarczajÄ…co bezpiecznie, nie czujÄ… siÄ™ komfortowo – mówi agencji Newseria Biznes Katarzyna Solarek, konsultant do spraw Å›rodowiskowych Arup.
Miasta to wszÄ™dzie na Å›wiecie kluczowe oÅ›rodki innowacji i możliwoÅ›ci, tygle różnych kultur i jednostek. Obecnie mieszka w nich ok. 55 proc. Å›wiatowej populacji, a wedÅ‚ug prognoz ONZ ten odsetek wzroÅ›nie do 68 proc. przed 2050 rokiem. OkoÅ‚o poÅ‚owy populacji w oÅ›rodkach miejskich stanowiÄ… kobiety, a mimo to miasta nie sÄ… projektowane przy ich aktywnym udziale, co potÄ™guje nierównoÅ›ci pÅ‚ci, ogranicza spoÅ‚eczne i ekonomiczne możliwoÅ›ci kobiet oraz wpÅ‚ywa na ich poczucie bezpieczeÅ„stwa – pokazuje opublikowany niedawno raport „Cities Alive. Designing cities that work for women” autorstwa Arup, Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) i Uniwersytetu w Liverpoolu.
– Mówimy tu m.in. o tym, jak zaprojektowane sÄ… miejskie przestrzenie, jak ksztaÅ‚towane sÄ… polityki w miastach – podkreÅ›la Katarzyna Solarek.
Z raportu wynika, że w miastach na całym świecie kobiety (definiowane w raporcie przekrojowo, niezależnie od wieku, grupy etnicznej, religii, ekspresji płciowej, statusu rodzinnego, społeczno-ekonomicznego, orientacji seksualnej czy niepełnosprawności) napotykają szereg trudności i barier. Dla przykładu globalne badanie przeprowadzone na potrzeby publikacji na grupie 770 respondentek pokazało, że kobiety nie korzystają z otwartych przestrzeni publicznych tak swobodnie jak mężczyźni, m.in. z obawy o bezpieczeństwo. Prawie 1/3 z nich zadeklarowała, że nie czuje się bezpiecznie w miejscach publicznych po zmroku.
Na podobny problem wskazujÄ… też badania przeprowadzane w poszczególnych krajach, np. w Irlandii 55 proc. kobiet nie czuje siÄ™ bezpiecznie, podróżujÄ…c nocÄ… transportem publicznym, a w szkockim Glasgow aż 95 proc. jego mieszkanek obawia siÄ™ odwiedzać po zmroku miejskie parki. Te obawy nie dziwiÄ… w kontekÅ›cie danych UN Women z 2021 roku, pokazujÄ…cych, że w Wielkiej Brytanii aż 97 proc. mÅ‚odych kobiet przynajmniej raz doÅ›wiadczyÅ‚o molestowania seksualnego w miejscu publicznym.
– GÅ‚ównym problemem jest wÅ‚aÅ›nie bezpieczeÅ„stwo, wygoda poruszania siÄ™ po mieÅ›cie, bezpieczeÅ„stwo w poruszaniu siÄ™ nocÄ…, bezpieczeÅ„stwo w miejskim transporcie, brak komfortowych przestrzeni, które mogÅ‚yby być wykorzystywane przez kobiety, dziewczynki i nastolatki z uwzglÄ™dnieniem ich zapotrzebowania, ich sposobów spÄ™dzania czasu – mówi ekspertka.
Obawy przed napadem czy nÄ™kaniem wzmagajÄ… m.in. źle zaprojektowane, źle utrzymane i niedostatecznie oÅ›wietlone miejskie przestrzenie, które powodujÄ…, że kobiety czujÄ… siÄ™ zagrożone albo zmuszone np. do wybierania dÅ‚ugich objazdów. Jak wynika z raportu, ma to uzasadnienie w rzeczywistoÅ›ci, ponieważ w kilku miastach USA starania o obniżenie kosztów poprzez redukcjÄ™ oÅ›wietlenia zbiegÅ‚y siÄ™ ze wzrostem nÄ™kania i przemocy wobec kobiet. Takich przykÅ‚adów jest wiÄ™cej.
Autorzy publikacji wskazujÄ… też jednak szereg innych problemów, jak np. fakt, że publiczne toalety czÄ™sto sÄ… niekomfortowe, nieprzystosowane dla kobiet albo nie zapewniajÄ… im bezpieczeÅ„stwa (w Brazylii 12 proc. transkobiet zostaÅ‚o napadniÄ™tych w publicznych toaletach). W badaniach wiÄ™kszość kobiet ocenia, że budynki, infrastruktura i przestrzenie publiczne nie uwzglÄ™dniajÄ… ich potrzeb. W globalnej skali miliony z nich majÄ… ograniczone prawo do posiadania domów, w których mieszkajÄ…. Kobiety majÄ… też nieproporcjonalnie mniejszy udziaÅ‚ w życiu publicznym i ksztaÅ‚towaniu miejskich polityk, a niemal w każdym mieÅ›cie na Å›wiecie tylko ok. 2–3 proc. pomników i zabytków przedstawia bÄ…dź uosabia kobiety. Zdecydowana wiÄ™kszość gloryfikuje mężczyzn i ich osiÄ…gniÄ™cia.
– Miasta, które nie sÄ… przyjazne dla kobiet, wpÅ‚ywajÄ… na funkcjonowanie caÅ‚ej ekonomii. SÄ… badania, które wykazujÄ…, że brak bezpieczeÅ„stwa w poruszaniu siÄ™ w transporcie publicznym wpÅ‚ywa na to, ile kobiet uczestniczy w rynku pracy. CzÄ™sto jest bowiem tak, że jeżeli kobieta nie ma dostÄ™pu do bezpiecznego transportu publicznego, to rezygnuje z jakiejÅ› oferty pracy, ponieważ jest za daleko, zbyt niebezpiecznie, nie ma jak siÄ™ tam dostać – mówi Katarzyna Solarek.
Raport opracowany przez Arup, agendÄ™ ONZ ds. rozwoju oraz Uniwersytet w Liverpoolu pokazuje, że „celowo czy nie, historyczna i wspóÅ‚czesna kohorta skÅ‚adajÄ…ca siÄ™ gÅ‚ównie z mężczyzn – planistów, projektantów i wÅ‚odarzy miast – stworzyÅ‚a urbanistykÄ™ i przestrzenie utrwalajÄ…ce przestarzaÅ‚e normy dotyczÄ…ce pÅ‚ci. Miasta stawiajÄ… na pierwszym miejscu mobilność mężczyzn i ich dobrobyt ekonomiczny” – zauważajÄ… autorzy publikacji. W efekcie wspóÅ‚czesne miasta czÄ™sto potÄ™gujÄ… nierównoÅ›ci pÅ‚ci i sprawiajÄ…, że kobiety nie czujÄ… siÄ™ do koÅ„ca bezpiecznie, nie zapewniajÄ… im podstawowych potrzeb oraz ograniczajÄ… ich socjalne i ekonomiczne możliwoÅ›ci.
Jaskrawym tego przykÅ‚adem jest na caÅ‚ym Å›wiecie publiczny, miejski transport. Globalne badanie przeprowadzone w 28 dużych miastach pokazaÅ‚o, że kobiety o wiele częściej niż mężczyźni czujÄ… niepewność i zagrożenie podczas poruszania siÄ™ metrem czy autobusami. Znaczenie majÄ… tu takie czynniki jak np. brak monitoringu i systemu reagowania na przypadki przemocy, lokalizacja przystanków i stacji, dÅ‚ugość trasy czy niebezpieczne obszary, przez które przebiegajÄ… linie kolejowe i autobusowe.
W efekcie kobiety częściej wybierajÄ… bezpieczniejsze opcje, jak np. taksówka. W Nowym Jorku mediana zwiÄ…zanych z tym dodatkowych kosztów ponoszonych przez kobiety wynosi od 26 do 50 dol. miesiÄ™cznie. W wielu przypadkach brak dostÄ™pu do bezpiecznej i wygodnej komunikacji publicznej zmusza też kobiety do rezygnacji z danej pracy, ograniczajÄ…c ich możliwoÅ›ci ekonomiczne. TracÄ… na tym również same miasta i caÅ‚e gospodarki – wedÅ‚ug MiÄ™dzynarodowej Organizacji Pracy sÅ‚aby i niebezpieczny transport zmniejsza udziaÅ‚ kobiet w rynku pracy nawet o 16,5 proc, co przekÅ‚ada siÄ™ na wymierne straty ekonomiczne.
– Badania pokazujÄ…, że dla kobiet bardzo istotne jest bezpieczeÅ„stwo nocÄ…. I sÄ… już rozwiÄ…zania takie jak np. aplikacje zbierajÄ…ce dane i pokazujÄ…ce, które Å›cieżki dojÅ›cia do danego punktu sÄ… prostsze i bezpieczniejsze po zmroku, ile osób porusza siÄ™ w danej przestrzeni etc. Takie rozwiÄ…zania budujÄ… poczucie bezpieczeÅ„stwa. Kolejny element to też doÅ›wietlanie ulic, ciÄ…gów pieszych i przestrzeni parków, kiedy np. trzeba wieczorem nim przejść. Tu tworzy siÄ™ oÅ›wietlenie doÅ›wietlajÄ…ce, nabiegowe, które w czasie spoczynku w 60 proc. jest trochÄ™ przyciemnione. Natomiast w momencie, kiedy pieszy wkracza w tÄ™ przestrzeÅ„, lampy siÄ™ rozÅ›wietlajÄ…, tworzÄ…c bufor bezpieczeÅ„stwa – mówi konsultantka do spraw Å›rodowiskowych Arup. – Takie drobne zmiany można wprowadzać od razu, rozwiÄ…zania poprawiajÄ…ce jakość przestrzeni publicznej sÄ… możliwe do wdrożenia nawet w pilotażowych projektach z mieszkaÅ„cami. Natomiast poważne, duże zmiany bÄ™dÄ… zakrojone na lata, bÄ™dÄ… wymagać planów i strategii, edukacji urbanistów, planistów i przedstawicieli miast.
Autorzy raportu „Cities Alive. Designing cities that work for women” podkreÅ›lajÄ…, że urbanizacja planowana bez uwzglÄ™dnienia równoÅ›ci i różnorodnoÅ›ci i równoÅ›ci pogÅ‚Ä™bia dysproporcje miÄ™dzy różnymi grupami spoÅ‚ecznymi. Dotyczy to nie tylko kobiet. Dlatego planiÅ›ci, projektanci i wÅ‚odarze miast muszÄ… wspóÅ‚pracować z wiÄ™kszÄ… pulÄ… interesariuszy, uwzglÄ™dniajÄ…c ich gÅ‚os i specyficzne potrzeby. To z kolei przynosi wiÄ™ksze korzyÅ›ci gospodarcze i Å›rodowiskowe, zapewnia bezpieczniejsze, zdrowsze i bardziej sprzyjajÄ…ce integracji przestrzenie – nie tylko dla kobiet, ale też dla caÅ‚ych spoÅ‚ecznoÅ›ci.
– Nie ma idealnych miast, caÅ‚y czas sÄ… nowe badania i raporty pokazujÄ…ce, że nadal trzeba coÅ› w nich poprawiać, dążyć do tego, żeby byÅ‚o coraz lepiej. SÄ… jednak przykÅ‚ady miast takich jak WiedeÅ„, Barcelona czy Kopenhaga, które nie sÄ… co prawda projektowane bezpoÅ›rednio dla kobiet, ale wygodne i bezpieczne. Te miasta dążą do tego, żeby ulice byÅ‚y bezpieczne, żeby ludzie mogli swobodnie poruszać siÄ™ i korzystać z przestrzeni publicznej, żeby mieli poczucie spoÅ‚ecznoÅ›ci, która siÄ™ wspiera. ProjektujÄ…c te przestrzenie, biorÄ… pod uwagÄ™ każdego mieszkaÅ„ca, wÅ‚Ä…cznie z podziaÅ‚em pÅ‚ci, uwzglÄ™dniajÄ…c i odpowiadajÄ…c na ich zapotrzebowanie – mówi Katarzyna Solarek. – PrzykÅ‚adem wdrażania takich rozwiÄ…zaÅ„ może być też Warszawa, która nie skupiÅ‚a siÄ™ na kobietach, ale na kreowaniu bezpiecznych przestrzeni dla pieszych, lepszym doÅ›wietleniu chodników etc. To z kolei przekÅ‚ada siÄ™ również na komfort korzystania wieczorem z przestrzeni publicznych przez kobiety.
