Komisja Europejska chce ukrócić wykorzystywanie i narażanie na niebezpieczeÅ„stwo pracowników sektora tekstylnego, gÅ‚ównie azjatyckich szwaczek, oraz produkowanie milionów ton odzieżowych odpadów. 10 lat po katastrofie w fabryce odzieży w Bangladeszu ma zacząć dziaÅ‚ać strategia UE na rzecz zrównoważonych wyrobów wÅ‚ókienniczych. Cztery piÄ…te z nich to tania, niskiej jakoÅ›ci odzież, w wiÄ™kszoÅ›ci trafiajÄ…ca do sieciówek w rozwiniÄ™tych krajach.
– O modzie niezrównoważonej i zrównoważonej mówi siÄ™ już okoÅ‚o 10 lat. W przyszÅ‚ym roku bÄ™dzie 10. rocznica zawalenia siÄ™ kompleksu fabrycznego Rana Plaza w Bangladeszu i od tego czasu kulisy branży odzieżowej sÄ… jawne. Bardzo Å‚atwo dotrzeć do danych pokazujÄ…cych, jak ogromny wpÅ‚yw ma produkcja i konsumpcja, nieumiejÄ™tne zarzÄ…dzanie tÄ… produkcjÄ…, a potem utylizacjÄ… na Å›rodowisko i spoÅ‚eczeÅ„stwo – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes Ewelina Antonowicz, prezeska Fashion Revolution Polska, wspóÅ‚zaÅ‚ożycielka Sustainable Fashion Institute. – Mówi siÄ™, i wiele raportów i źródeÅ‚ to potwierdza, że moda jest jednÄ… z najbardziej destrukcyjnych branż i emituje mniej wiÄ™cej podobnÄ… ilość dwutlenku wÄ™gla, co caÅ‚y przemysÅ‚ lotniczy na Å›wiecie. A to jest tylko jedna z wielu danych na ten temat.
W 2022 roku Komisja Europejska przyjęła strategiÄ™ UE na rzecz zrównoważonych wyrobów wÅ‚ókienniczych w obiegu zamkniÄ™tym. Jej celem jest, aby do 2030 roku odzież wprowadzana na rynek UE byÅ‚a trwaÅ‚a i nadajÄ…ca siÄ™ do recyklingu, w znacznym stopniu wykonana z wÅ‚ókien wtórnych, wolna od substancji niebezpiecznych i produkowana z poszanowaniem praw socjalnych i Å›rodowiska. Konsumenci majÄ… dÅ‚użej korzystać z wysokiej jakoÅ›ci wyrobów wÅ‚ókienniczych po przystÄ™pnej cenie, a opÅ‚acalne ekonomicznie usÅ‚ugi w zakresie ponownego użycia i naprawy tych produktów powinny być powszechnie dostÄ™pne.
W konkurencyjnym, odpornym i innowacyjnym sektorze wÅ‚ókienniczym producenci majÄ… ponosić odpowiedzialność za swoje produkty w caÅ‚ym Å‚aÅ„cuchu wartoÅ›ci, także wtedy, gdy stanÄ… siÄ™ one odpadami. Ekosystem wÅ‚ókienniczy o obiegu zamkniÄ™tym ma siÄ™ rozwijać dziÄ™ki wystarczajÄ…cym zdolnoÅ›ciom w zakresie innowacyjnego recyklingu wÅ‚ókien, natomiast spalanie i skÅ‚adowanie odzieży zostanie ograniczone do minimum.
– Plany sÄ… takie, żeby caÅ‚a branża mody skupiÅ‚a siÄ™ na ekonomii cyrkularnej. Ma to być zwrócenie uwagi w kierunku recyklingu, upcyklingu, identyfikowalnoÅ›ci caÅ‚ego Å‚aÅ„cucha wartoÅ›ci w branży odzieżowej, transparentnoÅ›ci i na to, dlaczego ciÄ…gle jest ona trudnym tematem. Poszczególne etapy czÄ™sto nie sÄ… możliwe do wykazania przez marki odzieżowe – wyjaÅ›nia Ewelina Antonowicz. – Dodatkowo ma powstać coÅ› w rodzaju paszportu produktu. BÄ™dzie on pokazywaÅ‚ drogÄ™, którÄ… koÅ„cowy produkt przeszedÅ‚, co też pomoże osiÄ…gać tÄ™ transparentność. Kolejny punkt to wszystkie dziaÅ‚ania przeciwko marnotrawstwu surowców, które rzeczywiÅ›cie można inaczej zawrócić do obiegu, a do tej pory nie byÅ‚o to robione. Komisja Europejska w tym pomaga i stara siÄ™ skÅ‚onić i zmusić do tego przemysÅ‚.
Komisja argumentuje, że co roku w UE wyrzuca siÄ™ okoÅ‚o 5,8 mln t wyrobów wÅ‚ókienniczych, czyli okoÅ‚o 11 kg na osobÄ™, a co sekundÄ™ gdzieÅ› na Å›wiecie Å‚adunek jednej ciężarówki z wyrobami wÅ‚ókienniczymi trafia na skÅ‚adowisko lub jest spalany. NajwiÄ™kszy udziaÅ‚ w konsumpcji wyrobów wÅ‚ókienniczych w UE ma odzież (81 proc.). Jak wskazujÄ… dane z raportu „Zrównoważony rynek modowy. Przewodnik po strategii UE na rzecz zrównoważonych wyrobów wÅ‚ókienniczych o obiegu zamkniÄ™tym” UNGCP oraz Instytutu Zrównoważonego Rozwoju i Åšrodowiska Uczelni Åazarskiego, w latach 1995–2020 liczba kupowanych ubraÅ„ siÄ™ podwoiÅ‚a, ale za to obniżyÅ‚a siÄ™ ich jakość. W ciÄ…gu ostatnich 20 lat czas użytkowania odzieży skróciÅ‚ siÄ™ o 36 proc., przy czym każde z ubraÅ„ byÅ‚o używane Å›rednio siedem lub osiem razy. Zgodnie z prognozami sprzedaż w sektorze mody ma wzrosnąć o 63 proc. do 2030 roku.
Problem w tym, że Å›wiatowy przemysÅ‚ mody nadal dziaÅ‚a w prawie caÅ‚kowicie liniowym systemie: kup, zaÅ‚óż, szybko wyrzuć i natychmiast siÄ™gnij po coÅ› nowego. Mniej niż 1 proc. tego, co już zostaÅ‚o wyprodukowane, zostaje przetworzone na nowe wÅ‚ókna do produkcji odzieży, a 87 proc. trafia na wysypisko lub jest spalane.
Wraz z rosnÄ…cÄ… produkcjÄ… i sprzedażą zwiÄ™ksza siÄ™ także negatywny wpÅ‚yw sektora tekstylnego na klimat. WedÅ‚ug Europejskiej Agencji Åšrodowiska produkcja ubraÅ„, obuwia i domowych tekstyliów w 2017 roku odpowiadaÅ‚a za emisje 654 kg ekwiwalentu CO2 na jednego mieszkaÅ„ca UE, co czyni ten przemysÅ‚ piÄ…tym najwiÄ™kszym źródÅ‚em-emitentem powiÄ…zanym z prywatnÄ… konsumpcjÄ…. Dodatkowo zużywa ok. 79 mld l wody rocznie i odpowiada za 20 proc. przemysÅ‚owego zatrucia wody.
– MyÅ›lÄ™, że biznes mody Å›ciÅ›le powinien wspóÅ‚pracować z organizacjami pozarzÄ…dowymi, rzÄ…dowymi, z konsumentami, ze strategami, którzy też wyciÄ…gajÄ… rÄ™kÄ™ i chcÄ… pomóc w zmianach, które nadejdÄ… – przekonuje prezeska Fashion Revolution Polska. – Im wczeÅ›niej marki odzieżowe wezmÄ… sobie, mówiÄ…c kolokwialnie, do serca te zmiany i to, co nas czeka, tym lepiej i taniej dla samych nich, dla caÅ‚ego Å›rodowiska operacyjnego firmy, ale też dla nas jako dla ogóÅ‚u, majÄ…c na uwadze postÄ™pujÄ…cy kryzys klimatyczny. W trosce o obecne i przyszÅ‚e pokolenia firmy modowe majÄ… obowiÄ…zek dostosować siÄ™ do tych zmian.
Punktem wyjÅ›cia do dyskusji na temat Å‚aÅ„cucha dostaw w przemyÅ›le wÅ‚ókienniczym byÅ‚a katastrofa w Szabharze w Bangladeszu w kwietniu 2013 roku, kiedy zawaliÅ‚ siÄ™ oÅ›miokondygnacyjny budynek, w którym pracowali pracownicy szwalni, szyjÄ…cy na potrzeby tzw. przemysÅ‚u fast fashion w krajach rozwiniÄ™tych. W jej wyniku zginęło 1127 osób, gÅ‚ównie szwaczek, a okoÅ‚o 2500 odniosÅ‚o obrażenia. ZostaÅ‚a ona uznana za najwiÄ™kszÄ… katastrofÄ™ budowlanÄ… pod wzglÄ™dem liczby ofiar Å›miertelnych w czasach wspóÅ‚czesnych. StÄ…d narodziÅ‚a siÄ™ potrzeba zwiÄ™kszenia transparentnoÅ›ci branży wÅ‚ókienniczej, wykorzystujÄ…cej do tej pory taniÄ… siÅ‚Ä™ roboczÄ… w ubogich krajach Azji, zatrudnianÄ… w niebezpiecznych warunkach, np. w budynkach nieprzystosowanych do pracy ciężkich maszyn. Wszystko w celu minimalizowania kosztów i maksymalizowania zysków.
Po katastrofie przez kraje rozwiniÄ™te przetoczyÅ‚y siÄ™ protesty konsumentów. W ich wyniku wÅ‚aÅ›ciciele globalnych sklepów z taniÄ… odzieżą zobowiÄ…zali siÄ™ do podpisania i wdrażania porozumienia majÄ…cego na celu ochronÄ™ przeciwpożarowÄ… oraz zwiÄ™kszenie bezpieczeÅ„stwa budynków fabryk w Bangladeszu, w tym zobowiÄ…zanie do niezależnych inspekcji i publikowania raportów, napraw i remontów, szkoleÅ„ dla pracowników, a także do zrywania kontraktów z zakÅ‚adami, które nie przestrzegajÄ… niezbÄ™dnych procedur BHP.
– HasÅ‚o „Who made my clothes”, czyli „Kto zrobiÅ‚ moje ubranie?”, przebija siÄ™ od poczÄ…tku dziaÅ‚alnoÅ›ci organizacji Fashion Revolution. I ono mówi o ciekawoÅ›ci, motywacji i dociekliwoÅ›ci wszystkich aktorów branży odzieżowej chcÄ…cych dowiedzieć siÄ™, jak realnie wyglÄ…da Å›wiat mody zza kulis i jak on siÄ™ zmienia na lepsze – tÅ‚umaczy Ewelina Antonowicz. – WspóÅ‚praca to jest kluczowy element, żeby wypracować zmiany, które sÄ… konieczne i oczekiwane ze wszystkich stron. UsÅ‚ugi zwiÄ…zane z recyklingiem, upcyklingiem, wypożyczaniem, wspóÅ‚dzieleniem, wymianÄ…, drugim obiegiem powinny rzeczywiÅ›cie wchodzić na salony, być mocno zaznaczone jako normalne, konieczne i żeby móc to skalować dalej, a potem mierzyć efekty w porównaniu do tego, jak byÅ‚o kiedyÅ›, a jak chcemy, żeby wyglÄ…daÅ‚a branża mody w Å›wiecie idealnym.
O koniecznoÅ›ci zmiany fast fashion na slow fashion eksperci z branży rozmawiali podczas jednego z Thursday Gathering. To cykliczne spotkania spoÅ‚ecznoÅ›ci innowatorów, które stanowiÄ… dobrÄ… okazjÄ™ do omówienia najważniejszych trendów gospodarczych, spoÅ‚ecznych i technologicznych. Organizatorem otwartych dla wszystkich zainteresowanych spotkaÅ„ jest Fundacja Venture Café Warsaw.