Jazda po mniej niż piÄ™ciu godzinach snu jest tak samo niebezpieczna jak jazda pod wpÅ‚ywem alkoholu – wykazali australijscy naukowcy. Kiedy kierowca nie jest wypoczÄ™ty, ryzyko doprowadzenia przez niego do wypadku wzrasta nawet dwukrotnie. Nawet co piÄ…ty wypadek, do którego dochodzi na drogach, to skutek zmÄ™czenia. W zwiÄ…zku z wynikami analizy pojawia siÄ™ postulat penalizacji wsiadania za kierownicÄ™ w stanie zmÄ™czenia. Problem polega jednak na tym, że jego poziom nie jest Å‚atwo mierzalny, a badania na razie nie da siÄ™ przeprowadzić poza laboratorium.
– StopieÅ„ upoÅ›ledzenia zdolnoÅ›ci zwiÄ…zany z iloÅ›ciÄ… snu poprzedniej nocy można porównać do ryzyka obserwowanego w przypadku spożycia alkoholu. Na podstawie badaÅ„, których oceny i metaanalizy dokonaliÅ›my, ustaliliÅ›my, że przy stężeniu alkoholu we krwi rzÄ™du 0,05 [czyli 0,5 promila – red.] ryzyko jest takie samo jak w przypadku, gdy kierowca przespaÅ‚ poprzedniej nocy pięć godzin lub mniej – mówi w rozmowie z agencjÄ… Newseria Innowacje dr Madeline Sprajcer z Instytutu Appleton na uczelni Central Queensland University w Adelaide w Australii PoÅ‚udniowej.
Badanie, jakie przeprowadzili australijscy naukowcy, byÅ‚o prowadzone w formie przeglÄ…du systematycznego. Po przeanalizowaniu literatury przedmiotu, a także wyników dotychczasowych ponad 60 badaÅ„ laboratoryjnych i terenowych badacze doszli do wniosku, że po szeÅ›ciu lub siedmiu godzinach snu zwykle obserwuje siÄ™ umiarkowany poziom upoÅ›ledzenia zdolnoÅ›ci bezpiecznego prowadzenia pojazdu. Zgodnie z tym prawdopodobieÅ„stwo spowodowania wypadku jest o okoÅ‚o 30 proc. wiÄ™ksze niż wówczas, gdy kierowca spaÅ‚ ponad osiem godzin i jest wypoczÄ™ty. Z kolei po czterech lub piÄ™ciu godzinach snu wystÄ™pujÄ… duże spadki wydajnoÅ›ci jazdy i okoÅ‚o dwukrotnie wiÄ™ksze prawdopodobieÅ„stwo doprowadzenia do wypadku.
– Na podstawie naszego badania możemy okreÅ›lić minimalnÄ… ilość snu w noc poprzedzajÄ…cÄ… prowadzenie pojazdu na poziomie piÄ™ciu godzin, jednak najlepiej być w peÅ‚ni wypoczÄ™tym po przespaniu siedmiu, oÅ›miu czy dziewiÄ™ciu godzin. Aby sformuÅ‚ować prosty punkt odniesienia, można powiedzieć, że jeÅ›li dana osoba przespaÅ‚a mniej niż pięć godzin, raczej nie powinna prowadzić – podkreÅ›la dr Madeline Sprajcer. – WystarczajÄ…ca ilość snu jest bardzo ważna, aby móc efektywnie funkcjonować. ZmÄ™czenie wpÅ‚ywa nie tylko na zdolnoÅ›ci poznawcze, przez co rozumie siÄ™ czas reakcji, pamięć, zdolność do wykonywania zÅ‚ożonych zadaÅ„ – wszelkich czynnoÅ›ci niezbÄ™dnych do codziennego funkcjonowania, także spoÅ‚ecznego. WystarczajÄ…ca ilość snu jest bardzo ważna także ze wzglÄ™dów zdrowotnych. Niedobory snu mogÄ… niekorzystnie wpÅ‚ywać na zdrowie psychiczne i fizyczne.
Wyniki analizy stanowiÄ… punkt wyjÅ›cia do dyskusji o tym, czy można karać za kierowanie pojazdu w stanie zmÄ™czenia analogicznie do prowadzenia po spożyciu alkoholu. Problematyczne byÅ‚oby jednak egzekwowanie tego typu przepisów. O ile w przypadku jazdy pod wpÅ‚ywem alkoholu można szybko przeprowadzić badanie alkomatem podczas kontroli drogowej, o tyle poziom zmÄ™czenia nie jest mierzalny w analogiczny sposób. Poza tym Å‚Ä…czenie alkoholu i prowadzenia auta to kwestia wyboru, na brak snu wiele osób nie ma jednak wpÅ‚ywu, np. osoby z problemem bezsennoÅ›ci, mÅ‚odzi rodzice czy pracownicy zmianowi.
– GdybyÅ›my mieli wprowadzić pewnego rodzaju kary za jazdÄ™ bez wystarczajÄ…cej iloÅ›ci odpoczynku, prawdopodobnie miaÅ‚yby one zastosowanie w przypadku wystÄ…pienia wypadku samochodowego. Na przykÅ‚ad gdy kierowca spowoduje wypadek i zostanie stwierdzone na podstawie nowych przepisów, że prowadziÅ‚ pojazd bez wystarczajÄ…cego odpoczynku, być może mógÅ‚by zostać uznany za niezdolnego do prowadzenia pojazdu ze wzglÄ™du na zmÄ™czenie i pociÄ…gniÄ™ty do odpowiedzialnoÅ›ci prawnej. Na podstawie prowadzonych przez nas ostatnio konsultacji takie przepisy mogÅ‚yby mieć racjÄ™ bytu – ocenia badaczka z CQUniversity.
Potencjalne urzÄ…dzenie sÅ‚użące do testowania poziomu zmÄ™czenia musiaÅ‚oby być tak zbudowane, by szybko przeanalizować dane zebrane przez czujniki czynnoÅ›ci fizjologicznych. Konieczne byÅ‚oby dostarczenie danych w postaci zapisu EKG, EMG, reakcji skórno-galwanicznej (GSR) i oddechu. Na razie takie badania możliwe sÄ… do przeprowadzenia wyÅ‚Ä…cznie w warunkach laboratoryjnych. JedynÄ… strategiÄ… mogÄ…cÄ… ograniczyć zjawisko prowadzenia samochodu przez przemÄ™czonych kierowców jest wiÄ™c kampania informacyjna.
– Mam nadziejÄ™, że to badanie zapoczÄ…tkuje dyskusjÄ™ na temat wprowadzenia kar dla zmÄ™czonych kierowców lub chociażby poprawi stan wiedzy spoÅ‚eczeÅ„stwa i uÅ›wiadomi ludziom, jaki wpÅ‚yw ma niewystarczajÄ…ca ilość snu na zdolność do prowadzenia pojazdów – uważa dr Madeline Sprajcer.
Naukowcy z Politechniki GdaÅ„skiej, opierajÄ…c siÄ™ na policyjnych statystykach, już kilka lat temu wskazywali, że zmÄ™czenie kierowcy byÅ‚o przyczynÄ… 1–3 proc. wypadków na drogach publicznych. Jednak w przypadku zdarzeÅ„, do których doszÅ‚o na drogach krajowych, ekspresowych i autostradach, odsetek ten wzrastaÅ‚ do 20 proc.
