Na koniec grudnia 2021 roku na przeszczep narzÄ…du oczekiwaÅ‚o blisko 1,8 tys. osób, z czego tysiÄ…c na nowÄ… nerkÄ™. W pandemii liczba przeszczepów tego narzÄ…du znaczÄ…co spadÅ‚a, podobnie jak w przypadku wÄ…troby. ZmalaÅ‚a również liczba zmarÅ‚ych dawców kwalifikujÄ…cych siÄ™ do pobrania narzÄ…dów. Z drugiej strony istotnie wzrosÅ‚a liczba przeszczepów serca i pÅ‚uca. – W ciÄ…gu ostatnich dwóch lat musieliÅ›my siÄ™ nauczyć, jak postÄ™pować w pandemicznych warunkach, a 2020 rok byÅ‚ pod tym wzglÄ™dem przeÅ‚omowy, ponieważ przygotowywaliÅ›my siÄ™ do przeformuÅ‚owania procedur covidowych – podkreÅ›lajÄ… przedstawiciele Narodowego Instytutu Kardiologii w Warszawie z okazji przypadajÄ…cego 26 stycznia Ogólnopolskiego Dnia Transplantacji.
– W porównaniu do caÅ‚ej Europy pod wzglÄ™dem transplantologii Polska jest takim dobrym Å›redniakiem. Dobrze obrazuje to liczba przeszczepów nerek, które przelicza siÄ™ na 1 mln populacji. NiewÄ…tpliwie liderami sÄ… Hiszpanie, gdzie przeszczepia siÄ™ Å›rednio 50 nerek na milion mieszkaÅ„ców, dalej plasujÄ… siÄ™ Chorwaci i Belgowie. U nas to jest Å›rednio 25 przeszczepów na milion. Niestety tutaj widzimy tendencjÄ™ spadkowÄ… zwiÄ…zanÄ… z COVID-em, w 2021 roku tych przeszczepów byÅ‚o tylko 20 w przeliczeniu na 1 mln Polaków. W pandemii ewidentnie notujemy spadek przeszczepieÅ„ nerek i wÄ…troby – mówi agencji Newseria prof. dr hab. n. med. PrzemysÅ‚aw Leszek z Kliniki NiewydolnoÅ›ci Serca i Transplantologii w Narodowym Instytucie Kardiologii.
WedÅ‚ug raportu Centrum Poltransplant skutki pandemii SARS-CoV-2 nie ominęły polskiej transplantologii. Po poczÄ…tkowym okresie niepewnoÅ›ci i przeorganizowania w sÅ‚użbie zdrowia aktywność donacyjna i transplantacyjna powróciÅ‚y, choć w mniejszym zakresie niż wczeÅ›niej. W 2020 roku do biura koordynacji Poltransplantu wpÅ‚ynęło 529 zgÅ‚oszeÅ„ potencjalnych zmarÅ‚ych dawców narzÄ…dów, czyli o 110 (19 proc.) mniej niż w przedpandemicznym 2019 roku. W 393 spoÅ›ród tych zgÅ‚oszonych przypadków (74 proc.) od zmarÅ‚ego dawcy udaÅ‚o siÄ™ pobrać narzÄ…dy do przeszczepu. W ubiegÅ‚ym roku byÅ‚o 396 dawców rzeczywistych.
– W Polsce istotnym problemem jest liczba zmarÅ‚ych dawców. My dbamy o to, żeby oÅ›rodki ich przygotowywaÅ‚y, ale i tutaj widzimy istotny spadek. O ile jeszcze w 2019 roku byÅ‚o ich ok. 500, o tyle już w ubiegÅ‚ym roku nieco ponad 300. I to jest efekt COVID-19. LiczÄ™, że jeÅ›li pandemia siÄ™ skoÅ„czy, to wrócimy do wyjÅ›ciowych wartoÅ›ci z 2019 roku, ale musimy zwiÄ™kszać liczbÄ™ dawców, tak jak to robiÄ… Hiszpanie, Chorwaci i Belgowie – mówi prof. PrzemysÅ‚aw Leszek.
W sumie w 2020 roku w Polsce przeprowadzono 1183 przeszczepów narzÄ…dów od zmarÅ‚ych dawców. W ubiegÅ‚ym roku byÅ‚o ich 1274.
– W pandemii liczba przeszczepieÅ„ w Polsce spadÅ‚a z prawie z 1,5 tys. do 1,3 tys. i to jest zÅ‚a wiadomość. Natomiast sÄ… takie przeszczepy, które wiodÄ… prym. To nerka i wÄ…troba, na trzecim miejscu znajduje siÄ™ serce, a na czwartym pÅ‚uco. O ile jeszcze w 2019 roku mieliÅ›my w Polsce 147 przeszczepów serca, o tyle w 2021 byÅ‚o ich już 200, wiÄ™c tu nastÄ…piÅ‚ wzrost – mówi ekspert Narodowego Instytutu Kardiologii.
W ubiegÅ‚ym roku przeprowadzono w sumie 709 przeszczepów nerki i 277 przeszczepów wÄ…troby od zmarÅ‚ych dawców. Pandemia znaczÄ…co zmniejszyÅ‚a te statystyki – w 2019 roku byÅ‚o ich odpowiednio 907 i 330. W ostatnich dwóch latach wzrosÅ‚a za to liczba przeszczepów pÅ‚uc – z 57 w 2019 roku do 68 w ubiegÅ‚ym roku. WiÄ™cej jest także przeszczepianych serc – w ubiegÅ‚ym roku przeprowadzono 200 takich zabiegów, a w 2019 roku 145 – co jest zwiÄ…zane m.in. z politykÄ… kwalifikowania do takich zabiegów przez kardiologów i kardiochirurgów.
– My po prostu dużo bardziej rozszerzyliÅ›my wskazania co do dawców. Kwalifikujemy również dawców, którzy przed pandemiÄ… nie byliby kwalifikowani – wyjaÅ›nia prof. PrzemysÅ‚aw Leszek. – Natomiast bardzo istotne jest to, że dawca przed pobraniem narzÄ…du jest dokÅ‚adnie badany, wiÄ™c pacjent jest bezpieczny. Wiele pracy jest wÅ‚ożone w przygotowanie narzÄ…dów do pobrania. Jeszcze w oÅ›rodku, gdzie leży dawca, wykonywana jest tomografia komputerowa, co wiąże siÄ™ po części z COVID-em, wykonywane jest echo serca, a jeÅ›li trzeba koronarografia bÄ…dź inne badanie oceniajÄ…ce przepÅ‚yw w naczyniach wieÅ„cowych. Tak wiÄ™c ten narzÄ…d jest bardzo dokÅ‚adnie wybrany i wyselekcjonowany, żeby byÅ‚ bezpieczny dla naszego pacjenta.
W 2020 roku przeszczepiono także 31 nerek i 28 fragmentów wÄ…troby pobranych od żywych dawców, szczęśliwie nie odnotowano też przy tym żadnego przypadku przeniesienia zakażenia SARS-CoV-2 od dawcy do biorcy przeszczepu. W ubiegÅ‚ym roku te liczby wyniosÅ‚y odpowiednio 44 i 20.
– Na przestrzeni 10 lat w polskiej transplantologii dużo mówi siÄ™ o pobraniach i przeszczepieniach nerki od żywych dawców, jednak to wciąż za maÅ‚o wzglÄ™dem czekajÄ…cych biorców. NerkÄ™ od dawcy żywego można pobrać od bliskiej, spokrewnionej genetycznie lub emocjonalnie osoby. Dawca żywy to osoba zdrowa, jest wnikliwie zbadana i pozostaje pod opiekÄ… oÅ›rodka transplantacyjnego przed donacjÄ… nerki, w jej trakcie i po niej. W tej kwestii nadal potrzebna jest edukacja, m.in. w stacjach dializ, poradniach nefrologicznych, kierowana do pacjentów, lecz przede wszystkim do ich bliskich, że pobranie nerki od dawcy żywego jest bezpieczne – mówi dr n. o zdr. Aleksandra Tomaszek, psycholożka z Narodowego Instytutu Kardiologii w Warszawie.
Jak zauważa Centrum Poltransplant, mimo trudnoÅ›ci wynikajÄ…cych z reżimów sanitarnych w pandemii udaÅ‚o siÄ™ także wypracować zasady bezpiecznego dawstwa i przeszczepiania narzÄ…dów od dawców żywych.
– W ciÄ…gu ostatnich dwóch lat musieliÅ›my siÄ™ nauczyć, jak postÄ™pować w pandemicznych warunkach, uszczelniliÅ›my procedury, by móc bezpiecznie pobierać i przeszczepiać narzÄ…dy. NauczyliÅ›my siÄ™ również pracować w bardzo traumatycznych, również dla personelu medycznego, warunkach, dajÄ…c jednoczeÅ›nie ogrom wsparcia psychologicznego pacjentom i ich rodzinom. ZostaliÅ›my skonfrontowani z różnymi, czasami bardzo silnymi emocjami zwiÄ…zanymi ze Å›mierciÄ…, z emocjami, z którymi sobie radzimy, by móc ratować życie naszych pacjentów. Transplantacja daje życie, a każde życie jest dla nas ważne – podkreÅ›la Aleksandra Tomaszek.
Dlatego w procesie transplantacji tak ważne jest wsparcie psychologów.
– Ważna jest staÅ‚a wspóÅ‚praca psychologa w przygotowaniu pacjentów do przeszczepienia. Pomaga on obniżyć lÄ™k pacjenta, zrozumieć procedury i zasady wspóÅ‚pracy pacjenta i jego rodziny z personelem medycznym, zrozumieć i pogodzić siÄ™ z etapami choroby, zaakceptować obecnÄ… sytuacjÄ™, wyznaczyć cele na przyszÅ‚ość oraz podjąć aktywnoÅ›ci zawodowe – wymienia psycholożka z Narodowego Instytutu Kardiologii w Warszawie.
ÅyżkÄ… dziegciu w beczce miodu jest jednak fakt, że obostrzenia pandemiczne przeÅ‚ożyÅ‚y siÄ™ na mniejszÄ… liczbÄ™ pacjentów kwalifikowanych do leczenia przeszczepieniem narzÄ…du. Na koniec 2021 roku na Krajowej LiÅ›cie OczekujÄ…cych na Przeszczepienie byÅ‚o zarejestrowanych 1779 osób, z których najwiÄ™cej (985) czekaÅ‚o na przeszczep nerki. W kolejce po nowÄ… wÄ…trobÄ™ oczekiwaÅ‚o 138 osób, serce – 411, a pÅ‚uco – 163.
Ze statystyk Poltransplantu wynika, że w 2020 roku wartość wskaźnika donacji dla caÅ‚ej Polski wyniosÅ‚a 10,2 dawcy na każdy 1 mln mieszkaÅ„ców, a rok wczeÅ›niej byÅ‚o to 13,1. Ten wskaźnik byÅ‚ najwyższy w województwie pomorskim (20 dawców na 1 mln).
– Ważne, abyÅ›my na temat pobrania naszych narzÄ…dów po Å›mierci rozmawiali z bliskimi. Ważne, by oni wiedzieli, jaka jest nasza decyzja i zdanie na temat transplantacji. Nasza rodzina powinna znać nasze stanowisko w tej kwestii. DziÄ™ki temu lekarz lub koordynator, który rozmawia z rodzinÄ… na temat transplantacji, usÅ‚yszy od niej naszÄ… decyzjÄ™. Podczas takiej rozmowy jest bardzo dużo silnych emocji i możemy nasze rodziny odciążyć tym, że bÄ™dÄ… znaÅ‚y nasze stanowisko za życia. PamiÄ™tajmy, że nikt z personelu medycznego nie pyta rodzinÄ™ o zgodÄ™ na temat pobrania narzÄ…dów do transplantacji, lecz pyta, jaka byÅ‚a decyzja zmarÅ‚ego za życia – podkreÅ›la Aleksandra Tomaszek.
Z przeprowadzonych kilka lat temu badaÅ„ CBOS wynika, że idea transplantacji narzÄ…dów w celu ratowania życia lub przywracania zdrowia cieszy siÄ™ w Polsce niemal powszechnÄ… aprobatÄ… (93 proc.). OÅ›miu na 10 dorosÅ‚ych Polaków zgadza siÄ™, by po Å›mierci pobrano z ich ciaÅ‚a narzÄ…dy do przeszczepów i tylko co dziewiÄ…ty (11 proc.) jest temu przeciwny. Mimo to aż 3/4 Polaków nigdy nie rozmawiaÅ‚o z bliskimi na temat przekazania swoich narzÄ…dów po Å›mierci.