– Dane zarówno z Polski, jak i z badaÅ„ miÄ™dzynarodowych pokazujÄ…, że ok. 10 proc. pacjentów hospitalizowanych w placówkach medycznych doznaje zdarzeÅ„ niepożądanych – mówi BartÅ‚omiej Chmielowiec, Rzecznik Praw Pacjenta. Jak podkreÅ›la, bÅ‚Ä™dy medyczne to problem o dużej skali, do którego rozwiÄ…zania ma siÄ™ przyczynić procedowany wÅ‚aÅ›nie projekt ustawy o jakoÅ›ci w opiece zdrowotnej i bezpieczeÅ„stwie pacjenta. ZakÅ‚ada on m.in. utworzenie tzw. Rejestru ZdarzeÅ„ Niepożądanych, czyli ogólnokrajowej niejawnej bazy danych o bÅ‚Ä™dach medycznych. Nie czekajÄ…c na ustawÄ™, RPP prowadzi taki rejestr od poczÄ…tku tego roku. Do tej pory wpÅ‚ynęło do niego ponad 520 zgÅ‚oszeÅ„.
– PodzieliliÅ›my te zgÅ‚oszenia na trzy kategorie. Po pierwsze, te, które dotyczÄ… kwestii klinicznych, czyli szeroko rozumianego procesu terapeutycznego, po drugie, kwestii organizacyjnych i po trzecie – spraw pozostaÅ‚ych – mówi agencji Newseria Biznes BartÅ‚omiej Chmielowiec, Rzecznik Praw Pacjenta. – WÅ›ród sygnaÅ‚ów, które do nas trafiajÄ…, sÄ… wÅ‚aÅ›nie te dotyczÄ…ce np. pozostawienia ciaÅ‚a obcego w polu operacyjnym, bÅ‚Ä™dów diagnostycznych czy opóźnienia w postawieniu diagnozy. Dotyczy to zwÅ‚aszcza szpitalnych oddziaÅ‚ów ratunkowych. SÄ… również kwestie zwiÄ…zane z samowolnym opuszczeniem placówki medycznej przez pacjenta, kwestie samobójstw. MieliÅ›my również takie zgÅ‚oszenia, które zakwalifikowaliÅ›my do kategorii „pozostaÅ‚e”, zwiÄ…zane np. z molestowaniem czy mobbingiem. Takich zdarzeÅ„ mieliÅ›my do tej pory dziewięć.
Biuro Rzecznika Praw Pacjenta prowadzi rejestr zdarzeÅ„ niepożądanych od poczÄ…tku tego roku. Jak podkreÅ›la BartÅ‚omiej Chmielowiec, wdrożenie kompleksowego systemu rejestrowania i oceny zdarzeÅ„ niepożądanych jest istotne dla poprawy standardów bezpieczeÅ„stwa i w przyszÅ‚oÅ›ci pozwoli na wdrożenie wÅ‚aÅ›ciwych dziaÅ‚aÅ„ naprawczych. To o tyle istotne, że już wkrótce prowadzenie rejestru takich zdarzeÅ„ może być obowiÄ…zkowe.
– Projekt ustawy o jakoÅ›ci i bezpieczeÅ„stwie pacjenta zakÅ‚ada, że Rejestr ZdarzeÅ„ Niepożądanych bÄ™dzie prowadzony dwutorowo. Z jednej strony bÄ™dzie to rejestr zdarzeÅ„ zgÅ‚aszanych przez placówki medyczne, a z drugiej zgÅ‚aszanych przez samych pacjentów – mówi Rzecznik Praw Pacjenta.
Jak wyjaÅ›niono w ocenie skutków wspomnianego projektu, dziÅ› szpitale mogÄ… prowadzić takie rejestry na zasadzie dobrowolnoÅ›ci – w ramach celu, jakim jest uczenie siÄ™ na bÅ‚Ä™dach. To jednak powoduje, że nie wszystkie placówki je wdrażajÄ…. Poza tym brak nadzoru nad tym systemem sprawia, że prawdopodobnie znaczna część zdarzeÅ„ nie jest zgÅ‚aszana w obawie przed konsekwencjami prawnymi. Ze wzglÄ™du na brak dostatecznej ochrony prawnej czÄ™sto zgÅ‚aszane sÄ… zdarzenia, które w wiÄ™kszoÅ›ci nie stanowiÅ‚y zagrożenia dla pacjenta oraz w których personel medyczny nie miaÅ‚ bezpoÅ›redniego udziaÅ‚u.
Rejestr Zdarzeń Niepożądanych, prowadzony przez ministra zdrowia, ma być obowiązkowy i niejawny. Wprowadzenie takiego obowiązku wymaga także wdrożenia nadzoru nad tym systemem, co czyni go systemem dwupoziomowym.
– Na podstawie zgÅ‚oszonych zdarzeÅ„ niepożądanych bÄ™dzie można ukierunkować pewne dziaÅ‚ania Ministerstwa Zdrowia, Rzecznika Praw Pacjenta i placówek medycznych oraz wydać rekomendacje w zakresie bezpieczeÅ„stwa pacjentów. To ma sÅ‚użyć temu, aby wyciÄ…gać wnioski, zastanowić siÄ™ i wskazać konkretnej placówce medycznej, co ma poprawić w swoich dziaÅ‚aniach, co byÅ‚o wykonane źle, co należy zmienić, żeby do takich sytuacji nie dochodziÅ‚o w przyszÅ‚oÅ›ci. Trzeba też siÄ™ zastanowić, czy być może coÅ› źle dziaÅ‚a w systemie, być może pewne rozwiÄ…zania prawne sprzyjajÄ… temu, aby powstaÅ‚y zdarzenia niepożądane, i być może coÅ› należy poprawić na przyszÅ‚ość – podkreÅ›la ekspert.
To wÅ‚aÅ›nie na skutek zgÅ‚aszanych pomyÅ‚ek podczas operacji w 2010 roku wprowadzono do szpitali okoÅ‚ooperacyjnÄ… kartÄ™ kontrolnÄ…, która gromadzi wszystkie informacje na temat pacjenta, jego badaÅ„, planowanej operacji. Innym przykÅ‚adem jest wdrożenie w 2015 roku systemu Triage na szpitalnych oddziaÅ‚ach ratunkowych, który polega na tym, że pacjenci sÄ… badani niezwÅ‚ocznie i oznaczani kolorami pod wzglÄ™dem najpilniejszych potrzeb. W ten sposób nie powinno dochodzić do sytuacji, w której pacjent najbardziej potrzebujÄ…cy pomocy czeka w dÅ‚ugiej kolejce na konsultacje z lekarzem.
Jak wskazuje Rzecznik Praw Pacjenta, zdarzenia niepożądane dotyczÄ… Å›rednio co 10. pacjenta hospitalizowanego w placówce medycznej. W Polsce skalÄ™ tego problemu obrazujÄ… też dane przytaczane przez Ministerstwo Zdrowia, z których wynika, że w 2019 roku do wojewódzkich komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych skierowano 861 wniosków, z czego 1/5 dotyczyÅ‚a Å›mierci pacjenta. Natomiast w 2018 roku polska prokuratura wszczęła 2217 spraw o bÅ‚Ä™dy medyczne, a do sÄ…dów cywilnych wpÅ‚ynęło 857 pozwów w sprawach o naprawienie szkody wyrzÄ…dzonej przez sÅ‚użbÄ™ zdrowia.
– Jako kraj zaczynamy podchodzić do tego na poważnie – mówi BartÅ‚omiej Chmielowiec. – Dane amerykaÅ„skie wskazujÄ…, że w tamtejszych szpitalach z powodu bÅ‚Ä™dów medycznych umiera przedwczeÅ›nie miÄ™dzy 44 a 100 tys. pacjentów rocznie. To pokazuje skalÄ™ zjawiska. W krajach Europy Zachodniej już dawno siÄ™ zorientowano, że to jest bardzo poważny problem, bo zdarzenia niepożądane generujÄ… przedwczesne zgony. Dlatego w tej chwili w caÅ‚ej Europie Zachodniej mówi siÄ™ o budowaniu kultury bezpieczeÅ„stwa. Na to skÅ‚ada siÄ™ m.in. rejestrowanie zdarzeÅ„ niepożądanych oraz wprowadzanie rozwiÄ…zaÅ„ nakÅ‚aniajÄ…cych personel medyczny do tego, żeby te zdarzenia niepożądane zgÅ‚aszać.
KolejnÄ… kwestiÄ…, którÄ… zajmuje siÄ™ procedowany projekt ustawy, jest wprowadzenie systemu no-fault. ZakÅ‚ada on, że po zdarzeniu niepożądanym i jego zgÅ‚oszeniu przez pacjenta nie skupiamy siÄ™ na szukaniu winnego, tylko na okreÅ›leniu, czy do takiego zdarzenia rzeczywiÅ›cie doszÅ‚o, a jeÅ›li tak, to bez zbÄ™dnej zwÅ‚oki pacjentowi wypÅ‚acane jest odszkodowanie.
– Obecnie w Polsce, aby móc dochodzić roszczeÅ„, trzeba skierować sprawÄ™ na drogÄ™ postÄ™powania cywilnego. Jest to proces żmudny, dÅ‚ugotrwaÅ‚y, bardzo kosztowny, bardzo niepewny, bo mniej wiÄ™cej procent wygranych ze strony pacjentów oscyluje okoÅ‚o 45–50 proc., w zależnoÅ›ci od tego, gdzie zostanie skierowane powództwo, czy do sÄ…du rejonowego, czy do sÄ…du okrÄ™gowego. Jest to także proces trudny, bo proces cywilny jest elementem sporu, pozywa siÄ™ drugÄ… stronÄ™, w tym przypadku placówkÄ™ medycznÄ… bÄ…dź też konkretnego lekarza. Trzeba przedstawić Å›wiadków, trzeba przedstawić opinie i dowody potwierdzajÄ…ce zasadność roszczeÅ„. System no-fault od tego odchodzi – wyjaÅ›nia rzecznik.
Ustawa zakÅ‚ada, że pacjent bÄ™dzie mógÅ‚ siÄ™ zgÅ‚osić do Rzecznika Praw Pacjenta, przedstawić tam swoje roszczenie i opisać sytuacjÄ™, a to rolÄ… rzecznika przy wsparciu zespoÅ‚u ekspertów, biegÅ‚ych, specjalistów z zakresu różnych dziedzin medycyny bÄ™dzie ustalenie, czy faktycznie w danej placówce doszÅ‚o do zdarzenia medycznego. JeÅ›li postÄ™powanie to potwierdzi, rzecznik przedstawi propozycjÄ™ wypÅ‚aty odszkodowania. Wszystko to ma nastÄ…pić w ciÄ…gu trzech miesiÄ™cy.
Projekt ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta jest na etapie prac w KPRM. Jak poinformował niedawno minister zdrowia Adam Niedzielski, po uzyskaniu rządowej akceptacji ma trafić do Sejmu we wrześniu.