W trakcie trzech miesiÄ™cy wojny w Ukrainie zniszczonych zostaÅ‚o już prawie 140 muzeów, zabytków i innych obiektów kulturalnych – wynika z danych UNESCO z 31 maja. W wielu regionach wciąż trwajÄ… ciężkie walki, które uniemożliwiajÄ… ocenÄ™ szkód, wiÄ™c w rzeczywistoÅ›ci ta liczba może być dużo wyższa. Zagrożonych uszkodzeniem lub zniszczeniem jest też pięć spoÅ›ród siedmiu obiektów z Listy Å›wiatowego dziedzictwa UNESCO. – SpoÅ‚eczność miÄ™dzynarodowa ma tu do odegrania wielkÄ… rolÄ™ – podkreÅ›la prof. MichaÅ‚ Kleiber, przewodniczÄ…cy Polskiego Komitetu ds. UNESCO, apelujÄ…c o wspólne miÄ™dzynarodowe dziaÅ‚ania na rzecz Å›wiatowych dóbr kultury, które znajdujÄ… siÄ™ w Ukrainie.
– W ostatnich latach wzrosÅ‚a liczba konfliktów zbrojnych na Å›wiecie. Konflikty w Afganistanie czy w Syrii powodowaÅ‚y wielkie straty także, jeÅ›li chodzi o zabytki, i niestety wiele z tych strat byÅ‚o spowodowanych intencjonalnie – mówi agencji Newseria Biznes prof. MichaÅ‚ Kleiber. – To typowe dla wszystkich konfliktów zbrojnych, że agresor próbuje zniszczyć elementy dziedzictwa kulturowego, bo w ten sposób uzyskuje przewagÄ™ psychologicznÄ… nad paÅ„stwem, które zaatakowaÅ‚. Rosjanie robiÄ… to samo.
Wojna w Ukrainie trwa już od ponad trzech miesiÄ™cy. Ofiarami walk i bombardowaÅ„ jest przede wszystkim ludność cywilna i żoÅ‚nierze walczÄ…cy z agresorem, ale konflikt niesie ze sobÄ… także niepowetowane straty w kulturze i dziedzictwie narodowym Ukrainy. Od 24 lutego do 30 maja br. UNESCO zweryfikowaÅ‚o zniszczenie bÄ…dź uszkodzenie 12 muzeów, 26 budynków historycznych, 17 budynków poÅ›wiÄ™conych dziaÅ‚alnoÅ›ci kulturalnej, 15 zabytków, siedmiu bibliotek i 62 miejsc kultu religijnego. To w sumie 139 obiektów, ale ich rzeczywista liczba może siÄ™ okazać o wiele wyższa, bo w wielu regionach Ukrainy wciąż trwajÄ… ciężkie walki, co uniemożliwia ocenÄ™ szkód.
– Zniszczenia poszczególnych miast sÄ… olbrzymie. Zabytki takie jak np. historyczne centrum Lwowa dziÅ› sÄ… jeszcze we w miarÄ™ dobrym stanie, ale kwestiÄ… otwartÄ… jest, czy tak pozostanie. Bomby – zrzucane z premedytacjÄ… lub przypadkowo – wciąż mogÄ… doprowadzić do zniszczeÅ„ – mówi przewodniczÄ…cy Polskiego Komitetu ds. UNESCO.
Na LiÅ›cie Å›wiatowego dziedzictwa UNESCO znajduje siÄ™ siedem obiektów poÅ‚ożonych w Ukrainie. To miÄ™dzy innymi sÅ‚ynny Sobór MÄ…droÅ›ci Bożej z XI wieku z bizantyjskimi mozaikami, który znajduje siÄ™ w Kijowie, historyczne centrum Lwowa, XIX-wieczna rezydencja metropolitów Bukowiny i Dalmacji w Czerniowcach, dziewicze, niemal nienaruszone dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… czÅ‚owieka lasy bukowe Karpat oraz Chersonez Taurydzki – pozostaÅ‚oÅ›ci antycznego, greckiego miasta na Krymie. Jak wskazuje prof. MichaÅ‚ Kleiber, pięć spoÅ›ród siedmiu tych miejsc jest w tej chwili poważnie zagrożonych przez dziaÅ‚ania wojenne.
– Jeden jest na Krymie, wiÄ™c tam Rosjanie akurat nie atakujÄ…. Drugi to las bukowy, który jest blisko polskiej granicy i tam zapewne też nic zÅ‚ego siÄ™ nie stanie. Natomiast pozostaÅ‚e, niezwykle istotne dla Å›wiatowej kultury zabytki sÄ… zagrożone, częściowo już naruszone – mówi.
UkraiÅ„ski minister kultury OÅ‚eksandr Tkaczenko już na poczÄ…tku marca br. alarmowaÅ‚, że rosyjscy żoÅ‚nierze dostali przyzwolenie na niszczenie ukraiÅ„skiego dziedzictwa kulturowego. Zagrożone bombardowaniami, ostrzaÅ‚em i podpaleniem przypadkowym albo celowym sÄ… nie tylko architektura i zabytki UNESCO, ale i bezcenne dzieÅ‚a sztuki. Część z nich – jak np. rzeźba Chrystusa z XIV-wiecznej katedry ormiaÅ„skiej we Lwowie – zostaÅ‚a już przeniesiona do schronów albo ukryta w podziemiach, ale muzea w Ukrainie caÅ‚y czas pracujÄ… nad zabezpieczeniem swoich zbiorów i zachowaniem spuÅ›cizny kulturowej.
Niemal od poczÄ…tku wojny pomagajÄ… im w tym polskie placówki, które wspólnie zawiÄ…zaÅ‚y Komitet Pomocy Muzeom Ukrainy i gromadzÄ… m.in. materiaÅ‚y do pakowania, konserwacji i zabezpieczenia zbiorów oraz laptopy i dyski, które pozwolÄ… je zdigitalizować.
– UNESCO też próbuje organizować jakieÅ› dziaÅ‚ania, choć oczywiÅ›cie żadne negocjacje z agresorem nie wchodzÄ… w grÄ™ – mówi prof. MichaÅ‚ Kleiber. – Polscy i ukraiÅ„scy przedstawiciele UNESCO powoÅ‚ali specjalny zespóÅ‚, którego zadaniem jest zaplanowanie dziaÅ‚aÅ„ umożliwiajÄ…cych ochronÄ™ tych wspaniaÅ‚ych bogactw kulturowych. Nie wiemy, jak bÄ™dzie wyglÄ…daÅ‚a przyszÅ‚ość, bo wszystko zależy od tego, jak bÄ™dÄ… toczyć siÄ™ dalsze zbrojne walki.
PrzewodniczÄ…cy Polskiego Komitetu ds. UNESCO podkreÅ›la też, że ochrona zabytków i Å›wiatowych dóbr kultury, które znajdujÄ… siÄ™ w Ukrainie, wymaga wiÄ™kszego zaangażowania ze strony paÅ„stw Zachodu, które powinny szerzej w tej kwestii wspóÅ‚pracować.
– SpoÅ‚eczność miÄ™dzynarodowa ma do odegrania wielkÄ… rolÄ™. Po pierwsze, powinna mocno uÅ›wiadomić Rosji i caÅ‚emu Å›wiatu, jakie jest znaczenie tych zabytków, powinna je dobrze i precyzyjnie zdefiniować. Nie chodzi tu tylko o obiekty z Listy Å›wiatowego dziedzictwa UNESCO, ale i caÅ‚y szereg innych. Trzeba wzmóc ich ochronÄ™. Wydaje siÄ™, że byÅ‚oby to bardzo dobrze odczytane, gdyby opinia Å›wiata, a w Å›lad za niÄ… decyzje polityczne, pokazywaÅ‚y, że bronimy tych zabytków wspólnie – mówi prof. MichaÅ‚ Kleiber.
