1 sierpnia rozpoczęły siÄ™ obchody 79. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, które miaÅ‚o na celu wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji. Dla kolejnych pokoleÅ„ warszawiaków jest ono symbolem mÄ™stwa i odwagi w walce o niepodlegÅ‚ość. W tegoroczne obchody ponownie wÅ‚Ä…czyÅ‚a siÄ™ Grupa PGE, która podkreÅ›la bardzo ważnÄ…, choć wciąż maÅ‚o znanÄ… rolÄ™ energetyków w wydarzeniach z sierpnia 1944 roku – odbicie z rÄ…k okupantów Elektrowni PowiÅ›le, a potem jej heroicznÄ… obronÄ™, dziÄ™ki której powstaÅ„cza Warszawa byÅ‚a zasilana w energiÄ™ elektrycznÄ…. – My, jako żyjÄ…cy dzisiaj energetycy, czujemy siÄ™ spadkobiercami tych ludzi i tych wartoÅ›ci, które reprezentowali wówczas powstaÅ„cy – mówi prezes zarzÄ…du PGE Wojciech DÄ…browski.
– Obchodzimy w tym roku 79. rocznicÄ™ Powstania Warszawskiego – wielkiego zrywu powstaÅ„czego mieszkaÅ„ców stolicy i żoÅ‚nierzy, którzy 1 sierpnia 1944 roku rozpoczÄ™li walkÄ™ o wolność. My czcimy również pamięć energetyków, którzy brali czynny udziaÅ‚ w Powstaniu Warszawskim i przejÄ™li ElektrowniÄ™ PowiÅ›le. Przez ponad miesiÄ…c dostarczaÅ‚a ona powstaÅ„czej Warszawie energiÄ™ elektrycznÄ…. DziÄ™ki temu Warszawa mogÅ‚a walczyć, dziÄ™ki temu pracowaÅ‚y piekarnie, funkcjonowaÅ‚y szpitale, a powstaÅ„cy mieli energiÄ™ i mogli w pierwszym miesiÄ…cu prowadzić walkÄ™ z niemieckim okupantem – mówi agencji Newseria Biznes Wojciech DÄ…browski.
W Elektrowni PowiÅ›le przez caÅ‚Ä… okupacjÄ™ dziaÅ‚aÅ‚a dobrze zorganizowana konspiracja. DowodziÅ‚ niÄ… ówczesny dyrektor elektrowni, kpt. StanisÅ‚aw Skibniewski „Cubryna”. 1 sierpnia 1944 roku, w dniu wybuchu Powstania Warszawskiego, liczÄ…cy 63 pracowników oddziaÅ‚ „Cubryny”, majÄ…c do dyspozycji zaledwie ok. 25 pistoletów i kilkadziesiÄ…t granatów, stawiÅ‚ czoÅ‚a 180 znacznie lepiej wyposażonym, niemieckim żoÅ‚nierzom i przejÄ…Å‚ kontrolÄ™ nad elektrowniÄ…, co 20 powstaÅ„ców przypÅ‚aciÅ‚o życiem.
Energetycy z PowiÅ›la przez kolejnych 36 dni i nocy walczyli o utrzymanie ciÄ…gÅ‚oÅ›ci dostaw prÄ…du dla walczÄ…cej Warszawy. Ich zadaniem byÅ‚o również podÅ‚Ä…czanie do prÄ…du prowizorycznymi liniami piekarni, punktów dowodzenia, szpitali i warsztatów sÅ‚użących powstaÅ„com. UdaÅ‚o im siÄ™ to aż do 5 wrzeÅ›nia 1944 roku, kiedy w zwiÄ…zku z brakiem amunicji na rozkaz „Cubryny” oddziaÅ‚ wycofaÅ‚ siÄ™ z elektrowni. DzieÅ„ później padÅ‚o caÅ‚e PowiÅ›le.
– Zdobycie przez oddziaÅ‚ powstaÅ„czy Elektrowni PowiÅ›le to jedno z najważniejszych wydarzeÅ„ Powstania Warszawskiego. To pozwoliÅ‚o powstaÅ„czej Warszawie walczyć – podkreÅ›la prezes PGE Polskiej Grupy Energetycznej.
Å»oÅ‚nierze „Cubryny” walczyli w Warszawie aż do kapitulacji powstania 2 października 1944 roku. Jednak wojna odebraÅ‚a życie w sumie aż 450 pracownikom Elektrowni PowiÅ›le, którzy ginÄ™li na frontach i w obozach koncentracyjnych. 26 z nich zostaÅ‚o odznaczonych orderem Virtuti Militari.
– 1 sierpnia to bardzo ważny dzieÅ„ dla wielu z nas. PamiÄ™tamy i czcimy bohaterstwo tych, którzy walczyli i dziÄ™ki którym dzisiaj możemy żyć w wolnej Polsce – mówi Wojciech DÄ…browski. – PowstaÅ„ców jest miÄ™dzy nami coraz mniej. Kiedy w 2004 roku Å›p. prezydent, prof. Lech KaczyÅ„ski otwieraÅ‚ Muzeum Powstania Warszawskiego, wówczas żyÅ‚o kilkanaÅ›cie tysiÄ™cy powstaÅ„ców, a kilka tysiÄ™cy spoÅ›ród nich uczestniczyÅ‚o w organizowanych w Warszawie uroczystoÅ›ciach. Dzisiaj jest ich tylko 420.
UroczystoÅ›ci ku pamiÄ™ci walczÄ…cych energetyków miaÅ‚y miejsce tradycyjnie na warszawskim skwerze Kahla, gdzie znajduje siÄ™ tablica poÅ›wiÄ™cona pamiÄ™ci obroÅ„ców Elektrowni PowiÅ›le. W trakcie wydarzenia premierÄ™ miaÅ‚a animacja „Rozkaz: Zdobyć ElektrowniÄ™!”, która powstaÅ‚a przy wykorzystaniu sztucznej inteligencji, a scenariusz do niej zostaÅ‚ opracowany na podstawie wydarzeÅ„ opisanych przez historyka MichaÅ‚a Wójciuka. Na podstawie scenariusza Fundacja PGE przygotowaÅ‚a również specjalne wydanie komiksu pod tym samym tytuÅ‚em, do którego ilustracje przygotowaÅ‚ Andrzej Grzechnik.
– W ubiegÅ‚ym roku wydaliÅ›my też książkÄ™ na temat Elektrowni PowiÅ›le i caÅ‚ego Zgrupowania „Elektrownia”, które później weszÅ‚o w skÅ‚ad Zgrupowania „Krybar” i wsÅ‚awiÅ‚o siÄ™ walkami na PowiÅ›lu, m.in. o uniwersytet i koÅ›cióÅ‚ ÅšwiÄ™tego Krzyża – mówi prezes PGE Polskiej Grupy Energetycznej. – My, jako żyjÄ…cy dzisiaj energetycy, czujemy siÄ™ spadkobiercami tych ludzi i tych wartoÅ›ci, które reprezentowali wówczas powstaÅ„cy – walki o wolność, suwerenność i niepodlegÅ‚ość.
Obok wspóÅ‚organizowania obchodów Powstania Warszawskiego Fundacja PGE prowadzi też caÅ‚y szereg innych dziaÅ‚aÅ„ nastawionych na edukacjÄ™ i pielÄ™gnowanie pamiÄ™ci historycznej. W 2021 roku zostaÅ‚a mecenasem Wirtualnego Muzeum Polskiego PaÅ„stwa Podziemnego, a od 2018 roku prowadzi projekt „Tablice pamiÄ™ci”, który ma na celu upamiÄ™tnienie cywilnych ofiar Warszawy podczas niemieckiej okupacji.
– Obchody 1 sierpnia to jest uroczystość jednodniowa, ale prowadzimy też szereg akcji patriotycznych w ciÄ…gu roku – mówi Wojciech DÄ…browski. – W ramach akcji „Tablice pamiÄ™ci” przybliżamy mieszkaÅ„com i zagranicznym turystom historiÄ™ powstaÅ„czej Warszawy pod okupacjÄ… niemieckÄ…. We wszystkich miejscach kaźni, gdzie Niemcy rozstrzeliwali Polaków, bezbronnÄ… ludność Warszawy, znajdujÄ… siÄ™ krzyże z piaskowca zaprojektowane przez Karola Tchorka. My umieszczamy pod nimi tabliczki upamiÄ™tniajÄ…ce pomordowanych Polaków wraz z informacjami o tamtych wydarzeniach i o tym, jak wyglÄ…daÅ‚y te miejsca podczas wojny.
Tablice Karola Tchorka można znaleźć m.in. na wielu warszawskich budynkach. ByÅ‚y umieszczane w różnych miejscach, poczÄ…wszy od lat 50. ubiegÅ‚ego wieku, ale na przestrzeni dekad wiele z nich zostaÅ‚o zniszczonych albo caÅ‚kiem zniknęło. Do dziÅ› zachowaÅ‚o siÄ™ ich nieco ponad 160. Celem projektu „Tablice pamiÄ™ci” jest ich renowacja oraz umieszczenie przy każdej z nich informacji w jÄ™zyku angielskim o egzekucjach dokonywanych przez Niemców wraz ze szczegóÅ‚owymi informacjami o danym miejscu i personaliami pomordowanych, którzy dotÄ…d pozostawali bezimienni. We wspóÅ‚pracy z zespoÅ‚em historyków Fundacja PGE stworzyÅ‚a również bazÄ™ osób, które zginęły na ulicach Warszawy z rÄ…k nazistowskich okupantów.
