Dane pokazujÄ…, że luka VAT w Polsce sukcesywnie siÄ™ zmniejsza, ale w walce o uszczelnianie systemu nierzadko rykoszetem dostaje też uczciwy biznes. JednÄ… z gÅ‚oÅ›nych medialnie spraw jest przypadek gliwickiej spóÅ‚ki Marketing, której urzÄ…d skarbowy od dwóch lat wstrzymuje zwrot podatku VAT na kwotÄ™ blisko 17 mln zÅ‚, choć kolejne postÄ™powania nie wykazaÅ‚y żadnych nieprawidÅ‚owoÅ›ci. W efekcie firma zaczęła mieć problemy z pÅ‚ynnoÅ›ciÄ… finansowÄ… i musiaÅ‚a wstrzymać dziaÅ‚alność, a w tej chwili jest już na skraju bankructwa. Podobne sprawy dość czÄ™sto trafiajÄ… do Rzecznika MaÅ‚ych i Åšrednich PrzedsiÄ™biorców.
Luka VAT to różnica pomiÄ™dzy kwotÄ… spodziewanych dochodów z VAT do budżetu paÅ„stwa a faktycznie pobranÄ… kwotÄ… podatku. Powstaje m.in. wskutek oszustw i uchylania siÄ™ od opodatkowania (np. w ramach dziaÅ‚ania tzw. karuzeli VAT-owskich) czy bÅ‚Ä™dów administracyjnych. W ostatnich latach Ministerstwo Finansów wprowadziÅ‚o szereg rozwiÄ…zaÅ„ majÄ…cych na celu uszczelnienie tej luki. Jak wynika z marcowego raportu firmy doradczej CRIDO, od kilku lat w Polsce obserwowany jest jej sukcesywny spadek (z 27,1 proc. w 2011 do 8,7 proc. w 2019 roku). Dane publikowane przez KPRM pokazujÄ… z kolei, że w latach 2015–2019 udaÅ‚o siÄ™ jÄ… zmniejszyć o poÅ‚owÄ™ (z 24,2 do 12 proc.).
Uszczelnienie luki VAT byÅ‚o jednym z flagowych celów obecnego rzÄ…du, który miaÅ‚ m.in. umożliwić realizacjÄ™ programów socjalnych. RzÄ…d i ekonomiÅ›ci sÄ… jednak podzieleni w kwestii tego, na ile ten cel udaje siÄ™ realizować. Ci drudzy zwracajÄ… ponadto uwagÄ™, że w walce z wyÅ‚udzeniami VAT czÄ™stokroć rykoszetem dostajÄ… uczciwi podatnicy.
– PierwszÄ… takÄ… grupÄ… sÄ… podmioty uczestniczÄ…ce w Å‚aÅ„cuchu transakcji, w którym doszÅ‚o do uszczuplenia podatku. Niestety organy podatkowe – jeżeli nie sÄ… w stanie wyciÄ…gnąć niezapÅ‚aconego podatku od tego podatnika, który oszukiwaÅ‚ – kierujÄ… siÄ™ do podmiotów z jego Å‚aÅ„cucha transakcji, czÄ™sto rzetelnie dziaÅ‚ajÄ…cych, które majÄ… pieniÄ…dze albo majÄ…tek i sÄ… w stanie ten podatek zapÅ‚acić – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes Jan Furtas, ekspert BCC ds. sporów podatkowych i partner w CRIDO.
Z marcowego raportu firmy CRIDO („WyÅ‚udzenia VAT – historia choroby i zastosowana terapia”) wynika, że – mimo wszystkich rozwiÄ…zaÅ„ legislacyjnych wprowadzonych w ostatnich latach – skuteczność w Å‚apaniu rzeczywistych sprawców przestÄ™pstw VAT-owskich jest wciąż stosunkowo niewielka. W wielu przypadkach Å‚apano ofiary takich oszustw zamiast sprawców, a Å›ciÄ…galność VAT w zakresie wyÅ‚udzeÅ„ podatku oscyluje w granicach 2 proc.
– Organy podatkowe trochÄ™ szukajÄ… wyników na siÅ‚Ä™ i kierujÄ… dziaÅ‚ania także wobec podmiotów, które nie braÅ‚y udziaÅ‚u w jakimkolwiek uszczupleniu, prowadzÄ… normalny biznes. To jest druga grupa firm poszkodowanych. Takie sytuacje sÄ… rzadkie, ale skrajne, bo w tym momencie podatnik nie wie, co ma robić. Musi udowadniać, że nikt nic nie ukradÅ‚, nikt nic nie wyÅ‚udziÅ‚, nie doszÅ‚o do żadnego uszczuplenia, a organ podatkowy dochodzi do wniosku, że np. jego model biznesowy powinien wyglÄ…dać inaczej albo faktury powinien wystawić na kogoÅ› innego – mówi Jan Furtas.
– W Biurze Rzecznika MÅšP bardzo czÄ™sto pojawiajÄ… siÄ™ sprawy dotyczÄ…ce wÅ‚aÅ›nie zwrotu VAT. W zeszÅ‚ym roku wpÅ‚ynęło do nas kilkadziesiÄ…t takich wniosków. BiorÄ…c pod uwagÄ™ przedÅ‚użajÄ…cy siÄ™ lockdown i zwiÄ…zanÄ… z tym ograniczonÄ… dziaÅ‚alność urzÄ™dów, przewidujemy, że w tym roku liczba zgÅ‚oszeÅ„ bÄ™dzie wiÄ™ksza – wskazuje Jacek Cieplak, zastÄ™pca Rzecznika MaÅ‚ych i Åšrednich PrzedsiÄ™biorców. – Interweniujemy w tych przypadkach, jeÅ›li przedsiÄ™biorca uznaje, że jego prawa zostaÅ‚y naruszone. Wchodzimy do takich postÄ™powaÅ„, staramy siÄ™ je przyspieszać, a po drugie – wyÅ‚apywać wszystkie bÅ‚Ä™dy popeÅ‚nione podczas kontroli urzÄ™dniczych.
JednÄ… z gÅ‚oÅ›nych medialnie spraw jest przypadek gliwickiej spóÅ‚ki Marketing, która zajmuje siÄ™ handlem i reeksportem samochodów: kupuje nowe pojazdy dostÄ™pne na polskim rynku i odsprzedaje je za granicÄ…. Ten model biznesowy jest znany i powszechny w wielu krajach. UrzÄ…d skarbowy od dwóch lat wstrzymuje spóÅ‚ce zwrot podatku VAT za styczeÅ„ i luty 2019 roku na kwotÄ™ blisko 17 mln zÅ‚, choć kolejne postÄ™powania nie wykazaÅ‚y żadnych nieprawidÅ‚owoÅ›ci. Firma nie wystÄ…piÅ‚a również o zwrot nadwyżki VAT za marzec 2019 roku w wysokoÅ›ci prawie 8 mln zÅ‚, co oznacza, że zamrożone przez skarbówkÄ™ ma ok. 25 mln zÅ‚. W efekcie zaczęły siÄ™ problemy z pÅ‚ynnoÅ›ciÄ… finansowÄ…, co oznaczaÅ‚o konieczność wstrzymania dziaÅ‚alnoÅ›ci. W tej chwili Marketing sp. j. jest już na skraju bankructwa.
– Firma zostaÅ‚a niemalże sparaliżowana przez urzÄ…d, poniosÅ‚a gigantyczne straty, musieliÅ›my zredukować zatrudnienie – mówi wspólnik w spóÅ‚ce Artur OstrÄ™ga. – W zwiÄ…zku z decyzjÄ… urzÄ™du skarbowego ze wspóÅ‚pracy z naszÄ… firmÄ… wycofaÅ‚y siÄ™ banki. WczeÅ›niej mieliÅ›my kilka linii kredytowych, korzystaliÅ›my z usÅ‚ug czterech banków i wszystkie je od razu powiadomiliÅ›my, że zostaÅ‚ nam wstrzymany zwrot podatku. Banki stwierdziÅ‚y, że to jest istotna zmiana i wypowiedziaÅ‚y nam umowy kredytowe, musieliÅ›my spÅ‚acić zobowiÄ…zania wobec instytucji finansowych niemalże natychmiast.
Gliwicka spóÅ‚ka dziaÅ‚aÅ‚a na rynku od prawie 25 lat. Przez caÅ‚y ten czas miaÅ‚a tych samych, dużych kontrahentów i ten sam model biznesowy, zdążyÅ‚a też wyrobić sobie silnÄ… markÄ™ m.in. w Niemczech, Francji i Szwajcarii, co roku dostarczajÄ…c na tamtejsze rynki kilka tysiÄ™cy samochodów. Do 2019 roku nikt nie kwestionowaÅ‚ jej dziaÅ‚alnoÅ›ci – w ciÄ…gu ostatnich 10 lat firma przeszÅ‚a aż 120 kontroli podatkowych, które nie wykazaÅ‚y żadnych uchybieÅ„.
PoczÄ…tkowo I UrzÄ…d Skarbowy w Gliwicach stwierdziÅ‚, że Marketing dokonuje fikcyjnych transakcji i kupuje samochody, których wcale nie wywozi za granicÄ™, ale ta teza zostaÅ‚a obalona m.in. po otrzymaniu potwierdzeÅ„ z urzÄ™dów skarbowych innych krajów UE. Drugi zarzut dotyczyÅ‚ caÅ‚ego modelu funkcjonowania spóÅ‚ki, np. tego, że kupuje samochody hurtowo, nie bÄ™dÄ…c dealerem, ale w toku postÄ™powania wykazano, że taki model biznesowy dziaÅ‚a też w wielu krajach. Skarbówka zarzuciÅ‚a też spóÅ‚ce, że caÅ‚y jej model jest ukierunkowany na wyÅ‚udzenia podatku VAT. Nie znalazÅ‚a na to jednak żadnego dowodu, bo w jej caÅ‚ym Å‚aÅ„cuchu transakcji urzÄ…d nie znalazÅ‚ ani jednej firmy, która nie zapÅ‚aciÅ‚aby należnego podatku. Co wiÄ™cej, dostawców spóÅ‚ki – na wniosek gliwickiej skarbówki – kontrolowaÅ‚y urzÄ™dy z caÅ‚ej Polski, ale i one nie dopatrzyÅ‚y siÄ™ uchybieÅ„.
Mimo to postÄ™powanie od dwóch lat jest w toku, a Marketing nadal czeka na wypÅ‚atÄ™ zalegÅ‚ych 25 mln zÅ‚. W miÄ™dzyczasie firma zdążyÅ‚a już jednak stracić dostawców, kontrahentów i rynki zbytu.
– Wiele elementów można by jeszcze odtworzyć i dziaÅ‚ać, ale na mniejszÄ… skalÄ™, bo nie jesteÅ›my już chyba skÅ‚onni do takiego rozmachu, nie mamy też struktur. My tak naprawdÄ™ musimy zaczynać ten biznes od nowa – mówi Artur OstrÄ™ga.
SprawÄ… gliwickiej spóÅ‚ki zainteresowaÅ‚ siÄ™ już Departament Nadzoru nad Kontrolami w Ministerstwie Finansów, który w styczniu br. zażądaÅ‚ pilnego przekazania informacji na temat nieprawidÅ‚owoÅ›ci, których rzekomo miaÅ‚ dopatrzyć siÄ™ gliwicki urzÄ…d. W sprawÄ™ wÅ‚Ä…czyÅ‚ siÄ™ też Rzecznik MSP, który wskazaÅ‚ na szereg bÅ‚Ä™dów urzÄ™dniczych i uchybieÅ„ w trakcie jej kontroli.
– Sytuacja, w której znalazÅ‚a siÄ™ firma Marketing, jest zobrazowaniem bÅ‚Ä™dnego dziaÅ‚ania organów podatkowych. Jeszcze w 2018 roku firma miaÅ‚a ok. 600–700 mln zÅ‚ przychodów i byÅ‚ to jeden z najwiÄ™kszych reeksporterów nowych samochodów z Polski. Po dziaÅ‚aniach ze strony organów podatkowych w 2020 roku osiÄ…gnęła już tylko 17 mln zÅ‚ przychodów. W momencie wszczÄ™cia kontroli i wstrzymania zwrotu VAT ona zaprzestaÅ‚a dziaÅ‚alnoÅ›ci, musiaÅ‚a rozwiÄ…zać umowy z pracownikami i szeregiem kontrahentów. Tych kontaktów biznesowych już dzisiaj nie ma, tymczasem rynek nie Å›pi, a spóÅ‚ka jest w bardzo trudnej pozycji – podkreÅ›la Jan Furtas, ekspert BCC ds. sporów podatkowych i partner w CRIDO.