Do zbior?w Muzeum Gdanska trafily dwa obrazy Wojciecha Kossaka, artysta podarowal w 1939 r. Marii Szmelterowej, Polce z Wolnego Miasta Gdanska. W uroczystosci przekazania dziel, kt?re przylecialy do Gdanska z Toronto, wzieli udzial zastepca prezydent Gdanska Piotr Grzelak, dyrektor Muzeum Gdanska Waldemar Ossowski oraz – w imieniu przedstawiciela darczyncy – Bogdan Radys z Rady Spolecznej Centrum Pamieci o Polakach z Wolnego Miasta Gdanska im. Brunona Zwarry.
To niezwykle wzruszajacy moment, kt?ry ilustruje haslo „Åaczy nas Gdanskâ€. Dar rodziny Szmelter?w, Polak?w zwiazanych z Gdanskiem, to cenny gest, kt?ry pokazuje, ze Gdansk to idea, kt?ra laczy ludzi niezaleznie od miejsca zamieszkania, czy pokolenia i stad jest ona takze zwiazana z takimi sferami jak pamiec o przeszlosci i tozsamosc. To wlasnie dzieki tej pieknej idei moglismy sie dzis razem potkac i podziwiac obrazy tak uznanego artysty jak Wojciech Kossak oraz swietoc? powr?t dziel do Gdanska, tym bardziej, ze oba maja ciekawa i piekna historie. Nie tylko te, kt?ra doprowadzila do ich powrotu, ale takze ta zwiazana z historia Polak?w w Wolnym Miescie Gdansku – m?wi Piotr Grzelak, Zastepca Prezydenta Gdanska.
Przekazane do Muzeum Gdanska, oprawione w ramy obrazy Wojciecha Kossaka byly osobistym darem artysty dla panstwa Marii (Hildegardy) i Franciszka Szmelter?w. Na obu widnieja charakterystyczne dla tw?rczosci malarza sceny kawaleryjskie. Pierwszy z nich przedstawia zolnierza napoleonskiego na koniu, a drugi to najprawdopodobniej autoportret malarza w stroju Ulana 3. Pulku Ulan?w Slaskich, za czym przemawia tresc listu Kossaka do Marii Szmelterowej.
Z Toronto do Gdanska. Historia rodziny Szmelter?w i powrotu obraz?w
Angazujace sie w zycie gdanskiej Polonii malzenstwo z powodzeniem prowadzilo w okresie miedzywojennym restauracje w gmachu obecnego dworca gl?wnego w Gdansku. Franciszek Szmelter byl nie tylko przedsiebiorca, najprawdopodobniej dzialal w polskim wywiadzie na terenie Wolnego Miasta Gdanska. Wszystko przerwal wybuch II wojny swiatowej.
Franciszek Szmelter zostal przez Niemc?w aresztowany i osadzony w obozie Stutthof, gdzie zginal w 1941 r. W tym samym obozie przetrzymywany byl r?wniez jego syn, Kazimierz, kt?remu w 1940 r. udalo sie odzyskac wolnosc. Zmuszony do wyjazdu do Generalnego Gubernatorstwa, zaangazowal sie w dzialalnosc konspiracyjna w Szarych Szeregach i Armii Krajowej. Po zakonczeniu wojny, z uwagi na groźbe aresztowania, wyemigrowal do Szwecji, a stamtad do Kanady, gdzie mieszkal z zona Leontyna. Malzenstwo bylo bezpotomne, stad wola Leontyny Szmelter, aby po jej smierci obrazy Kossaka powr?cily do Gdanska – m?wi Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdanska.
Realizacja woli Leontyny Szmelterowej byla mozliwa dzieki zaangazowaniu inz. Jerzego Grodeckiego z Toronto oraz pana Bogdana Radysa, czlonka Rady Spolecznej Centrum Pamieci o Polakach z Wolnego Miasta Gdanska im. Brunona Zwarry.
„Oddany przyjaciel – Wojciech Kossakâ€
Franciszek i Maria Szmelterowie musieli dosyc dobrze znac Wojciecha Kossaka. Potwierdzeniem ich przyjaźni z artysta jest datowany na 4 stycznia 1939 r. list Wojciecha Kossaka, w kt?rym opisal on kulisy powstania jednego z podarowanych obraz?w i perypetie zwiazane z jego wysylka w formie prezentu noworocznego.
Juz ze trzy tygodnie temu, chcac w czesci chociaz odwdzieczyc sie za tyle uprzejmosci i ambarasu mojem lekarstwem drogiej Pani pozwolilem sobie przeslac obrazek mojej reki. Ulan z mojego 3 pulku Ulan?w, melduje ze przyprowadzil konia dla Pani Szmelterowej od p. majora Kossaka. Wyslalem go poczta, i dotad nie znajac sl?wka od Pani ze doszedl do Jej reki, zaczynam sie obrazac czy nie zaginal. Zalaczam list pocztowy, w razie gdyby trzeba reklamoc?. Bo przecie obrazac sie o te forme kawaleryjska chyba Pani nie przyszlo do gl?wki. Zanadto Pani nie z jakim szacunkiem i wszelka przyjaźnia jestem dla obojga Panstwa. Jeszcze raz najlepsze zyczenia na ten rok calemu domowi – pisal Wojciech Kossak w liscie.
Obrazy zostana poddane konserwacji. W przyszlych latach zostana zaprezentowane na nowej wystawie stalej w Muzeum Poczty Polskiej w Gdansku.
Dodatkowe informacje:
Franciszek Szmelter (1892 – 1941) urodzil sie 8 marca 1892 roku w Swieciu nad Wisla w rodzinie gleboko patriotycznej. Wstapil w szeregi I Brygady Legion?w Komendanta Pilsudskiego i przeszedl cala kampanie galicyjska Legion?w. Po I wojnie wr?cil do Swiecia. Pod koniec lat dwudziestych Franciszka Szmeltera wezwal do siebie J?zef Pilsudski, nakazujac bylemu legioniscie wyjazd do Wolnego Miasta Gdanska. W roku 1933 (po kr?tkim okresie prowadzenia gabinetu dentystycznego) Franciszek Szmelter otworzyl na terenie Dworca Gl?wnego w Gdansku wlasna restauracje, kt?ra byla r?wniez przykrywka dla dzialan wywiadowczych slynnej „Dw?jki†oraz organizacji polonijnych dzialajacych na terenie WMG. Po wybuchu wojny uciekl do Warszawy. Tam zlapany przez Gestapo. Zginal w Stutthofie 15 kwietnia 1941 roku. Jest pochowany na Cmentarzu Zasluzonych na Zaspie.
Maria Hilda Szmelter (1899 – 1987) pochodzila z zasymilowanej zydowskiej rodziny Ritterman z bosniackiego Mostaru. Jako mloda, niezwykle piekna dziewczyna przyjechala tuz przed wybuchem I wojny swiatowej do Gdanska… na zakupy w renomowanych domach mody Sternfelda, Brzezinskiego i Braci Freymann w zwiazku z planowanym slubem. Nad Motlawa dotarla do niej wiadomosc o wybuchu wojny, a nieco p?źniej o smierci narzeczonego. Zrozpaczona, zalamana, odcieta od rodziny i swojego kraju pozostala w Gdansku. Franciszek Szmelter zaopiekowal sie Maria Ritterman?wna i pom?gl urzadzic sie w Gdansku. Z czasem pokochali sie. Slub wzieli w Gdansku. Owocem malzenstwa bylo dw?ch syn?w: Kazimierz (zonaty z Leontyna, uciekl po wojnie przez Szwecje do Kanady) oraz Zygmunt. Po wojnie Maria Hilda wr?cila do jeszcze plonacego Gdanska. Odbudowala restauracje i prowadzila ja do polowy lat piecdziesiatych XX wieku. Zmarla w 1987 roku.
Biogramy w oparciu o tekst Mieczyslawa Abramowicza w kwartalniku „Byl sobie Gdansk, nr 3, 1997â€.
Podarowane obrazy
Żolnierz napoleonski na koniu, autor: Wojciech Kossak, ok. 1938, obraz olejny, wymiary: ok. 40 x 50 cm
Ulan z 3. Pulku Ulan?w Slaskich, autor: Wojciech Kossak, ok. 1938, obraz olejny, wymiary: ok. 40 x 50 cm, dedykacja na odwrocie i dolaczony list W. Kossaka wraz z koperta datowany na 4 stycznia 1939, obraz – zgodnie z trescia listu – to najprawdopodobniej autoportret
dostarczyl infoWire.pl
