JesieniÄ… 2023 roku Komisja Europejska ma przedstawić wniosek ustawodawczy w sprawie zakazu chowu i hodowli zwierzÄ…t w klatkach w Unii Europejskiej. MiaÅ‚by on wejść w życie w 2027 roku. Mimo dużego poparcia spoÅ‚ecznego i politycznego rozwiÄ…zanie to budzi wÄ…tpliwoÅ›ci natury ekonomicznej. Hodowcy i konsumenci obawiajÄ… siÄ™ wzrostu kosztów, a w konsekwencji wzrostu cen produktów finalnych, np. jajek, w sklepach. Z badaÅ„ i doÅ›wiadczeÅ„ wynika jednak, że poprawa dobrostanu zwierzÄ…t ma niewielki w porównaniu z innymi czynnikami rynkowymi wpÅ‚yw na wzrost cen, a producenci modernizujÄ…cy zakÅ‚ady zwiÄ™kszajÄ… przychody i zyski.
10 czerwca 2021 roku Parlament Europejski przyjÄ…Å‚ rezolucjÄ™ w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej „End the Cage Age – Koniec epoki klatkowej”, zainicjowanej i popieranej przez 130 organizacji prozwierzÄ™cych z caÅ‚ej Unii Europejskiej (m.in. Compassion in World Farming i Stowarzyszenie Otwarte Klatki). Dotyczy to zwÅ‚aszcza kur niosek, loch, cielaków, królików itd. Pod koniec 2023 roku Komisja Europejska ma przedstawić wnioski legislacyjne dotyczÄ…ce stosowania klatek w hodowli.
– Niektórzy konsumenci obawiajÄ… siÄ™, że poprzez wycofanie chowu klatkowego jajka bÄ™dÄ… drożeć. Jednak, jeżeli spojrzymy na poprzedniÄ… zmianÄ™ dobrostanowÄ…, czyli wycofanie klatek tzw. bateryjnych i wprowadzenie klatek wzbogaconych w 2012 roku, to wtedy ceny wzrosÅ‚y, ale nastÄ™pnie wróciÅ‚y do poziomu sprzed tej zmiany – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes Maria Madej, menedżerka ds. zmian rynkowych ze Stowarzyszenie Otwarte Klatki.
W Polsce w najwiÄ™kszym stopniu problem dotyczy kur. W chowie klatkowym codziennie trzyma siÄ™ w Polsce ok. 38 mln niosek oraz maksymalnie 2 mln królików, a także rocznie ponad 1,5 mln cielÄ…t przez pierwsze osiem tygodni życia i ok. 488 tys. macior w okresach inseminacji i rozrodu. Liczby te sÄ… zmienne.
W chowie niosek coraz wiÄ™cej hodowców przechodzi na system Å›cióÅ‚kowy, a procentowy udziaÅ‚ klatek systematycznie spada. UE zmieniaÅ‚a już przepisy odnoÅ›nie do wielkoÅ›ci klatek dla niosek w latach 2003–2012 (z 450 cm2/kurÄ™, przez 550 cm2/kurÄ™, do 750 cm2/kurÄ™). DoÅ›wiadczenia z tym zwiÄ…zane pokazujÄ… m.in., że bieżący koszt utrzymania ptaków wzrósÅ‚ o ok. 8–9 proc.
– Najważniejszym wnioskiem z raportu o odejÅ›ciu od chowu klatkowego Zachodniego OÅ›rodka BadaÅ„ SpoÅ‚ecznych i Ekonomicznych jest to, że wycofanie klatek z polskiej produkcji nie jest zagrożeniem dla polskiej branży jajecznej. Jest za to szansÄ… na utrzymanie poziomu rentownoÅ›ci, a nawet zwiÄ™kszenia konkurencyjnoÅ›ci polskich producentów na rynku europejskim, na którym producenci jaj już w tym momencie bardzo intensywnie przechodzÄ… na systemy alternatywne – podkreÅ›la Maria Madej.
W lutym 2023 roku odsetek jaj z chowu ekologicznego stanowiÅ‚ w Polsce 1 proc. produkcji (10 razy wiÄ™cej niż w 2010 roku), jaj z wolnego wybiegu – 5,6 proc. wobec 0,9 proc. 13 lat wczeÅ›niej. W przypadku chowu Å›cióÅ‚kowego mieliÅ›my w tym czasie do czynienia ze wzrostem do 19,5 proc. z 7,1 proc. Natomiast udziaÅ‚ jaj klatkowych spadÅ‚ do 73,9 proc. z 91,9 proc. w 2010 roku.
GÅ‚ówny wpÅ‚yw na wzrost kosztów produkcji i cen jaj na europejskim oraz krajowym rynku w ostatnich latach miaÅ‚y inne niż regulacje dobrostanowe czynniki, takie jak wzrost cen pasz, energii, paliw, wzrost eksportu, wystÄ™powanie ptasiej grypy itd. Ceny jaj byÅ‚y też mocno skorelowane z cenami żywnoÅ›ci i Å›rodków produkcji rolnej na miÄ™dzynarodowych rynkach. Takie wnioski pÅ‚ynÄ… z raportu „OdejÅ›cie od chowu klatkowego zwierzÄ…t gospodarskich w Polsce. Koszty i korzyÅ›ci. Analiza spoÅ‚eczno-ekonomiczna”, przygotowanego przez JarosÅ‚awa UrbaÅ„skiego z Zachodniego OÅ›rodka BadaÅ„ SpoÅ‚ecznych i Ekonomicznych (ZOBSiE).
– Bardzo istotnym wnioskiem z tego raportu jest to, że polscy producenci nie powinni zwlekać z wycofywaniem klatek z produkcji i że paÅ„stwo polskie nie powinno podejmować takiej strategii jak przy poprzedniej zmianie dobrostanowej, kiedy zwlekano ze zmianÄ…, caÅ‚y czas byÅ‚y nadzieje, że ten zakaz klatek wzbogaconych zostanie przesuniÄ™ty dla Polski, ale nie zostaÅ‚, polscy producenci inwestowali zbyt późno. Mam nadziejÄ™, że ta sytuacja siÄ™ nie powtórzy – tÅ‚umaczy ekspertka Stowarzyszenia Otwarte Klatki.
Jak podkreÅ›la, z pisma Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z lutego br. można wnioskować, że formalnÄ… strategiÄ… resortu bÄ™dzie dążenie do wprowadzenia jak najdÅ‚uższej karencji i wskazywanie na ryzyko wzrostu kosztów przy jednoczesnym wzroÅ›cie konkurencji ze strony krajów, w których te standardy nie bÄ™dÄ… obowiÄ…zywać.
WedÅ‚ug raportu ZOBSiE odejÅ›cie od klatek w chowie niosek podniesie koszty produkcji o 11–15 proc. JednoczeÅ›nie lepszy komfort bytowy zwierzÄ…t na fermach bÄ™dzie siÄ™ wiÄ…zać z mniejszÄ… Å›miertelnoÅ›ciÄ…, ograniczeniem wystÄ™powania chorób, obniżeniem stosowania leków, w tym antybiotyków itd., co w caÅ‚oÅ›ci poprawi wynik ekonomiczny hodowli. Po stronie koniecznych inwestycji koszt zmiany oszacowano na: w przypadku loch – 3290 mln zÅ‚; niosek – 2134 mln zÅ‚; cielaków – 460 mln zÅ‚; innych zwierzÄ…t – 100 mln zÅ‚. ÅÄ…cznie daje to 5984 mln zÅ‚.
– Wedle szacunków Zachodniego OÅ›rodka BadaÅ„ SpoÅ‚ecznych i Ekonomicznych koszt wycofania klatek z polskiej produkcji, i mowa tutaj o klatkach dla Å›wiÅ„, królików, cielaków, również kur niosek, to niecaÅ‚e 6 mld zÅ‚, co w perspektywie wydatków paÅ„stwa nie jest dużym kosztem – wskazuje Maria Madej. – Autor raportu podkreÅ›la też, że te koszty mogÄ… być przeszacowane i że w rzeczywistoÅ›ci mogÄ… być mniejsze. IstotnÄ… kwestiÄ… jest też to, że w tym momencie jest wsparcie ze strony Unii Europejskiej, sÄ… Å›rodki na transformacjÄ™ systemów klatkowych na systemy bezklatkowe, wiÄ™c wystarczy z nich korzystać i to bÄ™dzie znaczÄ…ce wsparcie dla polskich producentów jaj.