Zgodnie z teoriÄ… Erica Berne’a ludzie – zarówno Å›wiadomie, jak i nieÅ›wiadomie – dokonujÄ… miÄ™dzy sobÄ… różnych typów transakcji. Te wÅ‚aÅ›nie transakcje, czyli okreÅ›lone znaki, schematy, komunikaty i nastawienie wzglÄ™dem siebie osób biorÄ…cych udziaÅ‚ w rozmowie, w codziennej pracy zespoÅ‚owej oraz w relacjach miÄ™dzyludzkich majÄ… ogromny wpÅ‚yw na ich ksztaÅ‚t i przebieg. Rozpoznawanie poszczególnych stanów Ja (Ja – Rodzic, Ja – Dziecko i Ja – DorosÅ‚y) wymaga jednak sporo wprawy, szczególnie jeÅ›li nie zna siÄ™ danej osoby od dzieciÅ„stwa i nie ma siÄ™ pewnoÅ›ci, na jakich wzorcach i doÅ›wiadczeniach ona bazuje. Ta umiejÄ™tność jest jednak bardzo cenna, bo Å›wiadomość istnienia tych algorytmów pozwala zrozumieć zależnoÅ›ci miÄ™dzy ludźmi oraz ma duży wpÅ‚yw na nasze życie prywatne i zawodowe.
– Komunikacja miÄ™dzyludzka ma dużo wspólnego z tym, co siÄ™ dzieje w Å›wiecie IT, i wÅ‚aÅ›nie analiza transakcyjna ma w sobie takie elementy, które możemy kojarzyć ze Å›wiata IT i programistów, bo mówimy tam o pewnej strukturze, protokole i algorytmie. My po prostu bardzo czÄ™sto odgrywamy, jak z naciÅ›niÄ™ciem enter, różnego rodzaju algorytmy, czyli tzw. gry psychologiczne, których nauczyliÅ›my siÄ™ w dzieciÅ„stwie, a które caÅ‚y czas nam towarzyszÄ… i bardzo czÄ™sto powodujÄ… różnego rodzaju trudnoÅ›ci komunikacyjne – mówi agencji Newseria Lifestyle Kamil Rogulski, doradca, trener kompetencji miÄ™kkich.
WedÅ‚ug koncepcji analizy transakcyjnej, którÄ… stworzyÅ‚ Eric Berne, za każdym razem, kiedy siÄ™ komunikujemy, robimy to z pozycji jednego z trzech stanów Ja: Ja – Rodzic, Ja – Dziecko i Ja – DorosÅ‚y.
– Stan Ja – Rodzic to taki stan, w którym czerpiemy ze wszystkiego, czego siÄ™ nauczyliÅ›my, kiedy byliÅ›my dziećmi i obserwowaliÅ›my naszych rodziców czy też osoby, które peÅ‚niÅ‚y wobec nas role wychowawcze. Stan Ja – Dziecko to jest wszystko to, czego siÄ™ nauczyliÅ›my, kiedy byliÅ›my dziećmi i musieliÅ›my siÄ™ jakoÅ› ustosunkowywać do tego, w jaki sposób traktujÄ… nas doroÅ›li i co siÄ™ wokóÅ‚ nas dzieje. A stan Ja – DorosÅ‚y to jest taki stan, w którym czerpiemy ze wszystkich tych zasobów, które mamy, które sÄ… nam dane jako osobom dorosÅ‚ym, racjonalnym, logicznie myÅ›lÄ…cym, widzÄ…cym kontekst sytuacji – wyjaÅ›nia Kamil Rogulski.
WedÅ‚ug analizy transakcyjnej to, z jakiego stanu wysyÅ‚amy komunikat drugiej osobie i w jaki sposób zaczynamy z niÄ… rozmowÄ™, nie pozostaje bez wpÅ‚ywu na to, z jakiego stanu otrzymamy odpowiedź.
– Bardzo czÄ™sto jest tak, że mówiÄ…c coÅ› do drugiej osoby, dziwimy siÄ™, że ona reaguje jakoÅ› nerwowo albo w inny, bardzo zaskakujÄ…cy sposób. Nie mamy Å›wiadomoÅ›ci, że to my swoim sposobem mówienia, tonem gÅ‚osu, jakimÅ› sÅ‚owem, ocenÄ…, gestem zapraszamy tÄ™ drugÄ… stronÄ™ do tego, żeby nam w ten sposób odpowiedziaÅ‚a. Jeżeli ja zaczynam rozmowÄ™ ze stanu rodzica normatywnego, moralizujÄ…cego, oceniajÄ…cego, to po drugiej stronie prawdopodobnie spotkam albo dziecko podporzÄ…dkowane, ulegÅ‚e, takie, które nie jest partnerem, albo dziecko zbuntowane, które bÄ™dzie nam chciaÅ‚o pokazać, że nie podoba mu siÄ™ ten sposób traktowania – wyjaÅ›nia ekspert.
Dlatego też umiejÄ™tność rozpoznawania poszczególnych stanów Ja, a także algorytmów i gier psychologicznych, w które na co dzieÅ„ gramy, może być niezwykle przydatna w codziennej komunikacji. Ta cenna umiejÄ™tność i konkretna wiedza na ten temat pomagajÄ… nam budować zarówno relacje prywatne, jak i zawodowe.
– Gry psychologiczne, schematy i algorytmy komunikacji to sÄ… takie rzeczy, które wpÅ‚ywajÄ… na caÅ‚Ä… naszÄ… rzeczywistość, jakość komunikacji i jakość życia w rodzinie i w pracy. My czÄ™sto nie mamy o nich pojÄ™cia, nie wiemy, że taka rzeczywistość istnieje i to jest trochÄ™ jak Matrix. Dlatego powinniÅ›my zaczynać zawsze od siebie i od umiejÄ™tnoÅ›ci przyglÄ…dania siÄ™ temu, w jakim stanie Ja obecnie jestem i dlaczego nie jest to stan dorosÅ‚ego. To jest najważniejsza umiejÄ™tność – mówi Kamil Rogulski.
Tuż za niÄ… idzie umiejÄ™tność rozpoznawania stanu, który jest po drugiej stronie. Kiedy umiemy dostrzec to, w jakiej pozycji stawia siÄ™ osoba, z którÄ… wchodzimy w danÄ… relacjÄ™, jesteÅ›my w stanie szybko i odpowiednio na to zareagować.
– Widzimy wtedy, że ktoÅ› nas traktuje protekcjonalnie albo jest w jakiÅ› sposób wymuszajÄ…cy, nadmiarowy, albo ktoÅ› jest wobec nas w postawie wyuczonej bezradnoÅ›ci, czyli z pozycji bezradnego, ulegÅ‚ego dziecka, caÅ‚y czas zaprasza nas do tego, żebyÅ›my w jakiÅ› sposób opiekowali siÄ™ nim, wypeÅ‚niali za niego obowiÄ…zki itd. – mówi ekspert.
Zmiana tych algorytmów, kodów i struktur, które uformowaliÅ›my w dzieciÅ„stwie, nie jest rzeczÄ… prostÄ…, ale możliwÄ…. Eksperci zachÄ™cajÄ… do tego, żeby próbować, ponieważ w prosty sposób przekÅ‚ada siÄ™ to na jakość naszego życia, doÅ›wiadczeÅ„ interpersonalnych i budowania relacji.
– Bardzo czÄ™sto jest tak, że to, jak wyglÄ…daÅ‚o nasze dzieciÅ„stwo, co siÄ™ w nim wydarzaÅ‚o i jak musieliÅ›my sobie radzić w poszczególnych sytuacjach, spowodowaÅ‚o, że wypracowaliÅ›my różnego rodzaju strategie radzenia sobie czy przetrwania. W koncepcji analizy transakcyjnej mówimy wtedy o skryptach życiowych, czyli przekonaniach na temat nas samych, na temat otaczajÄ…cego nas Å›wiata. I to sÄ… takie koncepcje, które byÅ‚y nam potrzebne i pozwalaÅ‚y nam przetrwać, kiedy byliÅ›my dziećmi, natomiast teraz, kiedy jesteÅ›my doroÅ›li, czÄ™sto sÄ… one dysfunkcyjne i negatywnie wpÅ‚ywajÄ… na naszÄ… karierÄ™ zawodowÄ… czy rozwój relacji – dodaje Kamil Rogulski.
