Z powodu wysokiej inflacji zaledwie co trzeciego Polaka stać na odkÅ‚adanie oszczÄ™dnoÅ›ci, a niemal co piÄ…temu pieniÄ™dzy wystarcza jedynie na zaspokojenie podstawowych potrzeb. JednoczeÅ›nie poÅ‚owa pytanych nie spodziewa siÄ™ poprawy sytuacji. WiÄ™kszość zwiÄ™kszyÅ‚a wydatki ze wzglÄ™du na wyższe ceny, ale jest też grupa, która z koniecznoÅ›ci ograniczyÅ‚a zakupy, rezygnujÄ…c z niektórych usÅ‚ug. To zjawisko w dÅ‚uższym terminie może siÄ™ odbić na kondycji psychicznej i fizycznej spoÅ‚eczeÅ„stwa.
– Zarówno poczucie bezpieczeÅ„stwa finansowe, jak i stabilizacji finansowej mocno siÄ™ zmieniÅ‚o w ciÄ…gu ostatnich trzech lat. DziÅ›, kiedy patrzymy na wyniki badaÅ„, to 26–28 proc. dorosÅ‚ych Polaków mówi, że czuje siÄ™ bezpiecznie, a jedynie co piÄ…ty Polak uważa, że jego przyszÅ‚ość finansowa jest zabezpieczona – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes dr Katarzyna SekÅ›ciÅ„ska z WydziaÅ‚u Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. – A wiÄ™c to nie jest tylko to, że ja dziÅ› nie do koÅ„ca siÄ™ czujÄ™ bezpiecznie i że nie mam takiego przekonania, że moja praca jest stabilna, że ten dochód bÄ™dzie miesiÄ…c w miesiÄ…c przychodziÅ‚ taki sam, to jeszcze do tego mam takie poczucie, że jeżeli coÅ› siÄ™ zawali, to nie mam zabezpieczenia.
Ostatnie trzy lata mocno zachwiaÅ‚y poczuciem stabilnoÅ›ci finansowej Polaków. W 2020 roku pandemia i zamkniÄ™cie gospodarki spowodowaÅ‚y, że gromadzili oni pieniÄ…dze, których nie można byÅ‚o wydać w kinach czy restauracjach, wzrosÅ‚a też sprzedaż dóbr trwaÅ‚ego użytku, takich jak meble, sprzÄ™t RTV i AGD czy materiaÅ‚y budowlane. W 2021 roku jednak ruszyÅ‚a inflacja. Jej przyczyny to zarówno zwiÄ™kszone transfery spoÅ‚eczne (500+, dodatkowe emerytury, wzrost pÅ‚acy minimalnej) i polityka RPP, która nie reagowaÅ‚a na przekroczenie dopuszczalnego progu wahaÅ„ od celu inflacyjnego w I kwartale 2020 roku, „dodruk” pieniÄ…dza na gigantycznÄ… skalÄ™ podczas lockdownów, jak i w lutym 2022 roku atak Rosji na UkrainÄ™, który w jednej chwili podbiÅ‚ ceny surowców energetycznych. ZmieniÅ‚y siÄ™ też zachowania zakupowe konsumentów i ich stosunek do posiadanych pieniÄ™dzy.
– ZmieniÅ‚o siÄ™ zarówno podejÅ›cie do oszczÄ™dzania, jak i do oszczÄ™dnoÅ›ci. Z jednej strony Polacy mówiÄ…, że tak, warto oszczÄ™dzać, a na pytanie, czy oszczÄ™dzasz, czÄ™sto odpowiadajÄ… „Nie oszczÄ™dzam, wydajÄ™, bo w tej chwili, wtedy, kiedy inflacja jest tak wysoka, nie ma sensu odkÅ‚adać, bo pieniÄ…dze tracÄ… na wartoÅ›ci” – mówi dr Katarzyna SekÅ›ciÅ„ska. – Z drugiej strony bardzo zmieniÅ‚o siÄ™ nasze podejÅ›cie do wydawania pieniÄ™dzy, my dwa razy oglÄ…damy pieniÄ…dz, zanim go wydamy, poÅ›wiÄ™camy wiÄ™cej uwagi na podejmowanie decyzji konsumenckich i generalnie zrobiliÅ›my siÄ™ oszczÄ™dniej gospodarni. MyÅ›lÄ™, że to w pewnym sensie przekÅ‚ada siÄ™ na oszczÄ™dnoÅ›ci, w momencie kiedy inflacja trochÄ™ zejdzie, to bÄ™dzie to bardziej widoczne. Bo dziÅ› oszczÄ™dność i próba ograniczenia wydatków przekÅ‚ada siÄ™ na utrzymanie konsumpcji na tym samym poziomie, co wczeÅ›niej, a nie generowania jakichÅ› oszczÄ™dnoÅ›ci na koncie.
Dynamika wzrostu cen swoje apogeum osiÄ…gnęła w lutym 2023 roku (18,4 proc.) i od tej pory hamuje, ale wciąż pozostaje na dwucyfrowym poziomie, mimo efektu wysokiej bazy. Z danych GUS wynika, że w lipcu ceny byÅ‚y wyższe niż przed rokiem o 10,8 proc., choć już przed rokiem wskaźnik ten wyniósÅ‚ 15,6 proc. W ujÄ™ciu miesiÄ™cznym jednak ceny lekko spadÅ‚y (-0,2 proc.) po dwóch miesiÄ…cach ich utrzymywania siÄ™ na niezmienionym poziomie.
Opisane zjawisko ograniczania wydatków i mimo to wyższych kwot przeznaczanych na życie dobrze widać po danych GUS-u o sprzedaży detalicznej. W I póÅ‚roczu 2022 roku sprzedaż w cenach staÅ‚ych (czyli gdyby nie byÅ‚o inflacji) spadÅ‚a o 5,7 proc. rok do roku. Natomiast w cenach bieżących zwiÄ™kszyÅ‚a siÄ™ dokÅ‚adnie z takÄ… samÄ… dynamikÄ…. Z badania przeprowadzonego przez dr KatarzynÄ™ SekÅ›ciÅ„skÄ… w maju 2023 roku dla Fundacji Rozwoju SpoÅ‚eczeÅ„stwa Wiedzy THINK! i ING Banku ÅšlÄ…skiego wynika, że w najwiÄ™kszym stopniu konsumenci powstrzymujÄ… siÄ™ od wydatków na remonty i wyposażenie mieszkaÅ„. OszczÄ™dzajÄ… też jednak na rozwoju osobistym, co w dÅ‚uższej perspektywie może mieć negatywne konsekwencje.
– Ponad poÅ‚owa Polaków tnie wydatki na kulturÄ™, a wiÄ™c na wyjÅ›cia do teatru, kina, na rozwój osobisty i prawie poÅ‚owa z nas tnie szeroko rozumiane wydatki na siebie, zwiÄ…zane z dbaniem zarówno o swoje ciaÅ‚o, jak i o stan swojego ducha. Można powiedzieć, że krótkoterminowo to nie jest duży problem, natomiast to jest trend, który prowadzi do tego, że zapominamy o sobie, że pracujemy po to, żeby przetrwać, nie majÄ…c z tego zupeÅ‚nie przyjemnoÅ›ci. MyÅ›lÄ™, że w dÅ‚uższej perspektywie to nam siÄ™ mocno odbije na zdrowiu psychicznym – przestrzega specjalistka z WydziaÅ‚u Psychologii UW. – Dużo bardziej obcinamy wydatki na siebie niż na innych, tzn. Å‚atwiej jest nam zrezygnować z czegoÅ›, co miaÅ‚o nam sprawić przyjemność, niż np. z czegoÅ›, co miaÅ‚o sprawić przyjemność naszemu mężowi czy naszemu dziecku. I to jest też wyraźne rozgraniczenie, które możemy zaobserwować w zmianach.
