Ostatni rok zmusiÅ‚ wielu Polaków do oszczÄ™dzania energii elektrycznej i ciepÅ‚a. Różne badania pokazujÄ…, że do tej pory nie mieliÅ›my Å›wiadomoÅ›ci, w jaki sposób rozsÄ…dnie gospodarować tymi zasobami, i dopiero niedawno zaczÄ™liÅ›my kontrolować takie kwestie jak wyÅ‚Ä…czanie nieużywanych sprzÄ™tów z gniazdek, utrzymywanie nieco niższej temperatury w mieszkaniu czy zakrÄ™canie wody. Wiele osób przyspieszyÅ‚o decyzjÄ™ o wymianie źródÅ‚a ciepÅ‚a czy ociepleniu domu. Do inwestycji i oszczÄ™dnoÅ›ci w tym obszarze motywujÄ… nas gÅ‚ównie wysokie rachunki, a nieco rzadziej troska o Å›rodowisko. Co istotne, duża część spoÅ‚eczeÅ„stwa nie wie, że gÅ‚ównÄ… przyczynÄ… zanieczyszczenia powietrza sÄ… kotÅ‚y na wÄ™giel i drewno.
– Kampanie, w których promujemy ocieplenie domu, wymianÄ™ źródÅ‚a ciepÅ‚a albo po prostu dobrze rozumianÄ… oszczÄ™dność, majÄ… sens i bÄ™dÄ… przynosić efekty. ProwadzÄ…c różne pomiary kamerÄ… termowizyjnÄ… w domach, widzimy, jak duża jest nieÅ›wiadomość pewnych, dla nas wydawaÅ‚oby siÄ™ oczywistych rzeczy, takich jak choćby odsÅ‚oniÄ™cie kaloryferów czy zasÅ‚anianie okna nocÄ…. Ludzie nie majÄ… Å›wiadomoÅ›ci, że to może przeÅ‚ożyć siÄ™ na zmniejszone rachunki – mówi agencji Newseria Biznes Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego. – OczywiÅ›cie to, czy ocieplimy dom, czy nie, bÄ™dzie miaÅ‚o znaczenie dla wysokoÅ›ci naszych rachunków w kolejnym sezonie grzewczym, wiÄ™c też do tego namawiamy, ponieważ eksperci mówiÄ…, że ocieplony dom to sÄ… rachunki mniej wiÄ™cej o poÅ‚owÄ™ niższe.
RosnÄ…ce koszty ogrzewania i energii spowodowaÅ‚y, że Polacy zaczÄ™li zmieniać podejÅ›cie. Jak wynika z ubiegÅ‚orocznego badania IBRiS na zlecenie PKEE, 42 proc. ankietowanych uważa siÄ™ zdecydowanie, a 49 proc. raczej za osoby oszczÄ™dzajÄ…ce energiÄ™ elektrycznÄ…. Tylko 7 proc. nie przykÅ‚ada do tego wagi, co szczególnie widać wÅ›ród mÅ‚odego pokolenia (18–29 lat). Co istotne, zdecydowanÄ… wiÄ™kszość badanych (86 proc.) do oszczÄ™dzania motywuje wysokość rachunków za prÄ…d, 77 proc. wskazaÅ‚o, że troska o Å›rodowisko naturalne.
W kontrolowaniu kosztów zużycia energii i ogrzewania pomagajÄ… Polakom liczne kampanie edukacyjne. Polski Alarm Smogowy w ramach akcji „CiepÅ‚o od zaraz” pokazywaÅ‚ wraz z audytorem energetycznym 12 prostych kroków na ograniczenia rachunków za ogrzewanie i wodÄ™. To m.in. instalowanie termostatów na grzejnikach, obniżanie temperatury w pomieszczeniach, montaż ekranów z pianki za grzejnikami, a nawet umiejÄ™tne wietrzenie pomieszczeÅ„ pomogÄ… obniżyć rachunki za ogrzewanie. Eksperci szacujÄ…, że obniżenie temperatury w domu zaledwie o jeden stopieÅ„ to zmniejszenie rachunków za ogrzewanie o 8 proc.
– Wydaje mi siÄ™, że jesteÅ›my na poczÄ…tku tej drogi zwiÄ™kszania Å›wiadomoÅ›ci, ale już widać pewnÄ… zmianÄ™, np. po wzroÅ›cie liczby wniosków do programu Czyste Powietrze o ocieplenie domu i wymianÄ™ źródÅ‚a ciepÅ‚a w porównaniu jeszcze do okresu sprzed kilku miesiÄ™cy – mówi Piotr Siergiej.
Od startu programu we wrzeÅ›niu 2018 roku Polacy zÅ‚ożyli blisko 570 tys. wniosków o dofinansowanie na ocieplenie domu i wymianÄ™ starego pieca w Å‚Ä…cznej kwocie 11,5 mld zÅ‚. Do tej pory podpisano prawie 490 tys. umów, a wypÅ‚acono 4,7 mld zÅ‚. Systematycznie roÅ›nie udziaÅ‚ pomp ciepÅ‚a wÅ›ród wnioskowanych źródeÅ‚ ciepÅ‚a, przede wszystkim kosztem kotÅ‚ów na biomasÄ™ oraz gazowo-kondensacyjnych.
– To, że w programie Czyste Powietrze, który jest gÅ‚ównym programem do likwidowania kotÅ‚ów, zÅ‚ożono okoÅ‚o póÅ‚ miliona wniosków, nie znaczy, że zlikwidowano póÅ‚ miliona kotÅ‚ów, tylko dużo mniej. A mamy w Polsce takich kotÅ‚ów zanieczyszczajÄ…cych powietrze co najmniej 3 mln i doliczmy do tego jeszcze kominki i mamy odpowiedź, czy już wygraliÅ›my ze smogiem, czy jeszcze nie – mówi rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego.
Wiele do życzenia pozostawia też Å›wiadomość spoÅ‚eczeÅ„stwa. Jak podkreÅ›la ekspert, 2/3 Polaków nie wie, że zanieczyszczenie powietrza pochodzi z kotÅ‚ów na wÄ™giel i drewno, czyli przydomowych pieców.
– Nie mamy takiej Å›wiadomoÅ›ci i to jest jeden z potężnych problemów, z jakimi musimy siÄ™ uporać za pomocÄ… różnych kampanii, w których zachÄ™camy do wymiany kotÅ‚a, ale również, co bardzo ważne, do ocieplenia domu – mówi Piotr Siergiej.
Również w kontekÅ›cie walki ze smogiem wciąż pokutujÄ… w spoÅ‚eczeÅ„stwie mity, które nieco znieksztaÅ‚cajÄ… obraz i mogÄ… wprowadzać w bÅ‚Ä…d. PrzykÅ‚adowo jednym z nich jest przekonanie, że domowa roÅ›linność, zwÅ‚aszcza niektóre „antysmogowe” gatunki, oczyÅ›ci powietrze.
– Ten efekt oczyszczenia jest minimalny, aczkolwiek bÄ™dzie miÅ‚o i zielono w mieszkaniu, wiÄ™c zachÄ™cam do zieleni i roÅ›lin, natomiast nie liczmy na to, że jak w domu bÄ™dÄ… staÅ‚y cztery draceny i dwie paprocie, to nagle nam siÄ™ powietrze w domu poprawi. Po prostu musimy zlikwidować kocioÅ‚ – mówi ekspert. – Podobnie jest z nasadzeniem drzew w miastach. OczywiÅ›cie drzewa oczyszczajÄ… powietrze, tylko stopieÅ„, w jakim to robiÄ…, jest minimalny, bo to liÅ›cie oczyszczajÄ…, a w okresie grzewczym ich nie ma. Jeżeli wiÄ™c sÅ‚yszÄ™, że jakiÅ› samorzÄ…d czy miasto walczy ze smogiem, nasadzajÄ…c drzewa, to tylko mi siÄ™ chce Å›miać, bo to nie jest metoda walki z zanieczyszczeniem powietrza.
GÅ‚ównym i najskuteczniejszym narzÄ™dziem w walce ze smogiem jest wymiana tzw. kopciuchów. Jak pokazuje przykÅ‚ad Krakowa, likwidacja kotÅ‚ów na wÄ™giel i drewno przynosi efekty. UsuniÄ™cie ok. 40 tys. takich źródeÅ‚ ogrzewania spowodowaÅ‚o bezprecedensowÄ… w historii pomiarów dla tego miasta poprawÄ™ jakoÅ›ci powietrza – PAS wskazuje, że stężenia pyÅ‚ów i rakotwórczego benzo[a]pirenu spadÅ‚y aż o 45 proc.
– Pewnie ten spadek jest jeszcze wyższy, bo te dane sÄ… sprzed dwóch czy trzech lat – mówi Piotr Siergiej. – Jednak byÅ‚bym jeszcze ostrożny z potwierdzeniem, że wymiana kotÅ‚ów, jaka w Polsce obecnie zachodzi, już siÄ™ przeÅ‚ożyÅ‚a na poprawÄ™ jakoÅ›ci powietrza. Mamy bardzo lekkÄ… zimÄ™, Å‚askawÄ… dla nas, temperatury dosyć wysokie, dosyć dużo wiatru, co sprawia, że to powietrze tego sezonu grzewczego jest dosyć czyste. Natomiast kiedy mamy dni bezwietrzne, to stężenia pyÅ‚ów zawieszonych wracajÄ… do swoich typowych, rekordowych zimowych wartoÅ›ci.
PostÄ™p Krakowa pokazuje również fakt, że do niedawna regularnie trafiaÅ‚ do zestawienia najbardziej smogowych miejscowoÅ›ci w Polsce. ZmieniÅ‚o siÄ™ to, odkÄ…d w stolicy MaÅ‚opolski wprowadzono zakaz spalania wÄ™gla i drewna. ZresztÄ… w ubiegÅ‚orocznym rankingu (opartym na danych GIOÅš z 2021 roku) nie znalazÅ‚o siÄ™ żadne duże miasto, przeważajÄ… w nim za to maÅ‚e i Å›rednie miejscowoÅ›ci, a nawet kilka wsi. Liderem niechlubnego zestawienia zostaÅ‚a Nowa Ruda, która „zwyciężyÅ‚a” w trzech kategoriach: najwyższego stężenia pyÅ‚ów PM10, najwyższego stężenia benzo[a]pirenu i liczby smogowych dni. Dalsze miejsca zajęły Nowy Targ i Sucha Beskidzka, a do zestawienia trafiÅ‚y także trzy uzdrowiska. Z informacji PAS wynika, że we wszystkich miejscowoÅ›ciach w rankingu powietrze nie nadawaÅ‚o siÄ™ do oddychania przez okres od dwóch do trzech miesiÄ™cy w roku, a Å›rednioroczne stężenia rakotwórczego benzo[a]pirenu utrzymywaÅ‚y siÄ™ na poziomie 700–1500 proc. dopuszczalnej normy.
