Scalanie ziem po zaborach i utrwalanie granic trwalo prawie 5 lat. Polska narodzila sie w wyniku decyzji politycznych oraz zmagan na polach walki. Odzyskana niepodleglosc byla przyjmowana przez rodak?w z euforia. Ustanawianiu administracji polskiej towarzyszyly wielkie manifestacje poparcia. Priorytetem stala sie elektryfikacja kraju.
Symbolami niepodleglosci byly nie tylko polskie flagi, bramy kwiatowe dekorujace ulice i place, ale i rozswietlone elektrycznoscia lampy uliczne oraz witryny sklepowe, przystrojone patriotycznymi haslami. Bo z narodzinami panstwa polskiego startowala tez energetyka. Niepodlegla wkraczala na arene miedzynarodowa i musiala nadrobic stracony czas. Wykorzystanie elektrycznosci w praktyce mialo pom?c w nadrabianiu zaleglosci. Elektryfikacja kraju stala sie priorytetem.
Linia 150 kV_widok na Starachowice
Wizyt?wka tamtych lat bylo powstanie 5 grudnia 1918 r. sp?lki akcyjnej – Sila i Swiatlo. Jej zadaniem bylo nie tylko rozwijanie aktywnosci gospodarczej w dziedzinie elektryfikacji Polski, ale i przejmowanie oraz wykup firm energetycznych kontrolowanych w 85 proc. przez kapital zagraniczny. Bo wedlug danych statystycznych z 1920 roku w kraju – bez G?rnego Slaska – funkcjonowalo zaledwie 81 elektrowni uzytecznosci publicznej, trzy przedsiebiorstwa rozdzielajace energie elektryczna oraz trzy towarzystwa o charakterze sp?lek kapitalowych z udzialem kapitalu zagranicznego. Juz w 1920 roku wznowiono roboty przy pierwszej polskiej elektrowni wodnej w Gr?dku. Przelomowym wydarzeniem dla rozwoju polskiej elektroenergetyki bylo powolanie przy Ministerstwie Przemyslu i Handlu Panstwowej Rady Elektrotechnicznej, kt?ra w 1922 r. opracowala ustawe elektryczna. Jej zapisy wskazywaly m.in., ze uprawnienie do wytwarzania, przetwarzania, przesylania lub rozdzielania energii elektrycznej, w celu zawodowego jej zbywania, wydaje rzad w osobie ministra rob?t publicznych. Przyznawala ona r?wniez zakladom elektrycznym prawo do bezplatnego korzystania z dr?g, ulic i plac?w publicznych do budowania infrastruktury energetycznej. Wprowadzala obowiazek taryfowania sprzedazy energii. Z kolei w 1925 roku zostal uchwalony pierwszy krajowy plan elektryfikacyjny na lata 1925-1930.
Trzy najwazniejsze inwestycje II RP
Budowanie samodzielnosci i niezaleznosci gospodarczej mlodego panstwa, w obliczu nieustajacych zagrozen zewnetrznych, stalo sie fundamentalne dla dzialan rzadowych. Uzyskanie w 1920 r. dostepu do morza bez portu handlowego ograniczalo handel ze swiatem, zas niestabilnosc granic w spos?b oczywisty wskazywala na koniecznosc pobudowania wlasnego przemyslu zbrojeniowego. Te czynniki przyczynily sie do podjecia decyzji o uruchomieniu trzech najwazniejszych inwestycji w II RP: port?w w Gdyni, Centralnego Okregu Przemyslowego (COP) oraz polaczenia komunikacyjnego poludnie-p?lnoc, czyli magistrali weglowej.
W 1924 r. zapoczatkowano elektryfikacje malej osady rybackiej Gdynia. Wiazalo sie to planami budowy wlasnego portu handlowego i wojennego. Tu pierwszych dzialan elektryfikacyjnych podjela sie Okregowa Elektrownia Powiatu Kartuskiego w Rutkach (obecnie Energa OZE), kt?ra wybudowala do Gdyni 34 km linii napowietrznej 15 kV. W 1926 r. trud elektryfikacji przejela, powstala w 1924 roku, sp?lka akcyjna Pomorska Elektrownia Krajowa „Gr?dek” z elektrownia wodna w Gr?dku (4 MW). Wkr?tce sp?lka rozpoczela budowe drugiej elektrowni w zurze (8 MW). Na przelomie lat 1927/1928 zbudowala linie napowietrzna 60 kV z Gr?dka do Gdyni dlugosci 140 km wraz ze wnetrzowa stacja elektryczna 60/15 kV Gdynia Grab?wek (obecnie Energa Operator). W 1936 roku wybudowano elektrownie parowa w Gdyni. Wraz z elektrowniami wodnymi w Rutkach, zurze i Gr?dku, a takze elektrowniami miejskimi w Grudziadzu i Toruniu oraz zakladami rozdzielczymi w Pucku, Wejherowie, Gdyni, Kartuzach stworzyla ona tzw. „system sieciowy Gr?dka”.
Elektrownia Gdynia_maszynownia-1
Obok Pomorskiej Elektrowni Krajowej „Gr?dek” z Torunia – PEK Gr?dek – kt?ra zajmowala sie zapewnieniem dostaw energii elektrycznej dla obszar?w strategicznych na p?lnocy kraju, na poludniu dzialalo Zjednoczenie Elektrowni Okregu Radomsko-Kieleckiego w Skarzysku-Kamiennej (ZEORK).
Sp?lka z poludnia kraju – ZEORK – elektryfikowala obszar radomsko-kielecki w oparciu o trzy elektrownie przemyslu zbrojeniowego i wlasne sieci przesylowe 33 kV. Jej sztandarowym projektem byla elektryfikacja COP-u. W oparciu o budowane elektrownie wodne w Roznowie i Czchowie ZEORK wybudowal magistrale elektroenergetyczna dla przesylu energii elektrycznej do srodkowej Polski. Byla to pierwsza w kraju linia najwyzszego napiecia 150 kV relacji Moscice-Starachowice-Warszawa. Wojna przerwala budowe kolejnej linii 150 kV Warszawa-Lublin-Starachowice.
Trasowanie linii 150 kV Warszawa-Lublin
Znaczaca role w rozwoju gospodarczym Niepodleglej odegrala takze budowa elektrowni miejskich w Bydgoszczy, Poznaniu, nodzi, Plocku, Kaliszu, Warszawie i Chorzowie, a takze Centralnego Okregu Przemyslowego wraz z elektrowniami Stalowa Wola, Rozn?w, Elektrownia Zaklad?w Azotowych w Moscicach. Miara sukcesu elektryfikacyjnego bylo zwiekszenie pieciokrotne liczby elektrowni do 3198 i czterokrotnie mocy zainstalowanej do 1692 MW.
Energetyk z ZEORKU, lata 20.
Twarze polskiej energetyki
Realizacja wielu spektakularnych inwestycji energetycznych byla mozliwa dzieki zaangazowaniu wielu wybitnych inzynier?w elektryk?w i technik?w. Warto wspomniec, ze wielkie plany elektryfikacji Pomorza i Wielkopolski, w oparciu o kapital szwajcarski, narodzily sie w zespole inz. Alfonsa Hoffmanna – dzieki rozmowom z prof. Gabrielem Narutowiczem, wybitnym hydroenergetykiem i pierwszym prezydentem II RP. Wielkie zainteresowanie elektryfikacja prowadzona przez ZEORK i jego dyrektora technicznego inz. Waclawa Demla wykazywal prezydent Ignacy Moscicki, wybitny prof. elektrotechniki i chemii, budowniczy zaklad?w azotowych w Moscicach, kolo Tarnowa. Symbolicznie zwiazal sie z energetyka takze prezydent Stanislaw Wojciechowski, kt?ry dokonal uruchomienia pierwszej elektrowni wybudowanej w Niepodleglej – elektrowni wodnej w Gr?dku na Pomorzu.
Tekst powstal przy wsp?lpracy Lidii Zuby (Energa Operator) oraz Biura Prasowego Energi.
Zdjecia pochodza ze zbior?w Osrodka Tradycji Energetyk?w Polskich.
dostarczyl infoWire.pl
