Zgodnie z przyjÄ™tÄ… przez parlament nowelizacjÄ… ustawy o finansach publicznych klauzula powrotu do stosowania standardowej stabilizujÄ…cej reguÅ‚y wydatkowej zostanie wydÅ‚użona jeszcze na 2022 rok. Nowe przepisy rozszerzajÄ… zakres tej reguÅ‚y o paÅ„stwowe fundusze celowe, ale jednoczeÅ›nie wyÅ‚Ä…czono z jej limitu wydatki m.in. z Funduszu PrzeciwdziaÅ‚ania COVID-19. – Z jednej strony rzÄ…d domyka jednÄ… furtkÄ™, a otwiera kilka dużych bram na omijanie reguÅ‚y wydatkowej – mówi gÅ‚ówny ekonomista FOR dr SÅ‚awomir Dudek. Jak podkreÅ›la, to zwiÄ™ksza przestrzeÅ„ do pogÅ‚Ä™biania deficytu.
Sejm odrzuciÅ‚ w Å›rodÄ™ 11 sierpnia prawie wszystkie z 12 poprawek Senatu do ustawy o finansach publicznych, która ma okreÅ›lić sposób powrotu do stabilizujÄ…cej reguÅ‚y wydatkowej w postaci przedcovidowej, przyjmujÄ…c jedynie poprawkÄ™ natury formalnej. Tym samym m.in. daÅ‚ zielone Å›wiatÅ‚o do przenoszenia wydatków budżetu oraz ich blokowania osobiÅ›cie przez premiera, choć senatorowie chcieli, by wymagaÅ‚o to zgody caÅ‚ego rzÄ…du.
– Ustawa o finansach publicznych zakÅ‚ada przedÅ‚użenie okresu przejÅ›ciowego w regule wydatkowej, czyli mamy możliwość powrotu do reguÅ‚y wydatkowej rok później – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes dr SÅ‚awomir Dudek, gÅ‚ówny ekonomista i wiceprezes zarzÄ…du Forum Obywatelskiego Rozwoju, przedstawiciel Towarzystwa Ekonomistów Polskich.
Chodzi o zapis zobowiÄ…zujÄ…cy rzÄ…dzÄ…cych do oszczÄ™dnoÅ›ciowego budżetu po przekroczeniu 55 proc. zadÅ‚użenia publicznego do PKB, a wedÅ‚ug metodologii unijnej próg ten zostaÅ‚ przekroczony i na koniec I kwartaÅ‚u 2021 roku wyniósÅ‚ 59,1 proc., czyli znalazÅ‚ siÄ™ tuż pod granicÄ… 60 proc., zapisanÄ… w Konstytucji jako nieprzekraczalna. Nawet już jednak przebicie poziomu 55 proc. zmuszaÅ‚oby rzÄ…d do posunięć oszczÄ™dnoÅ›ciowych, takich jak zrównoważony budżet na kolejny rok (lub przynajmniej taki, który pozwoliÅ‚by na zmniejszenie zadÅ‚użenia), zamrożenie pÅ‚ac w budżetówce czy waloryzacja rent i emerytur na poziomie nie wyższym niż inflacja z poprzedniego roku.
Zawieszenie stosowania tej reguÅ‚y wymusiÅ‚y pandemia i spowodowane niÄ… spowolnienie gospodarcze, które wymagaÅ‚o wypÅ‚aty wielomiliardowej pomocy m.in. dla przedsiÄ™biorców. Zgodnie z przyjÄ™tym wÅ‚aÅ›nie prawem powrót do SRW zostaÅ‚ odÅ‚ożony w czasie o kolejny rok, co rzÄ…d uzasadnia dalszym wspieraniem gospodarki w walce z pandemiÄ….
– Komisja Europejska zachÄ™ca do kontynuowania dziaÅ‚aÅ„ antykryzysowych, a w miarÄ™ postÄ™pów w walce z pandemiÄ… – do wspierania ożywienia gospodarczego. Również MiÄ™dzynarodowy Fundusz Walutowy sygnalizowaÅ‚, że rozpoczÄ™cie konsolidacji fiskalnej od 2022 roku może być zbyt szybkie i gwaÅ‚towne – podkreÅ›lali w czerwcu przedstawiciele rzÄ…du po przyjÄ™ciu ustawy.
– To oznacza, że zwiÄ™ksza siÄ™ przestrzeÅ„ do pogÅ‚Ä™biania deficytu, ale to jeszcze można uzasadnić sytuacjÄ… zwiÄ…zanÄ… z COVID-em, podobne rozwiÄ…zania stosuje Unia Europejska. Jednak moim zdaniem ta przestrzeÅ„, którÄ… sobie robi rzÄ…d na kolejne lata, jest za duża – ocenia SÅ‚awomir Dudek.
Jak podkreÅ›la, poprawki senatorów – odrzucone w sejmowym gÅ‚osowaniu – zmierzaÅ‚y do tego, by zwiÄ™kszyć przejrzystość finansów publicznych, m.in. rozszerzajÄ…c reguÅ‚Ä™ wydatkowÄ….
– RzÄ…d rzeczywiÅ›cie za gÅ‚osem ekonomistów, m.in. z Towarzystwa Ekonomistów Polskich, wÅ‚Ä…cza do reguÅ‚y paÅ„stwowe fundusze celowe, to jest ruch w dobrym kierunku, zacieÅ›niajÄ…cy. Ale tu rzÄ…d domyka jednÄ… furtkÄ™, a otwiera kilka dużych bram na omijanie reguÅ‚y wydatkowej, omijanie finansów publicznych – ocenia wiceprezes Forum Obywatelskiego Rozwoju. – PrzykÅ‚adowo dalej bÄ™dzie rozdawaÅ‚ obligacje – zamiast dać dotacjÄ™, która byÅ‚aby objÄ™ta reguÅ‚Ä… wydatkowÄ… – ale wchodzi to oczywiÅ›cie w zadÅ‚użenie. Ten proceder na kilkadziesiÄ…t miliardów zÅ‚otych już jest stosowany. RzÄ…d zaczÄ…Å‚ tworzyć fundusze zupeÅ‚nie poza finansami publicznymi, czego przykÅ‚adem jest Fundusz PrzeciwdziaÅ‚ania COVID-19 czy RzÄ…dowy Fundusz Inwestycji Lokalnych.
EkonomiÅ›ci podkreÅ›lajÄ…, że „wypychajÄ…c” część wydatków poza budżet paÅ„stwa do funduszy celowych, rzÄ…dzÄ…cy zapewniajÄ… sobie możliwość stworzenia deficytu na poziomie bieżących potrzeb, a nie reguÅ‚ dyscyplinujÄ…cych wydatki paÅ„stwa. Tymczasem zadÅ‚użenie roÅ›nie w szybkim tempie (w ciÄ…gu I kwartaÅ‚u 2021 roku zwiÄ™kszyÅ‚o siÄ™ o 1,6 pkt proc. w stosunku do PKB), a na koniec 2020 roku rozdźwiÄ™k miÄ™dzy danymi rzÄ…du a Eurostatu siÄ™gaÅ‚ już 9,5 p.p. (co wynika z różnic w metodologiach polskiej i unijnej – o ich rozliczenie także wnioskowali senatorowie).
WedÅ‚ug wyliczeÅ„ ekonomisty FOR rozwiÄ…zaniem wprowadzanym w nowelizacji Rada Ministrów pod pozorem uszczelnienia – poprzez dodanie paÅ„stwowych funduszy celowych – zapewnia sobie w innych obszarach margines nawet na 100 mld zÅ‚.
– RzÄ…d wyjmuje z tego wiążącego limitu Fundusz PrzeciwdziaÅ‚ania COVID-19. To jest fundusz, który finansuje czeki Morawieckiego dla samorzÄ…dów, a wiemy, że one byÅ‚y rozdawane wedÅ‚ug klucza politycznego, co Fundacja Batorego udowodniÅ‚a w swoich kilku raportach – przypomina SÅ‚awomir Dudek. – I ten fundusz ma finansować Polski Åad. To nie sÄ… dziaÅ‚ania stricte zwiÄ…zane z walkÄ… z COVID i wyÅ‚Ä…czenie spod wiążącego limitu tego funduszu czyni go raczej funduszem wyborczym. Pewnie bÄ™dÄ… wczeÅ›niejsze wybory albo nawet jeżeli nie, to widać, że rzÄ…dzÄ…cy budujÄ… sobie bufor na nieskrÄ™powane wydatkowanie i realizowanie obietnic wyborczych.
