Do koÅ„ca tej dekady od 14 do 36 tys. górników bÄ™dzie potrzebować wsparcia na rynku pracy: przebranżowienia, relokacji do innych kopalni albo wczeÅ›niejszego odejÅ›cia na emeryturÄ™. JednoczeÅ›nie do tego czasu na ÅšlÄ…sku istnieje możliwość stworzenia nawet 75–85 tys. nowych miejsc pracy, a najwiÄ™ksze szanse na zastÄ…pienie górniczych etatów majÄ… budownictwo, przetwórstwo przemysÅ‚owe i energetyka oparta na OZE – pokazujÄ… szacunki Instytutu BadaÅ„ Strukturalnych. – Nie wolno tracić czasu, trzeba od razu przystÄ…pić do tych dziaÅ‚aÅ„. One muszÄ… być podejmowane stopniowo, bez gwaÅ‚townych ruchów, każdy obawia siÄ™ pogorszenia sytuacji materialnej i utraty pracy – podkreÅ›la prezes zarzÄ…du ILF Consulting Engineers Polska, Andrzej Dercz.
– W Polsce skutki spoÅ‚eczne wydobycia wÄ™gla nie objawiajÄ… siÄ™ dopiero teraz, to dzieje siÄ™ już od dÅ‚uższego czasu. Niektórzy może pamiÄ™tajÄ…, jak w dziennikach telewizyjnych wydobycie wÄ™gla na poziomie 180–190 mln ton byÅ‚o ogÅ‚aszane jako wielki sukces, a zatrudnienie w branży wÄ™glowej siÄ™gaÅ‚o 400 tys. osób. Dzisiaj mamy wydobycie rzÄ™du 54 mln ton rocznie, a zatrudnienie na poziomie ok. 80 tys. Wszystkie rzÄ…dy, niezależnie od barw politycznych, miaÅ‚y mniej wiÄ™cej podobne podejÅ›cie, żeby przeprowadzać zmiany Å‚agodnie i inwestować we wczeÅ›niejsze emerytury, w pomoc socjalnÄ…. To sprawiÅ‚o, że na ÅšlÄ…sku mamy najwyższe emerytury i najmÅ‚odszych emerytów – mówi agencji Newseria Biznes Andrzej Dercz.
WedÅ‚ug danych ARP na koniec maja br. sektor wÄ™glowy w Polsce zatrudniaÅ‚ 78,9 tys. pracowników. To zatrudnienie powoli, ale systematycznie spada (jeszcze na koniec grudnia ub.r. wynosiÅ‚o 80 tys. osób) – podobnie jak wydobycie i sprzedaż wÄ™gla kamiennego. WedÅ‚ug ARP w ubiegÅ‚ym roku krajowe kopalnie wydobyÅ‚y w sumie 54,4 mln ton tego surowca, o blisko 11,7 proc. mniej rok do roku. Z kolei sprzedaż spadÅ‚a o ponad 9,2 proc., do 53 mln ton.
– Program PEP 2040 przewiduje odchodzenie od wÄ™gla. Z obecnych 70 proc. powinniÅ›my zejść do okoÅ‚o 56 proc. w 2030 roku i ok. 28 proc. albo nawet niżej w sytuacji, kiedy koszty uprawnieÅ„ do emisji CO2 bÄ™dÄ… wysokie. A takie obecnie sÄ… – mówi prezes ILF Consulting Engineers Polska.
Zgodnie z przyjÄ™tÄ… w lutym br. „PolitykÄ… energetycznÄ… Polski do 2040 roku” udziaÅ‚ wÄ™gla w krajowym miksie energetycznym do 2030 roku ma spaść do 56 proc. albo 37,5 proc. w scenariuszu wysokich uprawnieÅ„ do emisji CO2. Z kolei udziaÅ‚ OZE ma do tego czasu wynosić już nie mniej niż 23 proc. DekadÄ™ później, do 2040 roku, wÄ™giel ma już odpowiadać raptem za 28 proc. produkcji energii albo 11 proc. przy wysokich cenach uprawnieÅ„ do emisji CO2. Z drugiej strony nakÅ‚ady na rozwój odnawialnych źródeÅ‚ energii do tego czasu majÄ… już przekroczyć 40 mld euro. Zgodnie z umowÄ… spoÅ‚ecznÄ…, którÄ… rzÄ…d wypracowaÅ‚ z górnikami, w Polsce ostatnia kopalnia ma zostać zamkniÄ™ta w 2049 roku.
– Posiadamy najwyższe ceny hurtowe energii w Europie, prawie dwukrotnie przekraczamy Å›redniÄ… europejskÄ…. To wynika z faktu, że koszty wydobycia wÄ™gla sÄ… zbyt wysokie. W Polsce kopalnie – szczególnie na ÅšlÄ…sku – sÄ… gÅ‚Ä™bokie, wydobywajÄ… wÄ™giel z okoÅ‚o 800 metrów, a pod wzglÄ™dem efektywnoÅ›ci – na jednÄ… osobÄ™ przypada Å›rednio 700 ton. Dla porównania w Bogdance jest to 1,7 tys. ton, a w Stanach Zjednoczonych prawie 11 tys. ton na osobÄ™. Widać wiÄ™c, jak niska jest efektywność tego wydobycia – mówi Andrzej Dercz.
Stopniowe wygaszanie wydobycia wÄ™gla jest w Polsce nieuniknione, zarówno z przyczyn klimatycznych i koniecznoÅ›ci dostosowania siÄ™ do polityki UE, jak i z powodów ekonomicznych. Zależność krajowej energetyki od wÄ™gla, przekraczajÄ…ca obecnie 70 proc., sprawia, że przy wysokich cenach uprawnieÅ„ do emisji CO2 w systemie ETS cena hurtowa energii elektrycznej w Polsce jest najwyższa w UE i przekracza unijnÄ… Å›redniÄ… o ponad 50 proc.
Kolejny powód jest też zwiÄ…zany z zanieczyszczeniem powietrza. Nowe badania Uniwersytetu Harvarda i University College London – przytoczone w raporcie ILF Polska pt. „Energia (od)nowa” – pokazujÄ…, że z tego powodu w Polsce przedwczeÅ›nie umiera okoÅ‚o 90 tys. osób rocznie, niemal dwa razy wiÄ™cej, niż szacowano do tej pory. Na 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie aż 37 znajduje siÄ™ w Polsce.
– ÅšlÄ…sk emituje 13 razy wiÄ™cej zanieczyszczeÅ„ niż Å›rednia dla caÅ‚ej Polski, aż 37 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie jest z Polski i z tego wiÄ™kszość oczywiÅ›cie na ÅšlÄ…sku. Sytuacja jest naprawdÄ™ dramatyczna. Nowe dane dotyczÄ…ce przedwczesnych zgonów zwiÄ…zanych z emisjami pokazujÄ… szacunki rzÄ™du 90 tys. osób rocznie, to jest liczba porównywalna z efektami pandemii COVID-19 – mówi ekspert.
Dla ÅšlÄ…ska – regionu, który jest tradycyjnie górniczy, a wiÄ™c kulturowo i ekonomicznie uzależniony od kopalni – dekarbonizacja bÄ™dzie najwiÄ™kszym wyzwaniem nadchodzÄ…cych dekad. PociÄ…gnie też za sobÄ… daleko idÄ…ce zmiany gospodarcze i spoÅ‚eczne. ÅšlÄ…sk może jednak wykorzystać w tym procesie miliardowe Å›rodki z unijnej polityki spójnoÅ›ci i Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, z którego Polska otrzyma 3,8 mld euro na Å‚agodzenie skutków transformacji energetycznej. TrafiÄ… one gÅ‚ównie do województwa Å›lÄ…skiego i maÅ‚opolskiego.
– ÅšlÄ…sk jest bardzo dobrze poÅ‚ożony komunikacyjnie, blisko granicy, znajduje siÄ™ tam wiele oÅ›rodków naukowych, oferuje wyksztaÅ‚cone kadry, wielu doÅ›wiadczonych inżynierów i pracowników, którzy majÄ… etos i kulturÄ™ wydajnoÅ›ci pracy. Jest to ogromny kapitaÅ‚. Te trzy czynniki: dobrze rozwiniÄ™ta infrastruktura, poÅ‚ożenie i potencjaÅ‚ ludzki sÄ… to niewÄ…tpliwie atuty tego regionu. Z drugiej strony mamy jednak na ÅšlÄ…sku chaotyczny, niespójny system komunikacyjny, sÄ… też szkody górnicze, wysypiska, a usuwanie zasolonych wód z kopalÅ„ sprawiÅ‚o, że wody powierzchniowe wymagajÄ… rekultywacji. W te elementy trzeba inwestować, żeby przyciÄ…gnąć inwestorów na ÅšlÄ…sk – wskazuje prezes ILF Consulting Engineers Polska.
WedÅ‚ug Instytutu BadaÅ„ Strukturalnych do 2030 roku, w zależnoÅ›ci od tempa dekarbonizacji, od 14 do 36 tys. górników bÄ™dzie potrzebowaÅ‚o wsparcia na rynku pracy. Te liczby dotyczÄ… pracowników, którzy bÄ™dÄ… potrzebować przebranżowienia, relokacji do innych kopalni lub wczeÅ›niejszego odejÅ›cia na emeryturÄ™. WedÅ‚ug ekspertów stopniowe, naturalne przejÅ›cia na emeryturÄ™ w górnictwie nie wystarczÄ… bowiem do wdrożenia ambitnych planów dekarbonizacji („Dekarbonizacja i zatrudnienie w górnictwie wÄ™gla kamiennego w Polsce” 2021).
Styczniowy raport IBS – przygotowany we wspóÅ‚pracy z WWF Polska – pokazuje z kolei, że najwiÄ™ksze szanse, żeby zastÄ…pić górnicze etaty, majÄ… budownictwo, przetwórstwo przemysÅ‚owe i energetyka zwiÄ…zana z OZE, a do 2030 roku na ÅšlÄ…sku istnieje możliwość stworzenia nawet 75–85 tys. nowych miejsc pracy.
– Nie wolno tracić czasu, trzeba od razu przystÄ…pić do tych dziaÅ‚aÅ„. Tym bardziej że muszÄ… być one podejmowane stopniowo, bez gwaÅ‚townych ruchów, każdy siÄ™ obawia pogorszenia sytuacji materialnej i utraty pracy – mówi Andrzej Dercz. – Ja sam jestem ze ÅšlÄ…ska, miaÅ‚em kiedyÅ› okazjÄ™ być na dole w kopalni i to przeżycie pamiÄ™tam do dziÅ›. To naprawdÄ™ ciężka praca i jestem przekonany, że jeżeli ludziom zaoferuje siÄ™ godne wynagrodzenie w innych branżach, to parcie na utrzymywanie branży wÄ™glowej za wszelkÄ… cenÄ™ bÄ™dzie mniejsze.
