Zdaniem ponad 70 proc. badanych w dlugoterminowej perspektywie zmiany klimatu sa tak samo powaznym kryzysem jak COVID-19. Pandemia wplynela na postrzeganie kwestii klimatycznych i ich wplywu na jakosc zycia i zdrowia. Jednoczesnie pokazala tez, ze systemy spoleczne, gospodarcze i polityczne nie sa zaprojektowane tak, aby umozliwic odpowiednia reakcje na tego typu zagrozenia. Przykladem moga byc globalne lancuchy dostaw, kt?re zostaly zerwane przez zamkniecie granic. – Konieczne sa systemowe innowacje, opracowane przy wsp?lnym zaangazowaniu polityk?w, przedsiebiorc?w i obywateli – m?wi Aneta Skubida z EIT Climate-KIC. Projekty Deep Demonstrations, kt?re sa oparte na takim podejsciu, wdrazane sa w kilkunastu najbardziej innowacyjnych i odwaznych europejskich miastach – w tym w Rybniku.
– Pandemia wplynela na postrzeganie zmian klimatu. Sprawila, ze uswiadomilismy sobie w duzo wiekszym stopniu, iz te niewidoczne zagrozenia jak najbardziej istnieja i moga byc bardzo dotkliwe. Przykladem moga byc poglebione badania spoleczne, tzw. deep listening, w ramach projektu Rybnik 360, z kt?rych wynika, ze mieszkancy sa duzo bardziej sklonni podejmoc? dzialania zwiazane z niewidocznymi zagrozeniami – m?wi agencji Newseria Biznes Aneta Skubida, system innovation design manager CEE w EIT Climate-KIC. – Zauwazylismy, jak olbrzymi wplyw moga miec zagrozenia niedostrzegalne golym okiem, a kt?re moga byc dla nas dotkliwe tak jak pandemia. Taki wplyw ma wlasnie kryzys klimatyczny.
Z sondazu Ipsos przeprowadzonego w 14 krajach wynika, ze zdaniem ​​71 proc. doroslych na swiecie w dlugoterminowej perspektywie zmiany klimatu sa tak powaznym kryzysem jak COVID-19. Blisko 40 proc. wymienia je jako jeden z trzech najwazniejszych problem?w srodowiskowych. Ankietowani wyrazili szerokie poparcie dla dzialan rzad?w skierowanych na walke ze spowolnieniem gospodarczym wlasnie poprzez inwestycje prosrodowiskowe.
Pandemia udowodnila tez, ze zmiana naszego trybu zycia w znaczacy spos?b przeklada sie na poprawe klimatu. Miedzynarodowa Agencja Energetyczna ocenia, ze w wyniku pandemii koronawirusa globalne zapotrzebowanie na energie w calym 2020 roku spadnie o ok. 5 proc., a emisje CO2 zwiazane z energia beda o ok. 7 proc. mniejsze. Spadek o 2,4 gigaton przywr?cil zas roczna emisje dwutlenku wegla do stanu sprzed dekady.
– Pandemia pokazala, ze systemy, w kt?rych funkcjonujemy: spoleczne, gospodarcze czy polityczne, nie sa zaprojektowane w taki spos?b, kt?ry umozliwia nam reagowanie na tego typu zagrozenia. Dlatego wlasnie potrzebne sa zmiany na poziomie wszystkich tych system?w – ocenia ekspertka z EIT Climate-KIC.
Sposobem na walke ze zmianami klimatycznymi moga byc takie projekty jak Deep Demonstrations EIT Climate-KIC. To innowacje systemowe, kt?re maja pom?c Europie w zielonej transformacji. Organizacja wsp?lpracuje z 15 europejskimi miastami, aby zaprojektoc? takie rozwiazania, kt?re moga odblokoc? gleboka zmiane we wszystkich systemach miejskich – transformacje, kt?ra bedzie odpowiedzia na wsp?lczesne wyzwania.
– Poslugujemy sie specjalna metodologia przygotowana przez naszych ekspert?w. Jest ona celowo zaprojektowana w taki spos?b, by dostosoc? sie do specyfiki danego miejsca. Jest to podejscie „szyte na miare” – nie ma tu mowy o podejsciu jednakowym dla wszystkich – wskazuje Aneta Skubida. – Opieramy sie na mysleniu systemowym. Postrzegamy miasto jako calosc. Za pomoca badan i analiz – w tym specjalnej metody tzw. deep listening – mapowan, foresightu strategicznego, dziesiatek warsztat?w i setek rozm?w z mieszkancami i interesariuszami Rybnika, a takze z Urzedem Miasta przygotowalismy propozycje kluczowych dla Rybnika interwencji. To taka miejska akupunktura, trafiajaca precyzyjnie w punkty, kt?re uzdrowia system – w odr?znieniu od nieskoordynowanych interwencji na chybil trafil.
Projekt wykorzystuje innowacje spoleczne. To wlasnie sami mieszkancy, instytucje pozarzadowe i przedsiebiorcy okreslaja potencjal miasta, jego slabe i mocne strony i w ten spos?b wskazuja kierunki zmian. Dzieki temu organizacja ma nadzieje na wsp?lne wypracowanie nowej wizji miasta.
– Drugim filarem innowacji systemowych jest silny udzial spoleczenstwa, kokreacja. To glebokie wsluchanie sie w tych, kt?rzy tworza miasto, i w ich potrzeby. Z drugiej strony to tez zaproszenie do procesu tworzenia rozwiazan, parametr?w tych rozwiazan, a p?źniej do ich wsp?lnego wdrazania – wskazuje ekspertka.
Przy wykorzystaniu metody deep listening w projekcie mapuje sie system miejski i weryfikuje zaleznosci miedzy r?znymi obszarami. W ten spos?b mozna znaleźc rozwiazania, kt?re beda jednoczesnie oddzialyc? na caly system. Podobne podejscie do tworzenia innowacyjnych rozwiazan zastosowano m.in. w Amsterdamie, Edynburgu, Madrycie, Mediolanie czy Wiedniu.
– W Rybniku jednym z kluczowych wyzwan jest problem smogu. Jest to pochodna wielu element?w, kt?re nie dzialaja we wlasciwy spos?b w miescie, np. to, ze wielu mieszkanc?w nie jest w stanie sobie uswiadomic, jak duzym zagrozeniem dla zycia i zdrowia ich samych jest zanieczyszczenie powietrza, ale tez jak bardzo rzutuje ono na rozw?j calego miasta, np. na przyciaganie inwestor?w – zaznacza Aneta Skubida. – Z drugiej strony Rybnik jest idealnym miejscem pilotazowego wdrazania innowacyjnych rozwiazan, kt?re pozwola jak najszybciej uporac sie z wyzwaniem. Solidna baza stworzona przez projekt Rybnik 360, ale tez widocznosc miasta, to, ze czesto sie o nim m?wi i pisze, sprawia, ze zmiana tu bedzie zauwazona przez cala Polske, to moze niczym magnes przyciagac najtezsze umysly i stac sie katalizatorem dalszych zmian.
Dlugofalowy projekt jest nastawiony na wydobycie potencjalu miasta oraz calego regionu i zapewnienie jego lepszej przyszlosci. Ma to byc mozliwe dzieki r?wnoczesnemu wdrozeniu bardzo celowo zaprojektowanych i polaczonych innowacji w r?znych wymiarach (tzw. portfolio): gospodarczym, spolecznym, politycznym, technologicznym, prawnym czy finansowym.
– Standardowo w organizacjach r?znego typu r?zne departamenty wykonuja duza prace, ale w oderwaniu od siebie. Dlatego bywa tak, ze robia rzeczy, kt?re de facto sa przeciwstawne, albo – w najlepszym wypadku – nie powstaje efekt synergii. Tak samo czesto funkcjonuja samorzady, w oderwaniu od mieszkanc?w i innych interesariuszy, takich jak biznes, organizacje pozarzadowe czy swiat nauki. Jednym z naszych gl?wnych zadan jest laczenie, tworzenie ekosystem?w, szerokich sieci wsp?lpracy, wsp?lnej wizji miasta, bo tylko wtedy uda nam sie zaprojektoc? dobre miejsca do zycia i wsp?lnie realizoc? te wizje – podkresla ekspertka z EIT Climate-KIC.
Za pomoca projektu Rybnik 360, finansowanego przez EIT Climate-KIC, slaskie miasto chce przetransformoc? sie pod wzgledem energetycznym, ekonomicznym i spolecznym, osiagajac neutralnosc klimatyczna i zapewniajac dobrobyt mieszkancom. Urzednicy rozmawiaja juz z nowymi inwestorami ze Skandynawii, dzialajacymi w obszarze czystych technologii, m.in. producentem dach?w fotowoltaicznych, a takze producentem samochod?w elektrycznych. Dzieki metodzie Deep Demonstrations Rybnik, we wsp?lpracy ze wszystkimi, kt?rzy tworza miasto, ale tez z zewnetrznymi ekspertami, projektuje strategie i konkretne interwencje, kt?re pozwola na osiagniecie stawianego sobie celu.
Jak podkresla Aneta Skubida, transformacja calych miast czy region?w to jedyna skuteczna droga, by powstrzymac zmiany klimatyczne na szeroka skale. Z drugiej strony miasta odporne klimatycznie beda duzo lepiej przygotowane na kolejne epidemie.
