Dotyk jest dominujÄ…cym kanaÅ‚em wzmacniania wiÄ™zi miÄ™dzyludzkich i przywiÄ…zania emocjonalnego. Choć mechanizmy neurologiczne wspierajÄ…ce tÄ™ rolÄ™ dotyku nie sÄ… w peÅ‚ni poznane, to zgodnie z badaniami szwedzkich naukowców dotyk bliskiej osoby wpÅ‚ywa na wydzielanie oksytocyny u kobiet. To hormon miÅ‚oÅ›ci i zaufania, odpowiedzialny za tworzenie i utrzymywanie wiÄ™zi spoÅ‚ecznych. Jego poziom byÅ‚ jednak zależny od kontekstu badania, m.in. tego, kim byÅ‚a osoba dotykajÄ…ca, podobnie jak reakcja na ten dotyk zachodzÄ…ca w mózgu. Naukowcy sprawdzÄ… teraz, czy te zależnoÅ›ci zachodzÄ… również u mężczyzn w odniesieniu do siostrzanego hormonu – wazopresyny argininowej.
– ChcieliÅ›my siÄ™ dowiedzieć, czy dotyk bliskiej osoby może zmienić poziom oksytocyny wytwarzanej przez organizm. Dotychczas nie wiedzieliÅ›my, czy można to sprawić, przeprowadzajÄ…c w laboratorium eksperyment polegajÄ…cy na dotyku. ChcieliÅ›my także zbadać, w jaki sposób hormony i mózg mogÄ… wspóÅ‚dziaÅ‚ać w elastyczny sposób, aby dostosować siÄ™ do okolicznoÅ›ci. Chodzi na przykÅ‚ad o to, z jakimi osobami mamy interakcje teraz lub mieliÅ›my w przeszÅ‚oÅ›ci. Naszym celem byÅ‚o sprawdzenie, czy w wyniku wspóÅ‚dziaÅ‚ania procesów w mózgu i hormonów możliwe jest dostosowanie siÄ™ do danej sytuacji. Nie mieliÅ›my bezpoÅ›redniej wiedzy na temat oksytocyny wytwarzanej przez organizm czÅ‚owieka, którÄ… nazywa siÄ™ oksytocynÄ… endogennÄ…. MieliÅ›my pewne informacje z pozostaÅ‚ych źródeÅ‚ poÅ›wiÄ™conych czÅ‚owiekowi i z literatury dotyczÄ…cej zwierzÄ…t, a obecne badanie przeprowadziliÅ›my, aby dowiedzieć siÄ™, jak wyglÄ…da to u ludzi – informuje w rozmowie z agencjÄ… Newseria Innowacje India Morrison z Uniwersytetu Linköping.
Badaniu zostaÅ‚y poddane 42 kobiety w wieku 18–40 lat, które nie stosowaÅ‚y Å›rodków antykoncepcyjnych zawierajÄ…cych estrogen, co do którego istniaÅ‚o podejrzenie, że może zaburzać wytwarzanie oksytocyny. Uczestniczki pozostawaÅ‚y w heteroseksualnym zwiÄ…zku uczuciowym z mężczyznÄ… przez co najmniej rok. Kobiety przychodziÅ‚y do oÅ›rodka badawczego ze swoimi partnerami i byÅ‚y poddawane badaniu rezonansem magnetycznym, a w trakcie poszczególnych etapów badania pobierano im krew i sprawdzano poziom oksytocyny.
W pierwszej części eksperymentu byÅ‚y one dotykane podczas dwóch sesji siedmiominutowych. W pierwszej wersji osobÄ… dotykajÄ…cÄ… ramienia i dÅ‚oni kobiety byÅ‚ jej partner, a zadaniem kobiety byÅ‚o okreÅ›lenie za każdym razem stopnia odczuwanej przyjemnoÅ›ci. W drugiej wersji tÄ™ samÄ… czynność powtarzaÅ‚a obca osoba pÅ‚ci mÄ™skiej, którÄ… uczestniczki poznaÅ‚y dopiero w dniu badania. PoÅ‚owa uczestniczek najpierw miaÅ‚a kontakt ze swoim partnerem, a druga poÅ‚owa z obcÄ… osobÄ…. PozwoliÅ‚o to porównać i stwierdzić, czy jest różnica miÄ™dzy sytuacjÄ…, kiedy jako pierwszy ramienia kobiety dotykaÅ‚ jej partner, a sytuacjÄ…, kiedy najpierw byÅ‚ to obcy mężczyzna, a partner dopiero jako drugi. Uczestniczki zostaÅ‚y też zapytane po zakoÅ„czeniu eksperymentu, jak siÄ™ czuÅ‚y w kontakcie z obcym mężczyznÄ…, czy wzbudzaÅ‚ on strach, zaufanie, a także czy byÅ‚ atrakcyjny.
– Kobiety stwierdziÅ‚y, że nie wzbudzaÅ‚ on strachu, nie byÅ‚ ani atrakcyjny, ani nieatrakcyjny, czyli byÅ‚ poÅ›rodku skali. ByÅ‚o to dla nas istotne, ponieważ nie chcieliÅ›my skrajnych reakcji w żadnÄ… stronÄ™, ani zbyt pozytywnych, ani negatywnych – wyjaÅ›nia India Morrison.
Naukowcy z Uniwersytetu Linköping i Uniwersytetu Skövde odkryli, że kiedy partner dotykaÅ‚ kobiety jako pierwszy, poziom oksytocyny u paÅ„ wzrastaÅ‚, a nastÄ™pnie spadaÅ‚, by ponownie wzrosnąć, gdy nieznajomy zrobiÅ‚ to samo. Jednak kiedy nieznajomy dotknÄ…Å‚ jej pierwszy, poziom oksytocyny siÄ™ nie zmieniÅ‚, a kiedy potem jej partner pogÅ‚askaÅ‚ jÄ… po ramieniu, nastÄ…piÅ‚ tylko niewielki wzrost. Zmiany poziomu oksytocyny byÅ‚y powiÄ…zane z aktywnoÅ›ciÄ… obszarów mózgu ważnych dla kontekstualizacji wydarzeÅ„. Potwierdza to obserwacje poczynione podczas badaÅ„ na zwierzÄ™tach.
– U gatunków poza czÅ‚owiekiem, które sÄ… poddawane badaniom laboratoryjnym, oksytocyna wpÅ‚ywa na przywiÄ…zanie i nawiÄ…zywanie wiÄ™zi w zakresie ich możliwoÅ›ci rozpoznawania innych osobników, co pozwala im odróżnić danÄ… jednostkÄ™ od pozostaÅ‚ych, a także wyboru osobników, z którymi spÄ™dzajÄ… czas lub Å‚Ä…czÄ… siÄ™ w pary, a także na sposób przetwarzania przez mózg sygnaÅ‚ów spoÅ‚ecznych, takich jak wokalizacja, jeÅ›li na przykÅ‚ad mÅ‚ode wydaje odgÅ‚osy, ponieważ zostaÅ‚o samo, może to wpÅ‚ywać na postrzeganie go przez inne zwierzÄ™ta – zmienia siÄ™ mimika i inne formy wyrażania emocji – wyjaÅ›nia badaczka z Uniwersytetu Linköping.
U ludzi oksytocyna uczestniczy w regulacji dziaÅ‚ania ukÅ‚adu sercowo-naczyniowego i wywoÅ‚uje zmiany w naczyniach krwionoÅ›nych i mięśniach. U kobiet hormon ten wpÅ‚ywa na zmiany zachodzÄ…ce podczas porodu i karmienia piersiÄ…, na przykÅ‚ad za rytm skurczów i wydzielanie mleka. W szerszym ujÄ™ciu oksytocyna odpowiada za przywiÄ…zanie i nawiÄ…zywanie wiÄ™zi w grupie. Z uwagi na to znaczenie naukowcy postanowili zbadać korelacjÄ™ zmysÅ‚u dotyku z emocjami wynikajÄ…cymi z wiÄ™zi spoÅ‚ecznych.
– Zwykle w innych kontekstach niż dziaÅ‚anie oksytocyny mówi siÄ™ o okreÅ›lonych obszarach w mózgu, które reagujÄ… na dotyk, ale w ostatnim dziesiÄ™cioleciu zaczÄ™to wyróżniać poszczególne rodzaje dotyku. Być może zmysÅ‚ dotyku, który sÅ‚uży znalezieniu kluczy w kieszeni lub którego używamy do oceny miÄ™kkoÅ›ci tkaniny, różni siÄ™ od dotyku bliskiej osoby lub przytulenia. Być może da siÄ™ wyróżnić odrÄ™bny rodzaj dotyku emocjonalnego, który wystÄ™puje częściej w sytuacjach spoÅ‚ecznych – mówi India Morrison. – Od poczÄ…tków neurobiologii zajmowaliÅ›my siÄ™ badaniem zmysÅ‚u dotyku, który sÅ‚uży nam do znajdowania kluczy w kieszeni i rozróżniania bodźców dotykowych. Dopiero niedawno zaczÄ™liÅ›my rozpatrywać bardziej emocjonalne rodzaje dotyku zwiÄ…zane z uczuciami. Można stwierdzić, że w zależnoÅ›ci od rodzaju bodźców dotyku obserwuje siÄ™ reakcjÄ™ różnych obszarów mózgu – jest wiele elementów wspólnych, ale także wiele różnic.
Szwedzcy naukowcy chcÄ… siÄ™ teraz skupić na tym, czy podobne obserwacje uda siÄ™ poczynić u mężczyzn. ZwrócÄ… jednak uwagÄ™ na powiÄ…zanie z innym hormonem: wazopresynÄ…, który odpowiada m.in. za erekcjÄ™ i ejakulacjÄ™ oraz jest uznawany za siostrzany wobec oksytocyny.
