Podwyżki cen laptopów, komputerów, dekoderów, telewizorów i tabletów czekajÄ… nas wszystkich, jeÅ›li w życie wejdzie ustawa o uprawnieniach artysty zawodowego. Nad projektem toczÄ… siÄ™ prace w rzÄ…dzie i ma zacząć obowiÄ…zywać od przyszÅ‚ego roku. NajwiÄ™cej kontrowersji wzbudza propozycja, by na emerytury artystów przeznaczać część opÅ‚aty reprograficznej, zwanej też podatkiem od elektroniki czy podatkiem od smartfonów. – Ceny sprzÄ™tów wzrosnÄ…, niektóre nawet o kilkaset zÅ‚otych – mówi Kamil Pluskwa-DÄ…browski, prezes Federacji Konsumentów. Organizacja od dawna alarmuje, że nowe rozwiÄ…zanie pogÅ‚Ä™bi problem wykluczenia cyfrowego i uderzy w najmniej zamożne rodziny. WystosowaÅ‚a apel do premiera Mateusza Morawieckiego oraz pozostaÅ‚ych czÅ‚onków rzÄ…du i parlamentu o zaprzestanie prac nad projektem, pokazujÄ…c zagrożenia pÅ‚ynÄ…ce z kolejnego obciążenia domowych budżetów Polaków.
– Najnowszy projekt ustawy o statusie zawodowego artysty, dotyczÄ…cy też opÅ‚aty reprograficznej, obejmuje caÅ‚y szereg urzÄ…dzeÅ„, które zostanÄ… objÄ™te tym podatkiem. ZapÅ‚acÄ… go wszyscy konsumenci w chwili zakupu nowego urzÄ…dzenia. A jest to podatek niemaÅ‚y, a z doÅ›wiadczeÅ„ innych paÅ„stw, które zdecydowaÅ‚y siÄ™ na taki krok, jasno wynika, że ceny sprzÄ™tu pójdÄ… w górÄ™, a to uderzy w portfele konsumentów, co nie jest dobre, zwÅ‚aszcza w sytuacji, kiedy urzÄ…dzenia elektroniczne sÅ‚użą przede wszystkim do pracy i nauki – wskazuje w rozmowie z agencjÄ… informacyjnÄ… Newseria Biznes Kamil Pluskwa-DÄ…browski.
W Polsce dziaÅ‚alność artystycznÄ… wykonuje zawodowo ok. 67 tys. osób (Å‚Ä…cznie z absolwentami szkolnictwa artystycznego). Ustawa o uprawnieniach artysty zawodowego, której projekt 6 maja br. przedstawiÅ‚o Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, ma dać dodatkowe Å›rodki organizacjom artystów oraz ma wprowadzić m.in. dopÅ‚aty dla artystów, którzy majÄ… problem z samodzielnym opÅ‚acaniem skÅ‚adek zdrowotnych i emerytalnych. Wszystko to ma być finansowane z tzw. opÅ‚aty reprograficznej.
– OpÅ‚ata reprograficzna jest wynalazkiem sprzed kilkudziesiÄ™ciu lat, a jako narzÄ™dzie finansowania systemu emerytalnego artystów jest nieco absurdalna. W Polsce system zabezpieczenia emerytalnego jest już uregulowany dla wszystkich grup zawodowych. Nie wystÄ™pujÄ…c przeciwko artystom, stawiamy pytanie: czym różni siÄ™ jednoosobowa dziaÅ‚alność gospodarcza polegajÄ…ca na prowadzeniu warzywniaka od jednoosobowej dziaÅ‚alnoÅ›ci artysty? ProwadzÄ…cy warzywniak również pÅ‚aci najniższe skÅ‚adki i też bÄ™dzie miaÅ‚ bardzo niskÄ… emeryturÄ™ – mówi prezes Federacji Konsumentów. – Propozycja rzÄ…du zakÅ‚ada, że z naszych pieniÄ™dzy zostanie utworzony fundusz dla artystów na wsparcie ich emerytur, a poÅ‚owa tych pieniÄ™dzy trafi do organizacji zbiorowego zarzÄ…dzania, które już dzisiaj majÄ… duży problem z rozliczeniem siÄ™ z pieniÄ™dzy pobieranych z istniejÄ…cej opÅ‚aty reprograficznej. Jest prawdopodobne, że duża część tych pieniÄ™dzy trafi do celebrytów, którzy sÄ… osobami zamożnymi, a także do gwiazd za granicÄ….
OpÅ‚ata reprograficzna istnieje tylko w okoÅ‚o 20 paÅ„stwach na Å›wiecie i z definicji jest obciążeniem konsumentów za tzw. dozwolony użytek, tzn. legalne kopiowanie i muzyki, filmów, książek czy obrazów na użytek wÅ‚asny. W Polsce ta danina istnieje już od lat – jest doliczana do cen urzÄ…dzeÅ„ i noÅ›ników sÅ‚użących do kopiowania treÅ›ci i trafia do artystów za poÅ›rednictwem organizacji zbiorowego zarzÄ…dzania prawami autorskimi (np. ZAiKS). Na liÅ›cie urzÄ…dzeÅ„ i noÅ›ników niÄ… objÄ™tych sÄ… drukarki i kserokopiarki czy papier przeznaczony do nich.
Roczne wpÅ‚ywy z opÅ‚aty reprograficznej w Polsce, bazujÄ…c na sprawozdaniach organizacji zbiorowego zarzÄ…dzania, majÄ… wartość okoÅ‚o 30 mln zÅ‚. OczywiÅ›cie dużo wiÄ™ksze pieniÄ…dze artyÅ›ci i twórcy otrzymujÄ… wprost z racji opÅ‚at licencyjnych, np. za odtworzenia publiczne czy emisje w radiu i telewizji. Tylko jedna z organizacji artystów – ZAiKS – pobiera rocznie okoÅ‚o 380 mln zÅ‚ z tego tytuÅ‚u (najnowsze sprawozdanie za rok 2018). Ministerstwo Kultury – w ramach nowo zaprezentowanej ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego – chce zreformować opÅ‚atÄ™ reprograficznÄ… i objąć daninÄ… szerszy katalog urzÄ…dzeÅ„.
Projekt zakÅ‚ada, że ustawa obejmie wszystkie sprzÄ™ty, które majÄ… wejÅ›cie USB, czyli m.in. odtwarzacze audio i wideo, telewizory, dekodery, laptopy i tablety, czytniki e-booków i noÅ›niki pamiÄ™ci, np. pendrive&HASH39;y i karty SD. PomysÅ‚odawcy projektu podkreÅ›lajÄ…, że opÅ‚ata nie jest pobierana od użytkowników, ale od importerów urzÄ…dzeÅ„. W opinii Federacji Konsumentów jest jednak oczywiste, że zobaczymy wzrost cen elektroniki w sklepach, bo producenci i importerzy, którzy już teraz majÄ… czÄ™sto marże poniżej 1 proc., przerzucÄ… opÅ‚atÄ™ na konsumentów. DokÅ‚adnie tak dziaÅ‚o siÄ™ także w innych krajach, gdzie opÅ‚ata reprograficzna byÅ‚a wprowadzana lub rozszerzana, taki mechanizm miaÅ‚ również miejsce w Polsce w przypadku tzw. podatku cukrowego. W uzasadnieniu do projektu nowej ustawy resort kultury szacuje, że już w 2022 roku wpÅ‚ywy z podatku od elektroniki majÄ… osiÄ…gnąć w roku 2022 okoÅ‚o 300 mln zÅ‚.
– Autorzy tej propozycji legislacyjnej próbujÄ… nas przekonywać, że nie odczujemy tego w portfelach. My szacujemy, że ta kwota bÄ™dzie znacznie wyższa – pierwotne szacunki mówiÅ‚y zresztÄ… o ok. 1 mld zÅ‚ rocznie – mówi Kamil Pluskwa-DÄ…browski. – Nie możemy siÄ™ czarować. Wprowadzenie nowego podatku wpÅ‚ynie na ceny, bo jest to po prostu logiczne i zgodne z zasadami ekonomii. W krajach, w których ta opÅ‚ata zostaÅ‚a wprowadzona, ceny wzrosÅ‚y.
Jak podkreÅ›la, obecnie sama konstrukcja opÅ‚aty reprograficznej – która ma rekompensować artystom i twórcom kopiowanie ich treÅ›ci – jest już przestarzaÅ‚a, bo wiÄ™kszość konsumentów sÅ‚ucha muzyki i oglÄ…da filmy w serwisach streamingowych, pÅ‚acÄ…c miesiÄ™czny abonament. NakÅ‚adanie na nich kolejnej daniny za te same treÅ›ci bÄ™dzie po prostu zwielokrotnieniem opodatkowania.
– GdybyÅ›my dzisiaj zrobili badania i sprawdzili, kto z nas zapisuje muzykÄ™ na twardym dysku laptopa czy telefonu, pewnie wyszÅ‚oby zero albo jakiÅ› znikomy uÅ‚amek procenta. Dzisiaj wszyscy już korzystamy z muzyki live, oglÄ…damy filmy ze streamingu, za co pÅ‚acimy cykliczny abonament. Stosowanie opÅ‚aty reprograficznej do mediów cyfrowych jest nieporozumieniem – mówi prezes Federacji Konsumentów. – Wiele krajów wycofaÅ‚o siÄ™ z tej opÅ‚aty, ponieważ dzisiaj pÅ‚acimy za content i cyfrowe treÅ›ci niemaÅ‚e pieniÄ…dze. Dlatego apelujemy do decydentów i rzÄ…du, ażeby rozpocząć naprawdÄ™ poważnÄ… dyskusjÄ™ na temat tego, jak zapewnić godziwy byt artystom, nie krzywdzÄ…c jednoczeÅ›nie grup narażonych na cyfrowe wykluczenie.
Z badaÅ„ Federacji Konsumentów wynika, że nowa danina w najwiÄ™kszym stopniu odbije siÄ™ na budżetach gospodarstw domowych, których miesiÄ™czny dochód nie przekracza 2,5 tys. zÅ‚, a wiÄ™c najmniej zamożnych rodzin.
– Już dzisiaj, żeby kupić dziecku sprzÄ™t do nauki zdalnej, trzeba wydać caÅ‚y miesiÄ™czny dochód rozporzÄ…dzalny takiego gospodarstwa. Obciążenie jeszcze bardziej dodatkowym podatkiem jest sprzeczne z wiÄ™kszoÅ›ciÄ… polityk rzÄ…du, który nakÅ‚ania Polaków do cyfryzacji i tworzy e-usÅ‚ugi – ocenia ekspert.
Ze styczniowego raportu Federacji Konsumentów („Wykluczenie cyfrowe podczas pandemii”) wynika, że 50–70 tys. uczniów nie posiada w domu żadnego komputera lub tabletu, a ponad 1 mln (Å›rednio co czwarty uczeÅ„) musi wspóÅ‚dzielić urzÄ…dzenia z rodzeÅ„stwem lub pracujÄ…cymi zdalnie rodzicami, co realnie uniemożliwia edukacjÄ™ zdalnÄ…. Ponad 4,5 mln Polaków w wieku 16–74 lata (15,5 proc. tej grupy) nigdy nie korzystaÅ‚o z internetu, a jeszcze wiÄ™cej osób (4,78 mln) nigdy nie posÅ‚ugiwaÅ‚o siÄ™ komputerem.
– Być może czas w pierwszej kolejnoÅ›ci zająć siÄ™ problemem wykluczenia cyfrowego i pójść w drugÄ… stronÄ™, obniżajÄ…c np. VAT na urzÄ…dzenia elektroniczne, które sÅ‚użą do nauki i pracy, a nie wprowadzać nowÄ… opÅ‚atÄ™ – proponuje Kamil Pluskwa-DÄ…browski.
Co istotne, wbrew wcześniejszym zapowiedziom na liście urządzeń objętych opłatą reprograficzną na razie nie znalazły się smartfony. Nie oznacza to jednak, że wciąż nie mogą na nią trafić.
– Projekt ustawy przewiduje możliwość rozszerzania tej listy w trybie zwykÅ‚ego rozporzÄ…dzenia. Tak wiÄ™c możemy siÄ™ spodziewać, że na drugi dzieÅ„ po wejÅ›ciu w życie ustawy komuÅ› przyjdzie do gÅ‚owy pomysÅ‚, że smartfony też powinny siÄ™ tam znaleźć i stanie siÄ™ to już bez trybu ustawowego, zwykÅ‚ym podpisem pod rozporzÄ…dzeniem. W taki sam sposób mogÄ… wzrosnąć stawki – mówi prezes Federacji Konsumentów. – Dlatego ta ustawa jest niepokojÄ…ca. Apelujemy, żeby wstrzymać nad niÄ… prace i poszukać lepszych rozwiÄ…zaÅ„. Nie jesteÅ›my przeciwko artystom i temu, żeby otrzymywali należne im wynagrodzenie, ale opÅ‚ata reprograficzna nie jest narzÄ™dziem, które powinno być do użyte do finansowania ustawy, w tym przywilejów emerytalnych okreÅ›lonej grupy spoÅ‚ecznej.
Federacja Konsumentów wysÅ‚aÅ‚a apel do premiera, rzÄ…du i parlamentarzystów, w którym wskazuje na szkodliwość finansowania procedowanej już przez rzÄ…d ustawy o statusie artysty zawodowego poprzez rozszerzenie opÅ‚aty reprograficznej, co w jej ocenie pogÅ‚Ä™bi wykluczenie cyfrowe Polaków i jest niebezpiecznym precedensem także w zakresie faworyzowania okreÅ›lonej grupy spoÅ‚ecznej w obszarze przywilejów emerytalnych finansowanych z opÅ‚at od konsumentów.