Duża część populacji ukraiÅ„skiej wykazuje zwiÄ™kszony poziom stresu z powodu wojny – wynika z opublikowanego niedawno badania naukowców z Uniwersytetu w Kijowie. W wielu przypadkach towarzyszy temu PTSD, czyli zespóÅ‚ stresu pourazowego, albo depresja. Badanie wskazaÅ‚o na kilka grup szczególnie doÅ›wiadczajÄ…cych pogorszenia kondycji psychicznej, m.in. kobiety, osoby miÄ™dzy 26. a 40. rokiem życia, a także bezrobotni czy przesiedleni wewnÄ…trz kraju lub za granicÄ™. – Możemy potwierdzić, że niezależnie od bliskoÅ›ci wojny i od tego, czy badani doÅ›wiadczyli tragicznych zdarzeÅ„ bezpoÅ›rednio, wszyscy majÄ… tendencjÄ™ do doÅ›wiadczania ostrego stresu i prezentujÄ… pewne objawy zespoÅ‚u stresu pourazowego – mówi Anton Kurapov, jeden z autorów raportu.
Badanie miaÅ‚o formÄ™ ankiety i wzięło w nim udziaÅ‚ ponad 700 osób. Przeprowadzono je sześć miesiÄ™cy po inwazji Rosji na UkrainÄ™. Badacze zdrowia psychicznego UkraiÅ„ców wziÄ™li pod uwagÄ™ kilka aspektów: stres i jego przeżywanie; depresja i lÄ™k wystÄ™pujÄ…ce po różnego rodzaju katastrofach na Å›wiecie; zespóÅ‚ stresu pourazowego oraz strategie radzenia sobie po przebytym stresie. Stwierdzono, że kobiety sÄ… bardziej podatne na problemy ze zdrowiem psychicznym niż mężczyźni. Ponadto bardziej odporne okazaÅ‚y siÄ™ osoby mÅ‚ode – objawy w postaci zaburzeÅ„ lÄ™kowych nasilajÄ… siÄ™ wraz z wiekiem, z wyjÄ…tkiem uczestników starszych niż 40 lat. Ci wykazywali niższy poziom lÄ™ku, depresji i stresu, porównywalny poziomem do mÅ‚odych uczestników w wieku 18–20 lat. Z kolei najwyższy poziom wÅ›ród wszystkich grup wiekowych wykazali uczestnicy w wieku od 26 do 40 lat.
– Nasze badanie wskazuje na wysoki poziom ostrego stresu doÅ›wiadczanego przez ponad poÅ‚owÄ™ badanych UkraiÅ„ców. ByliÅ›my zaskoczeni, że ogólny poziom depresji i lÄ™ku byÅ‚ niski – mówiÄ™ tutaj o wartoÅ›ciach Å›rednich dla caÅ‚ej populacji – odnotowano ok. 10–15 proc. osób z wyższym poziomem depresji i lÄ™ku, jednak nawet te osoby sÄ… poniżej tzw. klinicznej Å›redniej granicznej, co oznacza, że nie można u nich zdiagnozować depresji i lÄ™ku – wyjaÅ›nia w rozmowie z agencjÄ… Newseria Biznes Anton Kurapov, adiunkt w Instytucie Psychologii DoÅ›wiadczalnej i Stosowanej na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Narodowego im. Tarasa Szewczenki w Kijowie.
Inaczej sytuacja prezentowaÅ‚a siÄ™ w przypadku PTSD, czyli zespoÅ‚u stresu pourazowego, który wystÄ™powaÅ‚ częściej i wynikaÅ‚ z doÅ›wiadczenia ostrego stresu. OkoÅ‚o 10 proc. badanych prezentowaÅ‚o ewidentne objawy PTSD, kolejne ponad 20 proc. osób miaÅ‚o wyniki bardzo zbliżone do klinicznej wartoÅ›ci granicznej. JednoczeÅ›nie ok. 60 proc. respondentów odnotowaÅ‚o wartoÅ›ci wyższe od Å›redniej, ale poniżej klinicznej wartoÅ›ci granicznej.
– Możemy wiÄ™c potwierdzić, że niezależnie od bliskoÅ›ci wojny i od tego, czy badani doÅ›wiadczyli tragicznych zdarzeÅ„ bezpoÅ›rednio, wszyscy majÄ… tendencjÄ™ do doÅ›wiadczania ostrego stresu i prezentujÄ… pewne objawy zespoÅ‚u stresu pourazowego – mówi psycholog.
Uczestnicy badania, którzy doznali bezpoÅ›redniego zagrożenia, np. ataku zbrojnego, przemocy seksualnej, przemocy fizycznej, dziaÅ‚aÅ„ wojskowych, wykazywali wyższy poziom lÄ™ku i depresji. Jednym z najważniejszych powodów stresogennych sÄ… kwestie finansowe. Dla wielu UkraiÅ„ców wojna wiąże siÄ™ bowiem z wyzwaniami finansowymi, utratÄ… pracy i źródÅ‚a dochodu. Badania Uniwersytetu w Kijowie wskazaÅ‚y na silny zwiÄ…zek miÄ™dzy napiÄ™ciem zwiÄ…zanym z finansami a kondycjÄ… psychicznÄ…. Uczestnicy, którzy zgÅ‚osili problemy finansowe, nie byli w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb, wykazywali znacznie wyższy poziom lÄ™ku w porównaniu z tymi, którzy byli stabilni finansowo. Podobnie byÅ‚o w przypadku bezrobotnych czy emerytów. W przypadku osób bez pracy częściej wystÄ™powaÅ‚a także depresja. Badania wykazaÅ‚y, że osoby, które zostaÅ‚y w swoich domach, odczuwajÄ… niższy poziom lÄ™ku i stresu w porównaniu do tych, które zostaÅ‚y zmuszone do przeprowadzki – czy to wewnÄ…trz kraju, czy za granicÄ™. To sugeruje, że UkraiÅ„cy postrzegajÄ… bezpoÅ›rednie zagrożenie militarne za czynnik mniej traumatyczny niż ucieczka z domu i kraju. Naukowcy wiążą to z silnym przywiÄ…zaniem do rodziny i domu.
– W naszych badaniach nie mogliÅ›my dotrzeć do dużej liczby osób z terytoriów okupowanych z oczywistych wzglÄ™dów – braku Å‚Ä…cznoÅ›ci, internetu, blokowania Å‚Ä…cznoÅ›ci itd. OczywiÅ›cie nie dotarliÅ›my także do populacji znajdujÄ…cej siÄ™ na linii frontu, gdzie niebezpieczeÅ„stwo jest dużo poważniejsze. Mówimy wiÄ™c o wiÄ™kszoÅ›ci ludnoÅ›ci zamieszkujÄ…cej w kraju, która jest stosunkowo bezpieczna – mówi Anton Kurapov.
ZaskakujÄ…ce dla badaczy byÅ‚o również to, że w badaniu wykonanym sześć miesiÄ™cy po wybuchu wojny zauważono istotny spadek negatywnych konsekwencji wojny dla zdrowia psychicznego UkraiÅ„ców niż w badaniu z marca 2022 roku, czyli tuż po rosyjskiej agresji.
– Chociaż wciąż 40 proc. respondentów wymienia wojnÄ™ jako najpoważniejsze zdarzenie traumatyczne, jakiego doÅ›wiadczyli, niezależnie od tego, czy uczestniczyli w nim bezpoÅ›rednio czy poÅ›rednio – mówi adiunkt w Instytucie Psychologii DoÅ›wiadczalnej i Stosowanej na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Narodowego im. Tarasa Szewczenki w Kijowie.
Naukowcy ostrożnie oceniajÄ… wiÄ™c, że skutki wojny dla zdrowia psychicznego – chociaż znaczÄ…ce – nie okazaÅ‚y siÄ™ aż tak groźne, jak mogÅ‚yby być. ZastrzegajÄ… jednak, że sytuacja może siÄ™ pogorszyć wraz z przedÅ‚użajÄ…cym siÄ™ zagrożeniem ze strony Rosji, również po zakoÅ„czeniu wojny. Ich zdaniem z tego wÅ‚aÅ›nie powodu potrzebne sÄ… kolejne inicjatywy, które majÄ… na celu dbanie o zdrowie psychiczne UkraiÅ„ców. Wsparcie powinno być dostosowane do grup szczególnie odczuwajÄ…cych stres, lÄ™k czy depresjÄ™, czyli kobiet, osób miÄ™dzy 26. a 40. rokiem życia i w trudnej sytuacji finansowej.
– Obecnie istnieje wiele programów i udzielana jest okreÅ›lona pomoc w tym zakresie. Zalecenia indywidualne w celu ograniczania skutków ostrego stresu sÄ… dość standardowe, poczÄ…wszy od wystarczajÄ…cej iloÅ›ci snu w miarÄ™ możliwoÅ›ci i technik oddychania, które majÄ… bardzo istotne zastosowanie. JednÄ… z technik jest oddychanie w rytmie 4/6/6 lub 4/4/6. Polega ona na wdychaniu powietrza przez 4 sekundy, liczÄ…c do czterech, nastÄ™pnie na wstrzymaniu oddechu na 4–5 sekund i wydychaniu powietrza przez 6 sekund. ZaÅ‚ożenie jest takie, że wydech powinien być dÅ‚uższy niż wdech. Skuteczność techniki polega na tym, że oddychanie jest jedynym pomostem miÄ™dzy Å›wiadomoÅ›ciÄ… i nieÅ›wiadomoÅ›ciÄ…, czyli ukÅ‚adem nerwowym przywspóÅ‚czulnym i wspóÅ‚czulnym. Jest to sposób na Å›wiadome uspokojenie odruchowych reakcji – tÅ‚umaczy Anton Kurapov.
