Syndrom oszusta to zjawisko psychologiczne polegajÄ…ce na braku wiary w swoje możliwoÅ›ci pomimo obiektywnych dowodów na posiadanie wiedzy i kompetencji. Dla osób dotkniÄ™tych tym syndromem ani wyksztaÅ‚cenie, ani pozycja zawodowa czy przejawy powszechnego uznania nie stanowiÄ… podstawy do zadowolenia z siebie. UważajÄ… one zazwyczaj, że nie zasÅ‚użyÅ‚y na swój sukces i odczuwajÄ… lÄ™k przed zdemaskowaniem. – To jest charakterystyczne dla kobiet w biznesie, a co ciekawe, czÄ™sto na wysokich stanowiskach – mówi Katarzyna OlszyÅ„ska, psycholożka biznesu. Syndrom oszusta staje siÄ™ kÅ‚opotliwy, kiedy ogranicza zdolność do dziaÅ‚ania i podejmowania nowych wyzwaÅ„.
Po raz pierwszy to zjawisko zostaÅ‚o opisane w latach 70. XX wieku. DostrzegÅ‚y je dwie badaczki, Pauline Rose Clance i Suzanne Imes, podczas obserwacji kobiet osiÄ…gajÄ…cych sukcesy zawodowe. Swoje wnioski zawarÅ‚y w artykule naukowym, który zostaÅ‚ opublikowany w 1978 roku. Od tamtego czasu syndrom oszusta staÅ‚ siÄ™ przedmiotem wielu badaÅ„.
– Polega on na tym, że kiedy odniesiemy sukces lub wykonamy jakÄ…Å› pracÄ™, która przynosi bardzo dobre rezultaty, nie przypisujemy tego sobie i swoim kompetencjom, ale raczej przypadkowi lub pomyÅ‚ce. Nie mamy w sobie umiejÄ™tnoÅ›ci powiedzenia: „tak, to byÅ‚a moja ciężka praca i moja zasÅ‚uga”, raczej mówimy, że to, co siÄ™ dzieje w naszym życiu, nasze sukcesy, to jest kwestia przypadku – wyjaÅ›nia w rozmowie z agencjÄ… Newseria Biznes Katarzyna OlszyÅ„ska.
Psychologowie częściej majÄ… do czynienia z syndromem oszustki, ponieważ – jak wynika z doÅ›wiadczeÅ„ ekspertki – mniej wiÄ™cej 70 proc. osób zmagajÄ…cych siÄ™ z takim podejÅ›ciem to kobiety. Co wiÄ™cej, czÄ™sto dotyczy to paÅ„ na wysokich stanowiskach. Jak wynika z badania przeprowadzonego przez Grant Thornton, kobiety stanowiÄ… 29 proc. kadry zarzÄ…dzajÄ…cej polskimi Å›rednimi i dużymi firmami (tzw. senior management, czyli wÅ›ród prezesów, zarzÄ…dów i szefów dziaÅ‚ów).
– Syndrom oszusta jest bardzo czÄ™sto zwiÄ…zany z perfekcjonizmem. Najpierw mamy poczucie, że chcÄ™ być najlepsza, chcÄ™, żeby Å›wiat zobaczyÅ‚, że ja jestem najlepsza, a potem, kiedy siÄ™ tak dzieje, to mamy do siebie pretensjÄ™, że wÅ‚aÅ›ciwie ja na to nie zasÅ‚użyÅ‚am – uÅ›ciÅ›la psycholożka. – Powodem wystÄ™powania syndromu oszusta sÄ… bardzo czÄ™sto nasze przekonania, czyli to, co my o sobie myÅ›limy. To jest aż tak proste i aż tak trudne. Ale jeżeli chcemy zapanować nad syndromem oszusta, to pierwsze miejsce do pracy to jesteÅ›my my i nasza gÅ‚owa, nasze przekonania.
Jak podkreśla, im bardziej błyskotliwa kobieta, tym bardziej jest w stanie przekonać sama siebie o tym, że jej sukces to kwestia przypadku.
Osoby z syndromem oszusta przez większość czasu starają się coś udowodnić, a przez to bardzo często w życiu brakuje im dystansu. Przykładowo podczas spotkania biznesowego zamiast skupić się na tym, żeby przebiegło ono dobrze, wyciągnąć z niego wnioski, czegoś się nauczyć, osoby te koncentrują się na tym, żeby jak najlepiej wypaść.
– CzÄ™sto uczÄ™ moje klientki i klientów, że to, co nam zapewnia wiÄ™kszÄ… skuteczność, to jest dystans, a czasem nawet poczucie humoru, żart. Kiedy my siÄ™ zdystansujemy, jesteÅ›my skuteczniejsi i ten syndrom oszusta nie ma prawa dojść do gÅ‚osu. Wszystkim, którzy chcÄ… pracować nad sobÄ…, polecam koncepcjÄ™ Carol Dweck o nastawieniu na rozwój i nastawieniu na trwaÅ‚ość – radzi Katarzyna OlszyÅ„ska.
Carol Dweck przedstawiÅ‚a koncepcjÄ™ dwóch nastawieÅ„, czyli zbioru przekonaÅ„, którymi siÄ™ kierujemy: nastawienia na rozwój (growth mindset) i nastawienia na trwaÅ‚ość (fixed mindset). To pierwsze to zbiór przekonaÅ„, że peÅ‚ny potencjaÅ‚ jednostki jest nieznany, że nie da siÄ™ przewidzieć, ile każdy z nas może osiÄ…gnąć dziÄ™ki nauce i entuzjastycznej pracy. Z kolei nastawienie na trwaÅ‚ość to przekonanie, że nasze cechy sÄ… ustalone raz na zawsze. A skoro każdy ma od urodzenia zdefiniowany poziom inteligencji, osobowość, charakter, to najlepiej jest jak najszybciej udowodnić otoczeniu, że siÄ™ je ma rozwiniÄ™te w wystarczajÄ…cym stopniu i już nic nie trzeba w tym zakresie robić.