Liczebność ponad 60 proc. wystÄ™pujÄ…cych w lasach gatunków owadów spada – wynika z badaÅ„ prowadzonych od 2008 roku przez niemieckich naukowców. Skala tego zjawiska zależy od rodzaju badanego lasu – w tych o bardziej naturalnej strukturze spadek liczebnoÅ›ci populacji owadów nie byÅ‚ tak znaczÄ…cy jak w Å›wierkowo-sosnowych i na obszarach wykorzystywanych komercyjnie. Zjawisko wymierania owadów zostaÅ‚o już dobrze zbadane w przypadku terenów rolniczych i okazuje siÄ™, że notowane tam tendencje nie pozostajÄ… bez wpÅ‚ywu na ekosystemy leÅ›ne. KolejnÄ… z przyczyn sÄ… zmiany zachodzÄ…ce w lasach na skutek ocieplania klimatu.
– Spadek liczebnoÅ›ci okreÅ›lonych owadów w lasach nie jest przypadkowy – zależy on od konkretnych cech i dotyczy w wiÄ™kszym stopniu gatunków o wiÄ™kszych rozmiarach oraz owadów nieżywiÄ…cych siÄ™ roÅ›linami. Z kolei Å›rednia liczebność owadów roÅ›linożernych nie ulegaÅ‚a obniżeniu. UstaliliÅ›my także, że – bez rozróżnienia na gatunki, ale na spoÅ‚ecznoÅ›ci owadów wystÄ™pujÄ…cych w lasach – spadek ich liczby zależy od rodzaju lasu. WiÄ™kszy spadek liczebnoÅ›ci obserwowaliÅ›my w przypadku plantacji drzew iglastych niż w naturalnych lasach bukowych – mówi w wywiadzie dla agencji Newseria Innowacje Michael Staab, naukowiec z Politechniki w Darmstadcie.
Badanie zostaÅ‚o przeprowadzone w trzech regionach w Niemczech: Parku Narodowym Hainich, Rezerwacie Biosfery UNESCO Schorfheide-Chorin i Rezerwacie Biosfery UNESCO Jura Szwabska. Na podstawie obserwacji trwajÄ…cych od 2008 roku oprócz korelacji z typem lasu naukowcy odkryli również zwiÄ…zek nasilenia zjawiska wymierania owadów z intensywnoÅ›ciÄ… gospodarki leÅ›nej. W lasach, w których intensywność byÅ‚a mniejsza, lub na obszarach chronionych nie wystÄ™powaÅ‚ spadek liczebnoÅ›ci owadów lub byÅ‚ on niewielki. W lasach objÄ™tych intensywnÄ… gospodarkÄ… leÅ›nÄ…, w przeszÅ‚oÅ›ci poddawanych eksploatacji, spadek liczby owadów byÅ‚ bardziej znaczny.
– WedÅ‚ug nas istnieje prawdopodobieÅ„stwo, że do spadku liczebnoÅ›ci owadów przyczynia siÄ™ wiele drobnych czynników, które oddziaÅ‚ujÄ… na siebie nawzajem i kumulujÄ… siÄ™. Na przykÅ‚ad w wielu lasach wystÄ™puje niewielka ilość martwego drewna, a jest ono ważnym zasobem dla wielu owadów. Oprócz tego można wymienić ocieplenie klimatu w Niemczech w ostatnich dziesiÄ™cioleciach, które prowadzi do obniżenia poziomu wilgotnoÅ›ci, a wiele owadów leÅ›nych potrzebuje przynajmniej niewielkiej iloÅ›ci wilgoci. Jest to jeden z czynników, który może siÄ™ okazać czynnikiem zewnÄ™trznym na dużą skalÄ™, ale na tym etapie jeszcze tego nie wiemy – wyjaÅ›nia Michael Staab.
WpÅ‚yw na wymieranie owadów może też mieć przemysÅ‚ rolniczy. Choć w samych lasach nie stosuje siÄ™ pestycydów i chemicznych Å›rodków zwalczania szkodników, to ich używanie w bliskim sÄ…siedztwie może mieć niekorzystny wpÅ‚yw na to, co siÄ™ dzieje z ekosystemem leÅ›nym.
– JeÅ›li otoczenie, które owady muszÄ… przejść, aby dostać siÄ™ z jednego lasu do drugiego, jest bardzo niesprzyjajÄ…ce, może to zmniejszyć prawdopodobieÅ„stwo ich przeżycia. Nie znamy jednej konkretnej przyczyny, ale istnieje wiele możliwych drobnych czynników, które mogÄ… siÄ™ kumulować. Obecnie czÄ™sto mówi siÄ™, że spadek liczebnoÅ›ci owadów można porównać do „Å›mierci od tysiÄ…ca cięć" – pojedyncze ciÄ™cie, pojedyncze zagrożenie nie jest istotne, ale ze wzglÄ™du na ich liczbÄ™ i jednoczesne wystÄ™powanie z rosnÄ…cÄ… czÄ™stotliwoÅ›ciÄ… mogÄ… siÄ™ kumulować – uważa badacz z Politechniki w Darmstadcie.
Choć uwaga badaczy byÅ‚a skupiona tylko na owadach i terenach leÅ›nych, to odkryte zależnoÅ›ci mogÄ… mieć dużo szersze znaczenie. Niebezpieczne mogÄ… być zwÅ‚aszcza zaburzenia Å‚aÅ„cuchów pokarmowych. Skoro od ekosystemów leÅ›nych zależnych jest wiele gatunków zwierzÄ…t, to zaburzenia prowadzÄ…ce do spadku liczebnoÅ›ci aż 60 proc. gatunków owadów może mieć dla nich niebagatelne znaczenie.
– Nie znamy konsekwencji, ale na podstawie naszych wyników możemy poczynić pewne spekulacje na ten temat. Jednym ze stosunkowo pewnych ustaleÅ„ jest to, że spoÅ‚ecznoÅ›ci owadów przechodzÄ… różnego rodzaju zmiany. To oznacza, że wszystkie powiÄ…zania miÄ™dzygatunkowe prawdopodobnie ulegnÄ… przesuniÄ™ciu. Chodzi o to, czym żywiÄ… siÄ™ poszczególne organizmy lub jakie interakcje wystÄ™pujÄ… miÄ™dzy gatunkami. Te kwestie z pewnoÅ›ciÄ… siÄ™ zmieniÄ…, ale trudno powiedzieć, jaki bÄ™dzie ostateczny wynik tego procesu. JeÅ›li wrócimy do tematu lasów, którym poÅ›wiÄ™cone jest nasze badanie, jest bardzo prawdopodobne, że stosunkowy udziaÅ‚ poszczególnych grup siÄ™ zmieni. Gatunki roÅ›linożerne stanÄ… siÄ™ bardziej liczebne, z kolei inne grupy mogÄ… stać siÄ™ mniej liczne, co może wpÅ‚ynąć na niektóre funkcje ekosystemu, w których biorÄ… udziaÅ‚ owady, na przykÅ‚ad procesy rozkÅ‚adu – przewiduje Michael Staab.
Jak podkreÅ›la, odkryta zależność miÄ™dzy skalÄ… zjawiska wymierania owadów a rodzajem lasu umożliwia reagowanie na te niekorzystne dla ekosystemu zmiany.
– ZwiÄ™kszenie w skali krajobrazu udziaÅ‚u lasów chronionych, które nie sÄ… eksploatowane, może pomóc zapobiec dalszemu spadkowi liczebnoÅ›ci owadów – ocenia ekspert.
WedÅ‚ug Europejskiego Banku Danych ogólna powierzchnia lasów na caÅ‚ym Å›wiecie wynosi niemal 4 mln ha. PrzeciÄ™tna lesistość w krajach Å›wiata wynosi okoÅ‚o 30,6 proc. Z kolei owady sÄ… najliczniejszÄ… grupÄ… zwierzÄ…t. Na jednego czÅ‚owieka przypada Å›rednio milion żyjÄ…cych owadów.
– Owady to maÅ‚e stworzenia, które rzÄ…dzÄ… Å›wiatem. SÄ… one niezwykle ważne dla wszystkich funkcji ekosystemu. Jako przykÅ‚ad można podać pszczoÅ‚y i zapylanie. Nie zajmowaliÅ›my siÄ™ pszczoÅ‚ami, ale gÅ‚ównie żukami i innymi owadami typowo wystÄ™pujÄ…cymi w lesie. Bardzo ważna jest ich rola jako drapieżników, na przykÅ‚ad w kontekÅ›cie zwalczania szkodników, jeÅ›li chcielibyÅ›my zastosować perspektywÄ™ antropocentrycznÄ…. W tym znaczeniu odgrywajÄ… one również ważnÄ… rolÄ™ w procesie rozkÅ‚adu i wpÅ‚ywajÄ… na kondycjÄ™ gleby. Owady majÄ… pewien udziaÅ‚ wÅ‚aÅ›ciwie we wszystkich możliwych procesach. StanowiÄ… one także pożywienie dla innych organizmów. Bez owadów nie byÅ‚oby na przykÅ‚ad ptaków – wymienia Michael Staab.
