Zaledwie 1 proc. ojców korzysta z urlopu rodzicielskiego, a tylko ponad połowa z ojcowskiego. Młodzi mężczyźni obawiają się problemów w pracy

– W Polsce nadal zbyt maÅ‚o par majÄ…cych maÅ‚e dziecko dzieli siÄ™ urlopem rodzicielskim – mówi Karolina Andrian z Fundacji Share the Care. Partnerski model rodziny, choć przez wiele par jest pożądany, to w praktyce rzadko funkcjonuje w polskich domach. Nie oznacza to jednak, że ojcowie nie angażujÄ… siÄ™ w opiekÄ™ nad swoim potomstwem i uchylajÄ… siÄ™ od obowiÄ…zków. To raczej okolicznoÅ›ci oraz rynek pracy sprawiajÄ…, że nie chcÄ… ich brać na siebie w takiej skali jak matki. MÅ‚ode pokolenie ojców chce być jednak coraz bardziej obecne w Å¼yciu swoich dzieci od najmÅ‚odszych lat.

– Badania CBOS pokazujÄ…, że partnerski model rodziny, w którym obydwoje rodzice pracujÄ… zawodowo i dzielÄ… siÄ™ opiekÄ… nad dziećmi oraz obowiÄ…zkami domowymi, jest najbardziej popularny. 56 proc. Polaków opowiada siÄ™ wÅ‚aÅ›nie za takim modelem. Ambicje Polaków sÄ… wiÄ™c takie, żebyÅ›my mieli partnerskie zwiÄ…zki. W praktyce niestety wyglÄ…da to jednak tak, że tylko 1 proc. ojców decyduje siÄ™ na urlopy rodzicielskie. To oznacza, że w momencie, kiedy rodzi siÄ™ dziecko, to gÅ‚ównie mamy biorÄ… urlop i to na ich barkach spoczywa opieka nad dziećmi – mówi agencji Newseria Karolina Andrian, prezeska zarzÄ…du Fundacji Share the Care.

Warto podkreÅ›lić, że przy obecnym stanie prawnym nie tylko kobiety, ale również mężczyźni mogÄ… liczyć na różne przywileje zwiÄ…zane z opiekÄ… nad dzieckiem. W Polsce mylnie przyjmuje siÄ™, że matki majÄ… roczny urlop macierzyÅ„ski. Sytuacja wyglÄ…da tak, że przy pojedynczej ciąży jest 20 tygodni urlopu macierzyÅ„skiego i 32 rodzicielskiego. 14 tygodni urlopu macierzyÅ„skiego jest obowiÄ…zkowe dla mam, a sześć tygodni mama może przekazać ojcu dziecka. Rodzice mogÄ… skorzystać także z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego, pÅ‚atnego 60 proc., którym mama i tata mogÄ… siÄ™ dzielić miÄ™dzy sobÄ…. Ponadto dla mężczyzn jest przewidziane dwa tygodnie urlopu ojcowskiego pÅ‚atnego 100 proc. Po zakoÅ„czeniu pÅ‚atnych urlopów rodzice mogÄ… korzystać także z 36 miesiÄ™cy bezpÅ‚atnego urlopu wychowawczego, dowolnie siÄ™ nim dzielÄ…c, przy czym jeden miesiÄ…c jest nietransferowalny, zarezerwowany dla ojca.

Statystyki ZUS przytaczane w raporcie „Ojcostwo na Å›wiecie”, którego polskie tÅ‚umaczenie i kontekst przygotowaÅ‚a Fundacja Share the Care, wskazujÄ…, że w ubiegÅ‚ym roku tylko 1 proc. mężczyzn skorzystaÅ‚ z urlopu rodzicielskiego i tylko 55 proc. skorzystaÅ‚o z urlopu ojcowskiego. Panowie pobrali 31 proc. zasiÅ‚ków opiekuÅ„czych wypÅ‚aconych w Polsce w 2021 roku.

– CaÅ‚y czas potrzebujemy narzÄ™dzi uÅ‚atwiajÄ…cych rodzicom dzielenie siÄ™ urlopami rodzicielskimi. To sÄ… kampanie spoÅ‚eczne pokazujÄ…ce ojców w roli opiekunów maÅ‚ego dziecka i uÅ›wiadamiajÄ…ce, jak ważne jest zaangażowanie ojca na wczesnym etapie wychowania dziecka. Musimy pokazywać badania mówiÄ…ce o tym, że dziecko, które ma mocnÄ… więź zbudowanÄ… z obojgiem rodziców, lepiej siÄ™ rozwija i ma lepszy start w dorosÅ‚e życie – mówi prezeska zarzÄ…du Fundacji Share the Care.

Badania prowadzone przez IQS na zlecenie fundacji wskazujÄ…, że Polacy zdajÄ… sobie z tego sprawÄ™. 92 proc. ankietowanych kobiet i mężczyzn uważa, że czas spÄ™dzony z ojcem jest dla dziecka tak samo wartoÅ›ciowy jak ten spÄ™dzony z matkÄ…. Podobny odsetek wskazuje, że mama i tata powinni mieć takie same obowiÄ…zki i prawa w opiece nad dziećmi. 77 proc. badanych zgadza siÄ™ ze stwierdzeniem, że należy zachÄ™cać mężczyzn do wspóÅ‚dzielenia opieki z matkÄ… dziecka.

– WiÄ™ksze zaangażowanie ojców w opiekÄ™ nad maÅ‚ym dzieckiem przynosi wiele korzyÅ›ci. Warto przytoczyć przykÅ‚ad Islandii, która od 2000 roku rozszerza okres urlopu rodzicielskiego dla ojców i bada wynikajÄ…ce z tego korzyÅ›ci. Z tych badaÅ„ wynika, że mamy zyskujÄ… lepszÄ… pozycjÄ™ na rynku pracy, nie sÄ… postrzegane jako osoby, które za chwilÄ™ odejdÄ… i bÄ™dÄ… nieobecne. Zmniejsza siÄ™ rozdźwiÄ™k w zarobkach mężczyzn i kobiet. Oboje rodziców ma lepszÄ… równowagÄ™ miÄ™dzy życiem prywatnym a zawodowym. W takich rodzinach jest mniej konfliktów, co jest udokumentowane spadkiem liczby rozwodów i separacji. A przede wszystkim zyskuje dziecko, bo od poczÄ…tku buduje relacje zarówno z mamÄ…, jak i tatÄ…. Silna, bezpieczna więź z obojgiem rodziców to kapitaÅ‚ na caÅ‚e życie. Nawet wtedy, kiedy rodzice zdecydujÄ… siÄ™ rozejść, to więź ojca z dzieckiem zostaje i jest kontynuowana – wymienia Karolina Andrian.  

Problem w tym, że wciąż obserwujemy tradycyjny podziaÅ‚ ról w polskich rodzinach. To kobiety biorÄ… na siebie obowiÄ…zki domowe i wychowywanie dzieci, czÄ™sto pracujÄ…c przy tym zawodowo, a mężczyźni skupiajÄ… siÄ™ na zadaniu utrzymywania rodziny.

– Zaangażowanie ojców w opiekÄ™ to temat zwiÄ…zany z rolami spoÅ‚ecznymi, kulturÄ… spoÅ‚ecznÄ…, którÄ… mamy w Polsce, ale też z dziaÅ‚aniami pracodawców. Bardzo ważni sÄ… pracodawcy, dlatego że rodzice obawiajÄ… siÄ™ zwolnienia po powrocie do pracy po urlopach. Te obawy w odniesieniu do utraty pracy przez mężczyznÄ™, czÄ™sto gÅ‚ównego żywiciela rodziny, adresujÄ… zarówno matki, jak i ojcowie – mówi prezeska Fundacji Share the Care.

Przygotowane dla fundacji badanie IQS wskazaÅ‚o, że kwestie finansowe, obawy zwiÄ…zane z utratÄ… pracy i wynagrodzenia czy ograniczenie możliwoÅ›ci awansu sÄ… kluczowÄ… barierÄ… w korzystaniu z urlopu rodzicielskiego przez ojców. Prawie co trzeci tata wskazuje, że jego zdaniem wziÄ™cie urlopu przez mężczyznÄ™ bÄ™dzie niemile widziane w ich miejscu pracy. Co ciekawe, co piÄ…ty nie dostaÅ‚ na to zgody od swojej partnerki.

– DziaÅ‚ania pracodawców w tym obszarze mogÄ… zachÄ™cić ojców do korzystania z urlopów. Warto, aby firmy komunikowaÅ‚y, że firma jest otwarta na to, żeby ojcowie brali urlopy, że wspiera ojców w tej roli – mówi Karolina Andrian. – PamiÄ™tajmy, że Kodeks pracy jest bardzo skomplikowany, ustawa wdrażajÄ…ca [dyrektywÄ™ work–life balance – red.], która lada moment wejdzie w Å¼ycie, wcale nie jest prostsza. Dla rodziców zrozumienie tych zmian i zrozumienie, w jaki sposób mogÄ… korzystać ze swoich praw, jest bardzo trudne. Pracodawca poprzez edukacjÄ™, komunikowanie i przedstawianie jasnych procedur, pokazywanie korzyÅ›ci z korzystania i dzielenia siÄ™ urlopem może realnie wpÅ‚ynąć  na to, że ojcowie bÄ™dÄ… chÄ™tniej decydować siÄ™ na korzystanie z tego urlopu.

Unijna dyrektywa work–life-balance, która w ciÄ…gu najbliższych miesiÄ™cy zostanie wdrożona do polskiego prawa, przewiduje zmiany w zakresie urlopów rodzicielskich. Nowe przepisy zakÅ‚adajÄ… wprowadzenie indywidualnego prawa do urlopu rodzicielskiego dla ojców. Co najważniejsze, ojcowie otrzymajÄ… dodatkowe dziewięć tygodni urlopu, którego nie bÄ™dÄ… mogli oddać matce dziecka. BÄ™dÄ… go mogli wykorzystać do ósmego roku życia dziecka.

– Praktyki innych krajów jasno pokazujÄ…, że mężczyźni wykorzystujÄ… co do zasady tylko części urlopów rodzicielskich zarezerwowane tylko dla ojców, Części wspólne wykorzystujÄ… gÅ‚ównie mamy. Oczekujemy, że w Polsce bÄ™dzie podobnie i z momentem wejÅ›cia dyrektywy work–life balance w Å¼ycie wiÄ™cej polskich ojców skorzysta z urlopów rodzicielskich – mówi prezeska Fundacji Share the Care. – MÅ‚odsi mężczyźni w coraz wiÄ™kszym stopniu chcÄ… być obecnymi ojcami, czyli ojcami, którzy nie tylko pracujÄ…, ale i spÄ™dzajÄ… czas z dzieckiem. W zwiÄ…zku z tym możemy siÄ™ spodziewać, że wraz z wejÅ›ciem na rynek rodzicielski mÅ‚odych pokoleÅ„ bÄ™dziemy mieli coraz wiÄ™cej ojców korzystajÄ…cych ze swoich praw i coraz wiÄ™cej takich zwiÄ…zków, które w partnerski sposób dzielÄ… siÄ™ obowiÄ…zkami domowymi, opiekÄ…. Czyli nie bÄ™dziemy mieli mężczyzn pomagajÄ…cych kobietom, tylko bÄ™dziemy mieli mężczyzn partnerujÄ…cych kobietom, i wÅ‚aÅ›nie o to tutaj chodzi.

Taki podziaÅ‚ obowiÄ…zków domowych oznacza też korzyÅ›ci dla rynku pracy. W dobie niedoboru pracowników „uwolnienie” zasobu, jakim sÄ… mÅ‚ode mamy, jest cennÄ… inicjatywÄ…. DziÄ™ki przejÄ™ciu części opieki przez mężczyzn kobiety bÄ™dÄ… mogÅ‚y szybciej wrócić na rynek pracy i rozwijać swojÄ… karierÄ™. Mężczyźni zyskajÄ… przestrzeÅ„ na oddech od pracy, co dobrze przeciwdziaÅ‚a wypaleniu zawodowemu.

– Potrzebujemy kobiet na rynku pracy, a bardzo czÄ™sto kobiety rezygnujÄ… z aktywnoÅ›ci zawodowej, dlatego że sÄ… obarczone obowiÄ…zkami opiekuÅ„czymi. Jest to też kwestia różnorodnoÅ›ci, potrzebujemy kobiet i w polityce, i w przestrzeni publicznej, i na rynku pracy po to, żebyÅ›my mogli budować bardziej różnorodny, sprawiedliwy Å›wiat równych szans, dla wszystkich – dodaje Karolina Andrian.