Na depresjÄ™ na caÅ‚ym Å›wiecie choruje ponad 260 mln osób, a w Polsce – okoÅ‚o 1 mln. JednÄ… z jej przyczyn może być przewlekÅ‚y stres, a pandemia i zwiÄ…zane z niÄ… izolacja, poczucie niepewnoÅ›ci, obawy o zdrowie czy groźba utraty pracy i dochodów dla wielu osób sÄ… doÅ›wiadczeniem wrÄ™cz traumatycznym. Z okazji przypadajÄ…cego 23 lutego Ogólnopolskiego Dnia Walki z DepresjÄ… eksperci ostrzegajÄ…, że zachorowaÅ„ bÄ™dzie lawinowo przybywać. WÅ›ród najbardziej narażonych na tÄ™ chorobÄ™ sÄ… pracownicy sÅ‚użby zdrowia, ale szczególnÄ… uwagÄ™ należy poÅ›wiÄ™cić też osobom w wieku przedemerytalnym oraz nastolatkom.
– Wzrost zachorowaÅ„ na depresjÄ™ na caÅ‚ym Å›wiecie miaÅ‚ miejsce już przed pandemiÄ… COVID-19. Ona jednak znacznie ten proces przyspieszyÅ‚a. Nie ma siÄ™ czemu dziwić, bo sytuacja, z którÄ… siÄ™ mierzymy – paraliż w wymiarze globalnym, zagrożenie dla zdrowia i życia swojego i bliskich, utrata pracy i przychodów, zachwianie poczucia bezpieczeÅ„stwa zwiÄ…zane z tym, że nie jesteÅ›my w stanie przewidzieć, jak pandemia bÄ™dzie siÄ™ rozwijać w przyszÅ‚oÅ›ci – to sÄ… jedne z najsilniej oddziaÅ‚ujÄ…cych stresorów. WspóÅ‚czesne pokolenie jest pierwszym, które nie doÅ›wiadczyÅ‚o wojny i po raz pierwszy zmaga siÄ™ z tak ekstremalnymi warunkami – mówi agencji Newseria Biznes Joanna WiÅ›niewska, psycholożka spoÅ‚eczna i wykÅ‚adowczyni Wyższej SzkoÅ‚y Bankowej w Toruniu.
WrzeÅ›niowy sondaż ARC Rynek i Opinia dla Sanprobi pokazaÅ‚, że stres jest najczÄ™stszÄ… emocjÄ… towarzyszÄ…cÄ… Polakom. Ponad poÅ‚owa doÅ›wiadczaÅ‚a go przynajmniej kilka razy w tygodniu, a gÅ‚ównym powodem (wskazywanym przez 48 proc. badanych) byÅ‚a pandemia COVID-19. Również badania prowadzone przez zespóÅ‚ naukowy z WydziaÅ‚u Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego pokazaÅ‚y, że dla wielu Polaków pandemia okazaÅ‚a siÄ™ zdarzeniem wrÄ™cz traumatycznym, u 37 proc. badanych powodujÄ…c objawy stresu pourazowego (PTSD). Podobny odsetek (38 proc.) zgÅ‚aszaÅ‚ nasilone objawy depresyjne, a aż 62 proc. – objawy lÄ™ku uogólnionego. W grudniu 2020 roku 25 proc. badanych, u których te symptomy byÅ‚y natężone, wiÄ…zaÅ‚o je zdecydowanie lub raczej zdecydowanie wÅ‚aÅ›nie z pandemiÄ… i jej konsekwencjami. Tylko jedna trzecia nie widziaÅ‚a takiego powiÄ…zania.
– Przyczyny depresji sÄ… wielopÅ‚aszczyznowe, majÄ… charakter genetyczny, biologiczny i psychospoÅ‚eczny. Oprócz czynników Å›rodowiskowych źródÅ‚em depresji może być silna trauma, doÅ›wiadczenie traumatyczne przeżyte w dzieciÅ„stwie albo wieku dorosÅ‚ym. A do takich doÅ›wiadczeÅ„ można oczywiÅ›cie zaliczyć obecnÄ… pandemiÄ™ – mówi Joanna WiÅ›niewska.
W swoim ubiegÅ‚orocznym raporcie („COVID-19 and the Need for Action on Mental Health”) ONZ prognozuje, że pandemia COVID-19 znacznie pogorszy statystyki zachorowaÅ„ na depresjÄ™. Jak wskazuje, szczególnie narażeni sÄ… na niÄ… pracownicy sÅ‚użby zdrowia. PotwierdzajÄ… to też dane przytaczane przez Medicover, wedÅ‚ug których w ostatnich miesiÄ…cach 35 proc. pracowników medycznych odczuwaÅ‚o silny stres, a 15 proc. cierpiaÅ‚o na depresjÄ™.
WedÅ‚ug Åšwiatowej Organizacji Zdrowia depresja jest jednÄ… z najczęściej wystÄ™pujÄ…cych chorób, a do 2030 roku zajmie pierwsze miejsce na liÅ›cie najczÄ™stszych schorzeÅ„. W tej chwili na caÅ‚ym Å›wiecie cierpi na niÄ… ponad 264 mln osób w każdym wieku, choć częściej dotyczy ona kobiet niż mężczyzn.
– Zgodnie z raportem Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce również jest to bardzo poważny problem zdrowotny i spoÅ‚eczny. Szacuje siÄ™, że na depresjÄ™ choruje 1 mln Polaków. NiepokojÄ…cy jest też fakt, na który wskazujÄ… statystyki policyjne z lat 2017–2020, że jednÄ… z najczÄ™stszych przyczyn prób samobójczych wÅ›ród dzieci i mÅ‚odzieży byÅ‚y wÅ‚aÅ›nie zaburzenia psychiczne, w tym depresja – mówi psycholożka spoÅ‚eczna z WSB w Toruniu.
WHO podkreÅ›la, że depresja różni siÄ™ od zwykÅ‚ych wahaÅ„ nastroju i krótkotrwaÅ‚ych, emocjonalnych reakcji na trudnoÅ›ci i stres. To poważne schorzenie – zwÅ‚aszcza kiedy ma dÅ‚ugotrwaÅ‚y przebieg i umiarkowane lub ciężkie nasilenie. W najgorszym przypadku depresja może prowadzić do samobójstw. Co roku na Å›wiecie życie odbiera sobie ok. 800 tys. osób, a samobójstwa sÄ… w tej chwili drugÄ… najczÄ™stszÄ… przyczynÄ… zgonów wÅ›ród 15–29-latków.
– Depresja może dotknąć każdego – niezależnie od wieku, pÅ‚ci, miejsca zamieszkania, statusu spoÅ‚ecznego i ekonomicznego. Statystyki pokazujÄ… jednak, że dwukrotnie częściej chorujÄ… na niÄ… kobiety, co może mieć zwiÄ…zek z wpÅ‚ywem hormonów pÅ‚ciowych na samopoczucie. Kobiety, kiedy zmagajÄ… siÄ™ z trudnoÅ›ciami, częściej trafiajÄ… jednak do gabinetów psychologicznych. Mężczyźni starajÄ… siÄ™ radzić sobie sami i rzadziej trafiajÄ… pod opiekÄ™ specjalisty – wskazuje Joanna WiÅ›niewska.
NiepokojÄ…ce sÄ… wzrosty zachorowaÅ„ na depresjÄ™ wÅ›ród dzieci i mÅ‚odzieży, które jeszcze kilkanaÅ›cie lat temu nie wystÄ™powaÅ‚y. Statystyki też pokazujÄ…, że pomiÄ™dzy 19. a 25. rokiem życia jest ona drugÄ… z przyczyn prób samobójczych, jednak częściej chorujÄ… na niÄ… osoby powyżej 50. roku życia.
– SzczególnÄ… uwagÄ™ trzeba zwrócić na grupÄ™ osób w wieku przedemerytalnym. PrzejÅ›cie na emeryturÄ™ i rezygnacja z dotychczasowej aktywnoÅ›ci zawodowej jest dla nich szczególnym momentem, który również może obniżyć nastrój i powodować depresjÄ™ – wyjaÅ›nia psycholożka spoÅ‚eczna.
Obu tych pojęć nie należy jednak utożsamiać. To o tyle istotne, że okreÅ›lenie „depresja” weszÅ‚o już do mowy potocznej i bardzo czÄ™sto jest używane nieadekwatnie, wÅ‚aÅ›nie w kontekÅ›cie zÅ‚ego nastroju. Tymczasem jest to poważna choroba, której nie wolno bagatelizować.
– Jeżeli depresja zostanie zdiagnozowana przez specjalistÄ™ i chory zostanie objÄ™ty specjalistycznÄ… opiekÄ… psychologa lub psychiatry, to w wiÄ™kszoÅ›ci przypadków jest uleczalna. Ale u każdego z pacjentów depresja ma przebieg indywidualny. Dlatego tak ważne jest, żeby osoba, która podejrzewa u siebie depresjÄ™, jak najszybciej trafiÅ‚a na konsultacjÄ™, natomiast osoba, u której już zdiagnozowano depresjÄ™, pod opiekÄ™ specjalisty – mówi wykÅ‚adowczyni Wyższej SzkoÅ‚y Bankowej w Toruniu.
W momencie, kiedy osoby mierzÄ… siÄ™ z depresjÄ…, bardzo czÄ™sto pojawia siÄ™ u nich również poczucie winy i poczucie wstydu. Wszelkiego rodzaju krytykowanie, ocenianie, moralizowanie może pogorszyć stan osoby chorej. Jak podkreÅ›la psycholożka, bardzo istotne w chorobie jest również wsparcie bliskich osób.
– Wszelkie slogany typu „weź siÄ™ w garść”, „dasz sobie radÄ™”, „wszystko bÄ™dzie dobrze”, „inni majÄ… gorzej, masz Å›wietne życie” w przypadku depresji mogÄ… zaszkodzić, dlatego należy ich unikać – przypomina Joanna WiÅ›niewska. – To, co pomaga, to nasza obecność, empatia, akceptacja. Rozmawiajmy normalnie o tym, co przeżywa osoba chora na depresjÄ™. Lepiej użyć takich zwrotów: „możesz na mnie liczyć”, „jestem tutaj z tobÄ…”, możemy siÄ™ zapytać: „czy potrzebujesz mojej pomocy?”, „w czym mogÄ™ ci pomóc?”, „czy chcesz ze mnÄ… porozmawiać?”.
Jak wynika z danych ZUS, w III kwartale 2020 roku liczba dni absencji chorobowych z powodu epizodów depresyjnych wyniosÅ‚a ponad 1,23 mln, podczas gdy rok wczeÅ›niej niecaÅ‚e 961 tys., natomiast z powodu zaburzeÅ„ depresyjnych nawracajÄ…cych wzrosÅ‚a z 492 tys. do 575 tys.
