Panele fotowoltaiczne potencjalną furtką dla cyberprzestępców. Brak odpowiednich działań może doprowadzić do poważnych zakłóceń w dostawach energii [DEPESZA]

W piÄ…tek 9 kwietnia padÅ‚ w Polsce rekord generacji mocy z fotowoltaiki – podaÅ‚y PSE. Niska temperatura i duże nasÅ‚onecznienie spowodowaÅ‚y, że systemy pracowaÅ‚y z mocÄ… przekraczajÄ…cÄ… 2,7 GW. Fotowoltaika bije w Polsce rekordy popularnoÅ›ci i stanowi jeden z motorów transformacji energetycznej. Okazuje siÄ™ jednak, że może być podatna na zagrożenia zwiÄ…zane z cyberbezpieczeÅ„stwem. W panelach PV wykorzystuje siÄ™ urzÄ…dzenia sterowane przez internet, które mogÄ… być podatne na cyberataki. To zaÅ› stwarza możliwość zakÅ‚óceÅ„ w przesyle energii czy nawet caÅ‚kowitego blackoutu. Eksperci podkreÅ›lajÄ…, że rzÄ…d bÄ™dzie musiaÅ‚ zająć siÄ™ tym problemem, zwÅ‚aszcza w kontekÅ›cie bÅ‚yskawicznego rozwoju branży PV.

Boom na fotowoltaikÄ™ trwa w Polsce od kilku lat i napÄ™dziÅ‚y go m.in. korzystne zmiany w prawie i rzÄ…dowy program dopÅ‚at do zakupu paneli PV Mój PrÄ…d. Jak podaje Narodowy Fundusz Ochrony Åšrodowiska i Gospodarki Wodnej, do tej pory dofinansowano z niego 220 tys. prosumenckich mikroinstalacji fotowoltaicznych o mocy 2–10 kW (ich Å‚Ä…czna liczba w Polsce zbliża siÄ™ już do 500 tys.).

Wkrótce polska energetyka może być w znacznym stopniu oparta na energii sÅ‚onecznej, co z kolei zwraca uwagÄ™ na problem bezpieczeÅ„stwa.

– Wyobraźmy sobie sytuacjÄ™, że za kilka czy kilkanaÅ›cie lat polska energetyka bÄ™dzie w dużo wiÄ™kszym stopniu oparta na fotowoltaice i ktoÅ› postanowi wyÅ‚Ä…czyć nam wszystkie panele. BÄ™dziemy mieli wtedy prawdziwy problem z niedoborem energii elektrycznej. Nie pomogÄ… żadne zwiÄ™kszenia dostaw jednego czy drugiego surowca, nasz system bÄ™dzie zblokowany. Dlatego jestem zwolennikiem podejÅ›cia do kwestii bezpieczeÅ„stwa sieci energetycznej podobnie jak do sieci telekomunikacyjnej, czyli dywersyfikacji dostawców, ażeby uniknąć szantaży i ryzyka ingerencji w ciÄ…gÅ‚ość dziaÅ‚ania sieci przez jednego z dostawców sprzÄ™tu – powiedziaÅ‚ podczas debaty „BezpieczeÅ„stwo energetyczne Polski” MichaÅ‚ Kanownik, prezes zarzÄ…du ZIPSEE Cyfrowa Polska.

Przydomowe instalacje fotowoltaiczne staÅ‚y siÄ™ już popularnym sposobem na produkcjÄ™ wÅ‚asnej, ekologicznej energii i obniżanie rachunków. Coraz chÄ™tniej inwestujÄ… w nie również firmy, motywowane podwyżkami cen i koniecznoÅ›ciÄ… ciÄ™cia kosztów, a od kilku lat – dziÄ™ki aukcyjnemu systemowi wsparcia – rozwijajÄ… siÄ™ też wiÄ™ksze farmy fotowoltaiczne. W efekcie fotowoltaika rozwija siÄ™ nawet szybciej od rynkowych prognoz. Jeszcze na poczÄ…tku grudnia moc zainstalowana PV w krajowej sieci energetycznej siÄ™gaÅ‚a 3,6 GW (wzrost aż o 181 proc. r/r), a już na poczÄ…tku lutego przekroczyÅ‚a 4 GW.

Okazuje siÄ™ jednak, że sektor OZE – zwÅ‚aszcza fotowoltaika – może być podatny na zagrożenia do tej pory kojarzone gÅ‚ównie z branżą telekomunikacyjnÄ… i cyfrowÄ…. W instalacjach PV powszechnie wykorzystuje siÄ™ urzÄ…dzenia sterowane przez internet, które mogÄ… być podatne na cyberataki.

– Wyzwaniem jest postÄ™p technologiczny i pojawienie siÄ™ nowych elementów infrastruktury, np. optymalizatorów mocy wykorzystywanych w instalacjach fotowoltaicznych. W Europie ten temat nie jest jeszcze dobrze znany, ale w Stanach Zjednoczonych jest zagadnieniem poważnie podnoszonym już od 2019 roku. Tam ustalono, że ekspansjÄ™ w tym zakresie prowadzÄ… ChiÅ„czycy, a wÅ‚aÅ›nie w tych optymalizatorach mocy mogÄ… znajdować siÄ™ urzÄ…dzenia szpiegowskie albo elementy, które mogÄ… bezpoÅ›rednio wpÅ‚ywać na dziaÅ‚anie systemu energetycznego – mówi dr Marcin KraÅ›niewski, ekspert z Uniwersytetu Łódzkiego.

Optymalizator mocy to element instalacji PV, który steruje parametrami prÄ…du generowanego przez panele. W teorii może on zostać zhakowany, co stwarza możliwość zakÅ‚óceÅ„ w przesyle energii czy nawet caÅ‚kowitego blackoutu.

Te urzÄ…dzenia w 2019 roku staÅ‚y siÄ™ przedmiotem poważnej debaty politycznej w Stanach Zjednoczonych, gdzie zarówno senatorowie republikanów, jak i demokratów wezwali departamenty energii i bezpieczeÅ„stwa do pilnych dziaÅ‚aÅ„ na rzecz ochrony krytycznych systemów infrastruktury elektroenergetycznej. Obecnie Chiny sÄ… Å›wiatowym liderem w produkcji paneli fotowoltaicznych. W rankingach najwiÄ™kszych firm z branży i producentów paneli PV od kilku lat niezmiennie dominujÄ… wÅ‚aÅ›nie firmy z PaÅ„stwa Åšrodka.

– W czerwcu 2019 roku ChiÅ„czycy zrezygnowali z produkcji na amerykaÅ„ski rynek optymalizatorów mocy, które pozwalajÄ… na efektywniejsze funkcjonowanie instalacji fotowoltaicznych. I to pomimo tego, że ich urzÄ…dzenia sÄ… bardzo konkurencyjne do oferowanych przez innych producentów z uwagi na bardzo zaawansowanÄ… technologiÄ™ – mówi dr Marcin KraÅ›niewski. – W Polsce udziaÅ‚ fotowoltaiki nie jest jeszcze aż tak duży, wiÄ™c podobnie jak w innych krajach europejskich problem nie jest jeszcze zauważalny. Jednak z pewnoÅ›ciÄ… wystÄ…pi.

Eksperci podkreÅ›lajÄ…, że cyberbezpieczeÅ„stwo – do tej pory podnoszone gÅ‚ównie w kontekÅ›cie sieci telekomunikacyjnych – bÄ™dzie mieć coraz wiÄ™ksze znaczenie także w przypadku sieci elektroenergetycznych jako infrastruktury krytycznej, niezbÄ™dnej do zachowania ciÄ…gÅ‚oÅ›ci funkcjonowania paÅ„stwa.

– PaÅ„stwo bÄ™dzie musiaÅ‚o poszerzać i edytować zakres swojej kontroli co do elementów, które pojawiajÄ… siÄ™ na krajowym rynku – mówi ekspert Uniwersytetu Łódzkiego.

– PojÄ™cie infrastruktury krytycznej bÄ™dzie siÄ™ rozszerzać. Dzisiaj musimy o nim mówić już nie tylko w kontekÅ›cie sieci telekomunikacyjnych, ale i sieci energetycznych – dodaje MichaÅ‚ Kanownik.

Jak podkreÅ›la, Europa ma już doÅ›wiadczenia w budowaniu systemu cyberbezpieczeÅ„stwa wyniesione z branży telekomunikacyjnej. Teraz te analizy, które pokazujÄ… m.in., jak na dany rynek wpÅ‚ywa uzależnienie od pojedynczego dostawcy, powinna wykorzystać również w branży energetyki i OZE.

– Europa zaczęła myÅ›leć o fotowoltaice bardziej w kontekÅ›cie ceÅ‚ na szkÅ‚o niż w kwestiach bezpieczeÅ„stwa energetycznego. Jednak zrozumienie tego problemu jest niezbÄ™dne. JakaÅ› forma unikniÄ™cia uzależnienia od jednego czy drugiego dostawcy jest niezmiernie ważna – podkreÅ›la prezes ZIPSEE Cyfrowa Polska.