RozwiÄ…zania z obszaru sztucznej inteligencji mogÄ… być szansÄ… na pobudzenie gospodarki i skok technologiczny. Z drugiej strony wiążą siÄ™ też z zagrożeniami, a w Europie sÄ… już przypadki, kiedy algorytmy sztucznej inteligencji byÅ‚y wykorzystywane w sposób budzÄ…cy wÄ…tpliwoÅ›ci prawne. Tymczasem na ten moment nie ma żadnego prawa, które regulowaÅ‚oby ten obszar. Dlatego UE intensywnie pracuje nad przepisami, które w wiÄ™kszoÅ›ci majÄ… mocno prokonsumencki charakter. Partner w kancelarii Baker McKenzie Marcin Trepka wskazuje jednak, że zbyt sztywne przepisy zadziaÅ‚ajÄ… odwrotnie i zamiast pobudzić, ograniczÄ… innowacyjność i rozwój sztucznej inteligencji.
– Elementem, który musi zostać uregulowany, jest przewidywalność systemów sztucznej inteligencji. NajwiÄ™ksze zagrożenie jest dostrzegane wÅ‚aÅ›nie w tym braku przewidywalnoÅ›ci, tzn. że algorytm bÄ™dzie podejmowaÅ‚ pewne decyzje w sposób niezamierzony przez tego, który go skonstruowaÅ‚. Systemy, które wiążą siÄ™ z wysokim ryzykiem, to np. stosowana w medycynie sztuczna rÄ™ka chirurga, gdzie SI bÄ™dzie de facto asystowaÅ‚a w operacji, czy autonomiczne samochody i drony. Tutaj nie może być miejsca na pomyÅ‚ki – mówi agencji Newseria Biznes Marcin Trepka, radca prawny i partner w kancelarii Baker McKenzie.
Sztuczna inteligencja jest w tej chwili jednÄ… z najszybciej rozwijajÄ…cych siÄ™ technologii i elementarnÄ… częściÄ… cyfrowej transformacji. WedÅ‚ug danych przytaczanych przez KomisjÄ™ EuropejskÄ… w ostatniej dekadzie liczba zgÅ‚oszeÅ„ patentowych w zakresie SI wzrosÅ‚a aż o 400 proc. Szacuje siÄ™, że do 2025 roku wpÅ‚yw tej technologii na gospodarkÄ™ bÄ™dzie liczony w bilionach euro, a dziÄ™ki niej w Europie może powstać ok. 60 mln nowych miejsc pracy. Dlatego też KE chce zwiÄ™kszyć prywatne i publiczne inwestycje w sztucznÄ… inteligencjÄ™ do 20 mld euro rocznie, a w marcu tego roku Parlament Europejski przyjÄ…Å‚ projekt europejskiej strategii w zakresie danych, które sÄ… podstawÄ… dla rozwoju SI.
SzansÄ™ rozwojowÄ… w tej technologii dostrzega też rzÄ…d, który w styczniu br. przyjÄ…Å‚ „PolitykÄ™ dla rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce”. OkreÅ›la ona ponad 200 zadaÅ„, których realizacja jest niezbÄ™dna do szerokiego wdrożenia SI m.in. w takich obszarach jak edukacja, nauka, sektor przedsiÄ™biorstw i sektor publiczny oraz wspóÅ‚praca miÄ™dzynarodowa.
Partner w kancelarii Baker McKenzie zauważa, że jednym z problemów we wdrażaniu SI jest jednak brak odpowiednich uregulowaÅ„ prawnych. Termin „sztuczna inteligencja” jest bardzo pojemny, używany w odniesieniu do wielu różnych rozwiÄ…zaÅ„ technologicznych, z którymi wiążą siÄ™ też różne ryzyka prawne.
– Mamy bardzo dużą inicjatywÄ™ legislacyjnÄ… po stronie Komisji Europejskiej. Mamy trzy akty, które sÄ… obecnie procedowane. To jest akt o systemach sztucznej inteligencji, akt o usÅ‚ugach cyfrowych i akt o rynkach cyfrowych. One w zaÅ‚ożeniu na poziomie caÅ‚ej UE majÄ… regulować sektor cyfrowy w zakresie wprowadzania do obrotu i wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji. Natomiast poza tym nie ma dziÅ› specyficznej regulacji w tym obszarze – podkreÅ›la radca prawny.
Pomimo braku konkretnych regulacji dotyczÄ…cych SI do tego obszaru zastosowanie majÄ… przepisy ogólne, prawo cywilne. Autonomiczne dziaÅ‚anie sztucznej inteligencji stwarza bowiem szereg wyzwaÅ„ dotyczÄ…cych odpowiedzialnoÅ›ci prawnej. W tej chwili nie istniejÄ… przepisy regulujÄ…ce, kto bÄ™dzie ponosić tÄ™ odpowiedzialność np. za wypadek z udziaÅ‚em autonomicznego samochodu czy decyzje podjÄ™te przez algorytm bez autoryzacji, ale w tych sprawach UE wydaÅ‚a swoje opinie.
– Możemy sobie wyobrazić, że autonomiczny samochód albo dron uszkodzi czyjeÅ› zdrowie czy w skrajnych przypadkach zabije czÅ‚owieka. JeÅ›li zdarzy siÄ™ taki wypadek, kto za to odpowiada? Tu również jest rezolucja Parlamentu Europejskiego przewidujÄ…ca, że – na zasadzie ryzyka – tÄ™ odpowiedzialność ponosi ten, kto z tego rozwiÄ…zania korzysta, a na zasadzie doÅ‚ożenia należytej starannoÅ›ci – ten, który go stworzyÅ‚. To już jednak trochÄ™ inny rodzaj odpowiedzialnoÅ›ci – mówi Marcin Trepka.
Z kolei w sprawach gospodarczych zastosowanie znajduje prawo konkurencji i ochrony konsumentów. ZdarzaÅ‚y siÄ™ już bowiem przypadki, kiedy algorytmy sztucznej inteligencji byÅ‚y wykorzystywane w sposób budzÄ…cy wÄ…tpliwoÅ›ci od strony prawnej.
– PrzykÅ‚adowo bardzo popularne sÄ… różnego rodzaju algorytmy monitorujÄ…ce ceny, dostosowujÄ…ce je do poziomu konkurencji. Komisja Europejska w 2017 roku – kiedy ogÅ‚aszaÅ‚a wyniki bardzo dużego badania sektorowego w zakresie e-commerce – pokazaÅ‚a, że 53 proc. przedsiÄ™biorców dziaÅ‚ajÄ…cych na rynku monitoruje ceny konkurentów, a 67 proc. robi to z wykorzystaniem specjalnych algorytmów, z czego 78 proc. z nich dostosowuje na tej podstawie swoje ceny. I nagle może siÄ™ okazać, że mamy ujednolicenie cen w caÅ‚ych sektorach, ponieważ wszyscy dostosowujÄ… siÄ™ do swoich konkurentów. Tu pojawia siÄ™ zagrożenie dla konkurencji na rynku w postaci tzw. cichej zmowy, która pomimo że w wiÄ™kszoÅ›ci jurysdykcji nie jest zabroniona przez przepisy prawa konkurencji, może wywoÅ‚ywać skutki antykonkurencyjne analogiczne do antykonkurencyjnego porozumienia – ostrzega ekspert Baker McKenzie.
Bardzo duży wpÅ‚yw na ksztaÅ‚towanie praktyk w tym zakresie bÄ™dzie mieć projekt rozporzÄ…dzenia w sprawie sztucznej inteligencji (Artificial Intelligence Act), który Komisja Europejska zaprezentowaÅ‚a 21 kwietnia tego roku. Jeszcze przed tym Parlament powoÅ‚aÅ‚ specjalnÄ… KomisjÄ™ ds. Sztucznej Inteligencji w Erze Cyfrowej (AIDA), której zadaniem jest przeanalizowanie wpÅ‚ywu tej technologii na gospodarkÄ™ UE. W październiku ub.r. PE przyjÄ…Å‚ też trzy sprawozdania dotyczÄ…ce sposobów na uregulowanie sztucznej inteligencji przez UE, aby wspierać innowacje, standardy etyczne i zaufanie do technologii. Jak wskazali europosÅ‚owie, przepisy regulujÄ…ce ten obszar powinny być ukierunkowane przede wszystkim na czÅ‚owieka.
– Wszystkie te regulacje sÄ… bardzo prokonsumenckie. Zdaniem niektórych obserwatorów ten konsument jest w tym przypadku nawet „nadchroniony”, czyli przyznajemy mu wiÄ™cej ochrony, niż jest to wymagane. W ten sposób naturalnie ograniczamy innowacyjność, ponieważ im wiÄ™cej musimy speÅ‚nić zasad, tym mniej możliwoÅ›ci eksperymentowania z technologiÄ… – mówi Marcin Trepka.
Procedowane obecnie regulacje dotyczÄ…ce SI majÄ… – jak wskazuje KE – przeksztaÅ‚cić EuropÄ™ w globalne centrum wiarygodnej sztucznej inteligencji. Z jednej strony majÄ… zbudować zaufanie i ograniczyć zwiÄ…zane z niÄ… ryzyka, z drugiej – wspierać inwestycje w SI i rozwój tej technologii. Partner w kancelarii Baker McKenzie zauważa jednak, że zbyt sztywne uregulowania zadziaÅ‚ajÄ… odwrotnie i ograniczÄ… innowacyjność w tym obszarze.
– Po stronie przedsiÄ™biorstw bÄ™dzie to oznaczać spore utrudnienia. Po wejÅ›ciu w życie tych przepisów wprowadzenie systemu SI do obrotu bÄ™dzie zwiÄ…zane z ogromnymi kosztami. Mamy nawet badania niemieckich oÅ›rodków badawczych, które wyliczajÄ…, że maÅ‚e i Å›rednie przedsiÄ™biorstwa chcÄ…ce zainwestować w system sztucznej inteligencji bÄ™dÄ… musiaÅ‚y ponieść koszt nawet 400 tys. euro, co bÄ™dzie kwotÄ… zaporowÄ…. Przewiduje siÄ™, że koszty zwiÄ…zane ze speÅ‚nieniem tych wszystkich ograniczeÅ„ mogÄ… de facto zablokować rozwój – w przeciwieÅ„stwie do zamierzeÅ„ projektodawców rozporzÄ…dzeÅ„, które majÄ… na celu zrównoważony rozwój systemów sztucznej inteligencji – ocenia radca prawny.
WedÅ‚ug danych Eurostatu („Artificial intelligence in EU”) obecnie tylko 4 proc. przedsiÄ™biorstw w Polsce i 7 proc. firm europejskich korzysta z systemów sztucznej inteligencji, ale nie ma wÄ…tpliwoÅ›ci, że ten odsetek bÄ™dzie sukcesywnie wzrastać.
