Podczas rosyjskich bombardowaÅ„ w Ukrainie niszczone sÄ… nie tylko domy mieszkalne, ale również katedry, muzea i pomniki. Jak podkreÅ›liÅ‚ ukraiÅ„ski minister kultury OÅ‚eksandr Tkaczenko, rosyjscy żoÅ‚nierze dostali przyzwolenie na niszczenie ukraiÅ„skiego dziedzictwa kulturowego. Dlatego miasta takie jak Lwów, Odessa czy Kijów już w pierwszych dniach walk rozpoczęły prace zabezpieczajÄ…ce tamtejsze zabytki, a muzea podjęły caÅ‚y szereg dziaÅ‚aÅ„ w celu ochrony i ratowania swoich zbiorów. Pomaga im w tym Komitet Pomocy Muzeom Ukrainy, do którego należy kilkadziesiÄ…t placówek z Polski. GromadzÄ… materiaÅ‚y do pakowania i konserwacji zbiorów oraz sprzÄ™t cyfrowy, żeby móc je zdigitalizować na wypadek zniszczenia lub splÄ…drowania. Pierwszy taki transport zostaÅ‚ już wysÅ‚any do Lwowa, w przygotowaniu sÄ… kolejne.
Ofiarami rosyjskich bombardowaÅ„ i zbrodni wojennych jest przede wszystkim ludność cywilna i żoÅ‚nierze walczÄ…cy z agresorem, ale wojna przynosi też niepowetowane straty w kulturze i dziedzictwie narodowym Ukrainy. Już w pierwszych dniach walk rosyjskie wojska spaliÅ‚y muzeum z obrazami Marii Prymaczenko – malarki ludowej – znajdujÄ…ce siÄ™ w Iwanikach, w obwodzie kijowskim. DziÄ™ki pomocy mieszkaÅ„ców część prac podziwianej przez Picassa, jednej z najbardziej znanych ukraiÅ„skich artystek udaÅ‚o siÄ™ uratować, a 16 marca stanęły one na plenerowej wystawie Narodowego Centrum Kultury niedaleko PaÅ‚acu Prezydenckiego w Warszawie. Z kolei w Charkowie w wyniku ostrzaÅ‚u rosyjskiego uszkodzony zostaÅ‚ zabytkowy, XVIII-wieczny Sobór ZaÅ›niÄ™cia Matki Bożej, który wczeÅ›niej niemal nietkniÄ™ty przetrwaÅ‚ II wojnÄ™ Å›wiatowÄ….
– Komitet Pomocy Muzeom Ukrainy powstaÅ‚, kiedy tylko pomyÅ›leliÅ›my o tym, że UkraiÅ„com może grozić to samo, co spotkaÅ‚o nas, Polaków, w czasie II wojny Å›wiatowej, czyli masowe zniszczenia dóbr kultury, które wynikajÄ… nie tylko z walk, ale sÄ… też zniszczeniami intencjonalnymi. Putin powiedziaÅ‚ przecież, że nie istnieje coÅ› takiego jak odrÄ™bny naród ukraiÅ„ski, wiÄ™c może chcieć zniszczyć dziedzictwo kulturowe Ukrainy. Polacy chyba jako pierwsi na Å›wiecie – dziÄ™ki swojemu doÅ›wiadczeniu – od razu zrozumieli, czym to może grozić – mówi agencji Newseria Biznes dr PaweÅ‚ Ukielski, zastÄ™pca dyrektora Muzeum Powstania Warszawskiego.
Jak podkreÅ›la, w czasie II wojny Å›wiatowej grabieże i zniszczenia dóbr kultury w Polsce przybraÅ‚y wyjÄ…tkowe rozmiary, a ich kulminacjÄ… byÅ‚o caÅ‚kowite obrabowanie i unicestwienie Warszawy w trakcie powstania warszawskiego. DziÅ› podobny scenariusz grozi Ukrainie. Dlatego tamtejsze miasta – wpisany na listÄ™ Å›wiatowego dziedzictwa UNESCO Lwów, Odessa, Kijów i wiele innych – już w pierwszych dniach walk rozpoczęły prace zabezpieczajÄ…ce tamtejsze zabytki. Najcenniejsze – jak np. rzeźba Chrystusa z XIV-wiecznej Katedry OrmiaÅ„skiej we Lwowie – zostaÅ‚y przeniesione do schronów albo ukryte w podziemiach. Teraz najbardziej zagrożony jest Kijów, gdzie znajduje siÄ™ m.in. sÅ‚ynny Sobór MÄ…droÅ›ci Bożej z XI wieku z bizantyjskimi mozaikami, figurujÄ…cy na liÅ›cie UNESCO.
Zagrożone bombardowaniami, ostrzaÅ‚em i podpaleniem – przypadkowym bÄ…dź celowym – sÄ… nie tylko architektura i zabytki, ale i dzieÅ‚a sztuki. Dlatego ukraiÅ„skie muzea podjęły szereg dziaÅ‚aÅ„ w celu ochrony i ratowania swoich zbiorów, aby zachować spuÅ›ciznÄ™ wielu pokoleÅ„, nad którÄ… sprawujÄ… opiekÄ™.
– Kiedy zwróciliÅ›my siÄ™ do przedstawicieli ukraiÅ„skich muzeów z pytaniem, czego im potrzeba, najpierw usÅ‚yszeliÅ›my, że muszÄ… siÄ™ zastanowić, bo oni sami byli w szoku, że wybuchÅ‚a wojna i ich dziedzictwo kulturowe jest zagrożone. Pierwsze sygnaÅ‚y dotyczyÅ‚y najprostszych materiaÅ‚ów do pakowania: kartonów, folii bÄ…belkowej, taÅ›m – wszystkiego, co pomaga fizycznie zabezpieczać dobra kultury. Później te proÅ›by zaczęły dotyczyć już bardziej specjalistycznych opakowaÅ„, pudeÅ‚ metalowych czy drewnianych – takich na wymiar, dla najcenniejszych zbiorów – a także sprzÄ™tu cyfrowego – wymienia dr PaweÅ‚ Ukielski.
Do Komitetu Pomocy Muzeom Ukrainy należy już kilkadziesiÄ…t polskich muzeów. Na razie gromadzÄ… gÅ‚ównie materiaÅ‚y do pakowania, konserwacji i zabezpieczenia zbiorów. Pierwsza partia zostaÅ‚a wysÅ‚ana już do Lwowa, skÄ…d bÄ™dzie dalej dystrybuowana w gÅ‚Ä…b kraju.
– To jest jeden wagon, 17 palet rozmaitego sprzÄ™tu. Zbieramy już kolejne, szykujemy również sprzÄ™t cyfrowy – mówi zastÄ™pca dyrektora Muzeum Powstania Warszawskiego. – Ten pierwszy transport zostanie rozdystrybuowany pomiÄ™dzy ok. 20 muzeów, ale na naszej liÅ›cie, która ciÄ…gle siÄ™ wydÅ‚uża, jest już ponad 70 placówek. Nie ze wszystkimi mamy bieżący kontakt, do niektórych wysÅ‚aliÅ›my informacjÄ™ poprzez różne media, ale na razie siÄ™ nie odezwaÅ‚y.
Jak informuje, komitet zbiera również laptopy i dyski przenoÅ›ne, które trafiÄ… do ukraiÅ„skich muzeów, ponieważ tamtejsze zbiory trzeba jak najszybciej zdigitalizować na wypadek, gdyby zostaÅ‚y zniszczone albo ukradzione. Na razie w planach nie ma jednak transportowania zagrożonych dzieÅ‚ do Polski.
– Ewentualny transport dzieÅ‚ sztuki poza terytorium Ukrainy jest wyÅ‚Ä…cznÄ… kompetencjÄ… tamtejszego ministerstwa kultury. Wedle naszej wiedzy dotychczas nie zgÅ‚aszano takich potrzeb – mówi dr PaweÅ‚ Ukielski. – Na szczęście rosyjska ofensywa posuwa siÄ™ powoli, zachodnia Ukraina nie jest jeszcze zagrożona dziaÅ‚aniami wojennymi, wiÄ™c – nawet jeżeli jakiekolwiek ruchy muzealiów by nastÄ™powaÅ‚y – to na razie w obrÄ™bie jej terytorium. Jednak oczywiÅ›cie, gdyby tylko wÅ‚adze Ukrainy poprosiÅ‚y o takÄ… pomoc ,jestem przekonany, że Polska i nasz komitet takiej pomocy byliby w stanie udzielić.
Muzea i instytucje ukraiÅ„skie, które potrzebujÄ… pomocy, jak i polskie placówki, które chcÄ… jej udzielić, mogÄ… zgÅ‚aszać siÄ™ do Komitetu Pomocy Muzeum Ukrainy poprzez media spoÅ‚ecznoÅ›ciowe. Trwa również poszukiwanie partnerów logistycznych i sponsorów przedsiÄ™wziÄ™cia oraz zbiórka finansowa.
– Komitet Pomocy Muzeom Ukrainy to nie tylko zbiórka rzeczowa, ale i zbiórka pieniężna, żeby można byÅ‚o zakupić sprzÄ™t i bardziej specjalistyczne elementy. Wszystkie dane i informacje o tym, w jaki sposób można wspomóc nasz komitet, znajdujÄ… siÄ™ na stronie internetowej Muzeum Powstania Warszawskiego. W mediach spoÅ‚ecznoÅ›ciowych komitetu jest podany również numer konta bankowego – zarówno w polskich zÅ‚otych, jak i dolarach, bo zgÅ‚aszajÄ… siÄ™ do nas również instytucje i podmioty zagraniczne – mówi zastÄ™pca dyrektora Muzeum Powstania Warszawskiego.
