WokóÅ‚ kawy przez lata narosÅ‚o wiele mitów. Część z nich jest wyniesiona jeszcze z czasów PRL-u, kiedy kawa czÄ™sto towarzyszyÅ‚a papierosom i podejrzewano, że może nawet wywoÅ‚ywać wrzody żoÅ‚Ä…dka. Jednak wieloletnie badania naukowe wykazaÅ‚y, że kawa ma wrÄ™cz prozdrowotne wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci, a regularne, umiarkowane picie kawy wspiera profilaktykÄ™ wielu chorób cywilizacyjnych. Trzy–pięć filiżanek dziennie powoduje, że spada m.in. ryzyko zachorowania na cukrzycÄ™, niektóre nowotwory czy choroby ukÅ‚adu sercowo-naczyniowego. Dlatego kawÄ™ okreÅ›la siÄ™ dziÅ› mianem „wschodzÄ…cej gwiazdy profilaktyki” i porównuje do zażywanej profilaktycznie aspiryny.
– Z wielu badaÅ„ wynika, że kawa zmniejsza ryzyko wiÄ™kszoÅ›ci gÅ‚ównych chorób cywilizacyjnych, w tym m.in. schorzeÅ„ ukÅ‚adu sercowo-naczyniowego, udarów, zawaÅ‚ów, cukrzycy typu 2 oraz nowotworów zÅ‚oÅ›liwych. ZaskakujÄ…ce jest też to, że wykazano zwiÄ…zek kawy ze zmniejszonym ryzykiem chorób neurodegeneracyjnych oÅ›rodkowego ukÅ‚adu nerwowego, takich jak alzheimer i choroba Parkinsona – wskazuje prof. MirosÅ‚aw Jarosz, wieloletni dyrektor Instytutu Å»ywnoÅ›ci i Å»ywienia oraz ekspert ds. żywienia i otyÅ‚oÅ›ci WHO i Komisji Europejskiej, obecnie dyrektor Instytutu Edukacji Å»ywieniowej i Stylu Å»ycia Profesora Jarosza.
Standardowa filiżanka kawy skÅ‚ada siÄ™ aż w 95 proc. z wody i zawiera 75–100 mg kofeiny. WedÅ‚ug Europejskiego UrzÄ™du ds. BezpieczeÅ„stwa Å»ywnoÅ›ci (EFSA) bezpieczne dla zdrowia dzienne spożycie kofeiny to ok. 400 mg, co odpowiada trzem–piÄ™ciu filiżankom kawy.
Kawa od kilku lat jest też elementem oficjalnych zaleceÅ„ dietetycznych dla Polaków. W 2016 roku znalazÅ‚a siÄ™ w Piramidzie Zdrowego Å»ywienia i AktywnoÅ›ci Fizycznej opracowanej pod kierunkiem prof. MirosÅ‚awa Jarosza w Instytucie Å»ywnoÅ›ci i Å»ywienia. Jest ona także obecna w najnowszej wersji Piramidy Å»ywienia i Stylu Å»ycia Profesora Jarosza z 2021 roku. W 2020 roku znalazÅ‚a siÄ™ także na tzw. Talerzu Zdrowego Å»ywienia, czyli schemacie przedstawiajÄ…cym zasady prawidÅ‚owo zbilansowanej diety.
– Każda ilość wypitej kawy przynosi nam korzyÅ›ci zdrowotne, ale w opinii ekspertów najlepiej spożywać wÅ‚aÅ›nie od trzech do piÄ™ciu filiżanek dziennie. Wówczas nie narażamy siÄ™ na ryzyko zwiÄ…zane z niepożądanym dziaÅ‚aniem kofeiny, a z drugiej strony zmniejszamy ryzyko wystÄ…pienia wielu chorób – mówi prof. MirosÅ‚aw Jarosz.
Powszechnie znanÄ… zaletÄ… kawy jest m.in. wiÄ™ksze pobudzenie i zwiÄ™kszony poziom skupienia uwagi. Zawarta w niej kofeina pomaga w zwalczaniu inercji sennej, czyli po prostu chÄ™ci zaÅ›niÄ™cia, co ma duże znaczenie w profilaktyce wypadków drogowych oraz jest istotne dla osób pracujÄ…cych w godzinach nocnych.
Kawa ma jednak o wiele wiÄ™cej zalet, bo – jak wykazaÅ‚y badania – jej codzienne spożycie może stanowić wsparcie w profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych. Trzy filiżanki dziennie powodujÄ…, że ryzyko zachorowania na choroby ukÅ‚adu sercowo-naczyniowego spada o 21 proc. Zawarte w kawie kofeina, trygonelina oraz polifenole przyczyniajÄ… siÄ™ też do zmniejszenia ryzyka wystÄ…pienia choroby Alzheimera nawet o 65 proc. U osób pijÄ…cych kawÄ™ rzadziej rozpoznaje siÄ™ Å‚agodne zaburzenia poznawcze, a u kobiet rzadziej diagnozuje siÄ™ chorobÄ™ Parkinsona. Wypijanie dwóch–piÄ™ciu filiżanek kawy dziennie może również obniżyć ryzyko wystÄ…pienia udaru mózgu o 25 proc.
Dalej – zawarte w kawie polifenole wykazujÄ… dziaÅ‚anie przeciwzapalne i mogÄ… poprawiać wrażliwość komórek na insulinÄ™. Dlatego jej umiarkowane spożycie zmniejsza też ryzyko wystÄ…pienia cukrzycy typu 2. W przypadku trzech–czterech filiżanek kawy dziennie – o ok. 25 proc., ale niższe ryzyko zachorowania na cukrzycÄ™ zaobserwowano już u osób, które pijÄ… jej nawet mniej. Trzeba jednak unikać sÅ‚odzenia kawy, ponieważ dodatek cukru może niwelować jej korzystne dziaÅ‚anie.
– W różnych krÄ™gach kulturowych spożywa siÄ™ różne typy kawy: rozpuszczalnÄ…, z ekspresu etc. W opinii ekspertów wszystkie one majÄ… jednak korzyÅ›ci zdrowotne i w zasadzie nie musimy tu ograniczać naszych indywidualnych preferencji. Możemy pić takÄ… kawÄ™, jakÄ… lubimy. Jednak rzeczywiÅ›cie dodatki do kawy, typu mleko czy cukier, mogÄ… zmniejszać jej potencjaÅ‚ zdrowotny. ZwÅ‚aszcza mleko, które poprzez swoje biaÅ‚ka wiąże niektóre cenne skÅ‚adniki kawy. Z kolei cukier, jak wiadomo, jest czynnikiem ryzyka wielu chorób, w tym otyÅ‚oÅ›ci i cukrzycy typu 2 – mówi dyrektor Instytutu Edukacji Å»ywieniowej i Stylu Å»ycia Profesora Jarosza.
Badanie Biostatu, przeprowadzone w ramach projektu „Kawa i zdrowie”, pokazaÅ‚o, że 80 proc. Polaków pije jÄ… codziennie, zwykle w iloÅ›ci dwie–trzy filiżanki. Aż 90 proc. siÄ™ga po niÄ… krótko po przebudzeniu i jeszcze przed Å›niadaniem. PoÅ‚owa badanych Polaków, którzy pijÄ… kawÄ™ prawie codziennie, nie wyobraża sobie bez niej dnia. 2 /3 twierdzi, że kawa pobudza i daje im zastrzyk energii, a co trzeci wskazaÅ‚, że filiżanka kawy pomaga skupić siÄ™ na pracy.
JednoczeÅ›nie wokóÅ‚ kawy przez lata narosÅ‚o wiele mitów. Część z nich jest wyniesiona jeszcze z czasów PRL-u, kiedy kawa czÄ™sto towarzyszyÅ‚a papierosom i zyskaÅ‚a zÅ‚Ä… sÅ‚awÄ™ niezdrowego napoju. Podejrzewano nawet, że jej spożywanie wywoÅ‚uje refluks i chorobÄ™ wrzodowÄ… żoÅ‚Ä…dka. DziÅ› jej prozdrowotne dziaÅ‚anie potwierdzajÄ… jednak wieloletnie badania naukowe, prowadzone na caÅ‚ym Å›wiecie.
– W spoÅ‚eczeÅ„stwie funkcjonujÄ… trzy gÅ‚ówne mity na temat kawy, które nie majÄ… uzasadnienia. Po pierwsze, mówi siÄ™, że kawa powoduje wzrost ciÅ›nienia tÄ™tniczego, że jest odpowiedzialna za nadciÅ›nienie tÄ™tnicze. Po drugie, że kawa odwadnia, i trzeci mit – że powoduje utratÄ™ magnezu. Nic z tego nie jest prawdÄ…, to zostaÅ‚o już obalone w licznych badaniach naukowych – wskazuje prof. MirosÅ‚aw Jarosz.
Z badania przeprowadzonego przez Biostat wynika, że faÅ‚szywe przekonania dotyczÄ…ce wpÅ‚ywu kawy na organizm dość mocno utrwaliÅ‚y siÄ™ w spoÅ‚eczeÅ„stwie. 47 proc. Polaków obawia siÄ™ koÅ‚atania serca i bezsennoÅ›ci przy spożyciu powyżej dwóch filiżanek kawy dziennie. Co trzeci nie chce siÄ™ narażać na podniesienie ciÅ›nienia czy na problemy żoÅ‚Ä…dkowe, a ponad 14 proc. obawia siÄ™ odwodnienia zwiÄ…zanego ze spożyciem kawy. Tymczasem jest odwrotnie – umiarkowane spożywanie kawy wrÄ™cz wspiera utrzymanie wÅ‚aÅ›ciwego bilansu pÅ‚ynów w organizmie. Co prawda zarówno picie kawy, jak i wody wiąże siÄ™ z krótkotrwaÅ‚ym, moczopÄ™dnym dziaÅ‚aniem, ale nie ma wpÅ‚ywu na równowagÄ™ wodno-elektrolitowÄ….
– JeÅ›li chodzi o magnez, tu też mamy bardzo duże nieporozumienie. Ten mit mówiÄ…cy, że kawa wypÅ‚ukuje magnez, powoduje, że wiele osób z niej rezygnuje albo pije w mniejszych iloÅ›ciach. Natomiast badania wykazaÅ‚y, że umiarkowane spożywanie kawy powoduje, że nerki tracÄ… tylko 4 miligramy magnezu. Tymczasem filiżanka kawy sama zawiera 7 miligramów magnezu, a espresso nawet do dwudziestu kilku miligramów – zauważa dyrektor Instytutu Edukacji Å»ywieniowej i Stylu Å»ycia Profesora Jarosza.
Kawa wywoÅ‚uje też czasowe pobudzenie, ale – wbrew powszechnemu przekonaniu – wcale nie prowadzi do zwiÄ™kszonego ryzyka nadciÅ›nienia. Umiarkowane spożycie czterech filiżanek kawy dziennie może mieć wrÄ™cz dziaÅ‚anie ochronne przeciwko nadciÅ›nieniu, szczególnie u kobiet. Nie odnotowano też zwiÄ…zku miÄ™dzy przyjmowaniem kofeiny a niedoborami wapnia czy osteoporozÄ… ani chorobami ukÅ‚adu pokarmowego, jak niestrawność, refluks czy wrzody żoÅ‚Ä…dka. Badania wykazaÅ‚y, że umiarkowane spożycie kawy może za to zmniejszyć ryzyko raka wÄ…troby i jelita grubego oraz szyjki macicy u kobiet.
