W europejskich miastach udziaÅ‚ terenów zadrzewionych w ogólnej powierzchni wynosi okoÅ‚o 15 proc. Naukowcy twierdzÄ…, że to o poÅ‚owÄ™ za maÅ‚o. W efekcie coraz wiÄ™kszym problemem stajÄ… siÄ™ tzw. miejskie wyspy ciepÅ‚a, czyli zjawiska klimatyczne polegajÄ…ce na wystÄ™powaniu wyższych temperatur w mieÅ›cie w porównaniu z terenami je otaczajÄ…cymi. Okazuje siÄ™, że to zjawisko nie tylko zmniejsza komfort życia w centrach miast, ale i przyczynia siÄ™ do wielu przedwczesnych zgonów w reakcji na zbyt wysokÄ… temperaturÄ™. WiÄ™ksze zadrzewienie mogÅ‚oby znaczÄ…co zredukować ich liczbÄ™.
– Drzewa zapewniajÄ… chÅ‚ód – gdy temperatura w centrach miast jest za wysoka, tworzÄ… siÄ™ w nich wyspy ciepÅ‚a, a drzewa mogÄ… obniżać temperaturÄ™ dziÄ™ki wytwarzaniu cienia, a także dziÄ™ki procesowi parowania, ochÅ‚adzajÄ…c powietrze w miastach – mówi w wywiadzie dla agencji Newseria Innowacje prof. Mark Nieuwenhuijsen, dyrektor ds. urbanistyki, Å›rodowiska i zdrowia w Barcelona Institute of Global Health. – Im wiÄ™cej drzew posadzimy, tym bardziej zÅ‚agodzony zostanie efekt miejskich wysp ciepÅ‚a i tym niższa bÄ™dzie temperatura. Zawsze jednak jest jakaÅ› granica. Nie można zapeÅ‚nić caÅ‚ego miasta drzewami, bo wtedy zmieni siÄ™ ono w las. Zgodnie ze stanowiskiem wielu miast powinniÅ›my mieć co najmniej 30 proc. pokrywy drzew w miastach.
Z badania przeprowadzonego w 93 europejskich miastach wynika, że Å›redni poziom zadrzewienia ich obszarów to zaledwie 15 proc. Gdyby jednak udaÅ‚o siÄ™ ten udziaÅ‚ podwoić, to Å›rednia temperatura obniżyÅ‚aby siÄ™ o 1,7 stopnia Celsjusza. Badacze z instytutu w Barcelonie przeanalizowali także, jak przeÅ‚ożyÅ‚oby siÄ™ to na zdrowie mieszkaÅ„ców. WziÄ™li pod uwagÄ™, że w analizowanych miastach w okresie od czerwca do sierpnia 2015 roku 6,7 tys. przedwczesnych zgonów mogÅ‚o być zwiÄ…zanych ze skrajnie wysokimi temperaturami. OdpowiadaÅ‚o to 4,3 proc. zgonów latem i 1,8 proc. w caÅ‚ym roku. Zdaniem naukowców nawet jednej trzeciej tych przedwczesnych zgonów w miastach (ponad 2,6 tys.) można by zapobiec wÅ‚aÅ›nie poprzez obniżenie temperatury.
– Wiadomo, że aby ludzie mogli żyć w okreÅ›lonym miejscu, potrzebna jest optymalna temperatura. JeÅ›li jest zbyt zimno, ludzie umierajÄ…, i tak samo jest przy zbyt wysokich temperaturach. Zbyt niskie i zbyt wysokie temperatury stanowiÄ… za duże obciążenie dla organizmu. JeÅ›li temperatura osiÄ…ga wartoÅ›ci skrajnie wysokie, organizm nie radzi sobie z gorÄ…cem, co prowadzi do jego obciążenia, zaburzeÅ„ funkcjonowania ukÅ‚adu sercowo-naczyniowego, a ostatecznie do przedwczesnych zgonów – tÅ‚umaczy prof. Mark Nieuwenhuijsen.
JednÄ… z podstawowych metod zapobiegania przegrzewaniu siÄ™ centrów miast pozostaje jednak inwestowanie w niebiesko-zielonÄ… infrastrukturÄ™. To budowa parków, tworzenie trawników, a także stawów retencyjnych czy oczek wodnych, bÄ™dÄ…cych sposobem na zatrzymanie i oczyszczenie wody opadowej. NiebagatelnÄ… rolÄ™ w zielonej infrastrukturze peÅ‚ni też nie tylko zadrzewianie, ale przede wszystkim utrzymywanie dobrostanu drzew.
– Musimy chronić te drzewa, które mamy – sÄ… one bardzo cenne, a 50 proc. nowo zasadzonych drzew umiera w ciÄ…gu dwóch lat. Z kolei aby wyhodować drzewo, potrzeba 50 lat – tÅ‚umaczy ekspert. – Drzewa w miastach majÄ… bardzo korzystny wpÅ‚yw na zdrowie ludzi. PrzynoszÄ… wiele innych korzyÅ›ci – przyczyniajÄ… siÄ™ do obniżenia wskaźnika przedwczesnych zgonów, chorób serca i ukÅ‚adu krążenia oraz zaburzeÅ„ psychicznych, poprawy funkcjonowania poznawczego dzieci i osób starszych, a także majÄ… wpÅ‚yw na zdrowie noworodków.
Zjawisko miejskich wysp ciepÅ‚a jest efektem urbanizacji. Pozbawione zieleni i zbiorników wodnych, zabudowane wysokimi budynkami oraz pokryte betonem i asfaltem centra miast sÄ… przegrzane. Różnica temperatury miÄ™dzy tymi miejscami a terenami podmiejskimi siÄ™ga nawet 5 st. Celsjusza. Co wiÄ™cej, podczas miesiÄ™cy letnich w centrach miast jest gorÄ…co nawet nocÄ…, ponieważ nagrzany za dnia beton jeszcze przez kilka godzin po zachodzie sÅ‚oÅ„ca oddaje ciepÅ‚o. Walka z tym zjawiskiem bÄ™dzie w najbliższych latach kluczowym wyzwaniem również dlatego, że zgodnie z prognozami Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej do koÅ„ca stulecia temperatura w Polsce może wzrosnąć nawet o 4,5 st. Celsjusza.
– Oprócz sadzenia drzew można tworzyć zielone Å›ciany i dachy z roÅ›lin. Można także pomalować dachy na biaÅ‚o albo na kolory odbijajÄ…ce Å›wiatÅ‚o, aby nie pochÅ‚aniaÅ‚y one ciepÅ‚a. MoglibyÅ›my także ograniczyć korzystanie z samochodów i innych pojazdów zasilanych paliwami kopalnymi w miastach. Podczas jazdy samochodem 85 proc. spalanego paliwa emituje energiÄ™ cieplnÄ… w mieÅ›cie. Tylko 15 proc. jest zużywane na ruch pojazdu. Ich wpÅ‚yw może odpowiadać za zwiÄ™kszenie temperatury o 1–2 stopnie – wymienia dyrektor z Institute of Global Health w Barcelonie. – Rozpatrujemy różne sposoby na obniżenie temperatury. W przeszÅ‚oÅ›ci miasta miaÅ‚y zwartÄ… zabudowÄ™, z wÄ…skimi ulicami i maÅ‚ymi oknami, aby zapewnić dużo cienia. Gdy budynki sÄ… poÅ‚ożone bardzo blisko siebie, przestrzeÅ„ miÄ™dzy nimi jest zacieniona. Może to być kolejny sposób na obniżenie temperatury.
Z danych GÅ‚ównego UrzÄ™du Statystycznego zawartych w Roczniku Statystycznym LeÅ›nictwa wynika, że w Polsce spada poziom zadrzewiania, czyli nasadzeÅ„ drzew na terenach publicznych i prywatnych (poza lasami i terenami zieleni w miastach i wsiach, takimi jak parki czy lasy komunalne). W 2010 roku w caÅ‚ym kraju posadzono ponad 2 mln drzew, w 2019 roku – niespeÅ‚na 600 tys., a w 2021 – 462 tys.
